Dagur - 24.08.1984, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 24. ágúst 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 150 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 22 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Sjúkdómur
í þjóðarsál
Nokkur útgerðarfyrirtæki
víðs vegar um landið eru nú
við það að klára þorskkvóta
sína. Kvótarnir áttu að gilda
út árið og voru settir á með
það í huga að byggja upp
fiskistofnana fyrir framtíðina
Þrátt fyrir það að aðeins séu
liðnir átta mánuðir af árinu
hefur sumum tekist að klára
þorskkvótann og mæna nú á
stjórnvöld og biðja um bjarg-
hringinn. Fullyrt er að at-
vinnuleysi blasi við í fiskverk-
um ef ekki verði aukið við
kvótann.
Það er varla hægt að hafa
önnur orð um þetta atferli en
að þarna hafi verið á ferðinni
algjört gáleysi og fyrir-
hyggjuleysi. Það eru óábyrg
vinnubrögð að haga málum
þannig að klára þorskkvót-
ann, sem gilda átti til ársins,
á aðeins átta mánuðum í
trausti þess að stjórnvöld
neyðist til að bregðast við
auka við leyfilegt aflamagn
og rýra þannig afkomumögu-
leika þjóðarbúsins í náinni
framtíð.
Það sem er verst við þetta
mál er það, að þeir sem síst
skyldu, það er starfsfólk fisk-
iðjuveranna, þurfa að gjalda
fyrir þessa óráðsíu. Því hefur
sums staðar verið att út í allt
of mikla vinnu í sumar, til að
bjarga hráefnum sem borist
hafa að landi í aflahrotum.
Nú blasir hins vegar atvinnu-
leysi við þessu fólki. Auk
þess hefur aflinn á stundum
verið umfram vinnslugetuna
í landi með þeim afleiðingum
að hráefnið verður gamalt og
lélegt og þar með afurðirnar.
Við höfum síst þörf fyrir slík
vinnubrögð á þeim tímum
þegar samkeppni á fisk-
mörkuðum erlendis fer sí-
harðnandi. Raunar eru mark-
aðir svo erfiðir að við megum
þakka fyrir að geta selt allan
þann fisk sem leyfilegt var að
veiða samkvæmt kvótakerf-
inu.
Ef farið verður út í það að
auka við þorskkvótann er það
rétt eins og að reka rýting í
bak þeirra sem hafa sýnt
ábyrgð í þessu máli og hagað
sínum útgerðarrekstri með
tilliti til þess að aflakvótinn
væri staðreynd. Að sumu
leyti er ótímabær þorskveiði
þeirra sem nú eru að klára
kvóta sína skiljanleg. Útgerð-
in hefur staðið mjög illa og
allt er reynt til að afla sem
mest á sem skemmstum
tíma. Menn máttu þó vita að
þetta kæmi niður á þeim síðar
og nú hefur raunin orðið sú,
auk þess sem saklaust fólk
fær að gjalda mistakanna.
Það er mat margra að ef
þorskkvótinn verði aukinn án
þess að forsendur breytist til
hins betra, þá sé fiskveiði-
stefnan þar með hrunin og
ekki þýði að tala um það að
marka slíka stefnu í framtíð-
inni, vegna þess að enginn
muni taka mark á henni.
Því miður er hugsunarhátt-
urinn sem þarna kemur fram
ekkert einsdæmi í íslensku
þjóðfélagi, því svipaðir hlutir
eiga sér stað á nær öllum
sviðum. Veitt er umfram
veiðiþol og vinnslugetu,
keypt og fjárfest umfram
kaupgetu, tekin lán umfram
greiðslugetu og jafnvel fram-
leitt umfram sölugetu.
Ábyrgðarleysið ræður ríkjum
á flestum sviðum.
Þetta virðist vera sjúkdóm-
ur í þjóðarsál hinna nýríku ís-
lendinga og það þarf meira til
en staðföst stjórnvöld og
efnahagssérfræðinga til að
breyta þessu ástandi.
S íðsumarblikur
Pað sumar sem senn fer að syngja
sitt síðasta, mun vafalítið fá harla
misjöfn eftirmæli eftir því hvar á
landinu menn eru staddir. Hér
norðanlands, og jafnvel enn
frekar á Austurlandi munu menn
minnast þess sem hins mikla hita-
og sólskinssumars, en sunnan-
lands nægir í rauninni aðeins eitt
orð til að lýsa sumrinu, það er að
segja rigning. Eigi verður því á
móti mælt að máttarvöldin mættu
að skaðlausu vera dálítið réttlát-
ari í útdeilingu sólargeislanna, en
hinu ber ekki að neita að þeir
virðast bera sig bærilega þarna í
rigningunni. Rigningarsvæðin
virðast að minnsta kosti vera einu
staðirnir á landinu þar sem
þensla er í atvinnulífinu, og
þangað er meira að segja mikill
fólksflótti frá góðviðrissvæðum
landsins. Þeir eru meira að segja
svo bjartsýnir þarna að setja upp
fleiri en eitt Tívolí sjálfsagt með
þá fullvissu í bakhöndinni að
Berti muni borga brúsann þegar
fyrirtækið hefur rignt niður.
Kvótar og kjaramál
Það eru margar blikur á lofti í
þjóðlífinu nú þegar hausta fer að.
Einmitt þessa dagana eru fyrstu
skipin að verða búin með kvót-
ana sína, og fleiri munu fylgja á
næstunni. Er haft fyrir satt að til
landauðnar horfi af þessum
sökum, jafnvel í blómlegum
kaupstöðum á borð við ísafjörð.'
Svo vel virðist þetta kerfi hafa
reynst í baráttunni gegn viðhaldi
byggðar á óarðbærum stöðum,
að talað er um að koma þessu
kerfi einnig á í landbúnaðinum,
en minna er rætt um það að setja
kvóta á útvarpshallir, seðla-
bankahús eða aðrar þarfar fram-
kvæmdir í henni Reykjavík. Og
fyrst kvótakerfi hafa nú reynst
svo vel, þá spyr maður sjálfan sig
ósjálfrátt að því hvers vegna í
ósköpunum brennivínsnefndinni
frægu skuli ekki hafa komið þessi
leið í hug. Það hefði einfaldlega
mátt gera tillögu um eitthvert
heildarinnflutningsmagn á áfengi
sem síðan yrði skipt, til dæmis
eftir heildarneyslu livers og eins
síðustu þrjú árin. Með þessu
myndi vinnast það sama og með
hinum flóknu ellefuliðatillögum.
Við gætum sent múslimunum
hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
uninni tölur um minnkandi
neyslu og þannig jafnvel fengið
olíu á spottprís sem sérlegir
verndarar trúarinnar, og jafn-
framt myndi svartamarkaður efl-
ast til muna, ekki svona smáskítti
á borð við það að selja alla
miðana á Sumargleðina áður en
miðasala hefst, heldur alvöru-
svartamarkaður með milljóna-
veltu sem væntanlega yrði mikil
búbót fyrir blanka útgerðarmenn
sem nú yndu bæta brennivíninu
við „kost“ skipanna í söluferðum
þeirra.
Þá eru kjarasamningar víðast
lausir eftir aðeins fáa daga, og
samkvæmt venju eru viðræður
um nýja samninga rétt að hefjast.
Opinberir starfsmenn eru þegar
í verkfallshugleiðingum, og er
ekki óhugsandi að við fáum
svona til tilbreytingar eitt stykki
verkfall frá þeim með tilheyrandi
skólafríum, samgöngutruflunum
og útvarpslokun þeim til mikillar
gleði sem búa svo vel að eiga litla
útvarpssenda. Og önnur verkföll
munu væntanlega fylgja í kjölfar-
ið. Ef að líkum lætur verður svo
niðurstaðan af þessu öllu sú að
það verður samið um eitthvað
sem ekki er til, og blessuð gamla
konan hún Verðbólga kölluð til
að kippa málunum í lag rétt eina
ferðina. Væri það nú ekki vit-
legra að semja um það sem til
skiptanna er svona einu sinni til
tilbreytingar. Allir vita að það er
til nóg af peningum víða í þjóð-
félaginu. Nóg til að bæta veru-
lega kjör þeirra sem verst eru
settir án þess að það rjúki beint
út í verðlagið. Það þarf að skipta
þeirri köku réttlátlegar en nú er,
sem þegar er til staðar jafnframt
því sem hugað er að því að baka
nýjar.
Próuð vanþróun
Þá er ónefnt enn eitt vandamálið
sem að þjóðinni steðjar á þessu
hausti, en það er góðærið sem er
að setja landbúnaðinn á stórum
svæðum gjörsamlega á hausinn.
Búist er við gífurlegri offram-
leiðslu ýmissa landbúnaðar-
afurða með tilheyrandi verðfalli
sem að vísu mun varla koma
neytendum til góða enda þurfa
blessaðir milliliðirnir víst sitt og
ekki má hætta við hálfkláraðar
hallirnar þeirra. Sú hugmynd hef-
ur komið fram að þessar um-
frambirgðir verði sendar til landa
þar sem hungursneyð ríkir, en
óvíst er að slíkt sé framkvæman-
legt vegna ólíkra neysluvenja.
Það kánn nefnilega að vera að
slík myndi jafngilda því að til
dæmis Frakkar myndu senda
hingað snigla eða froskalappir ef
hér væri hungursneyð. Slíkur
matur er þar lúxus, en hætt er við
að landinn myndi hika við að
leggja sér þessa fæðu til munns
og margir myndu vafalaust frekar
þola hungurdauða.
Annars getum við Islendingar
verið stoltir af framlagi okkar til
aðstoðar við þróunarlöndin, það
er að segja þeirri aðstoð sem veitt
er með frjálsum framlögum al-
mennings, hins vegar er hlutur
stjórnvalda hvað þetta snertir til
háborinnar skammar. Hitt er svo
annar handleggur, að það er
ýmislegt á íslandi sjálfu sem
minnir á það sem við þekkjum úr
lýsingum frá þeim löndum sem
við gjarnan kennum við þriðja
heiminn. Þannig byggist efna-
hagskerfi okkar nær eingöngu á
einhæfri framleiðslu á hráefnum.
Ef þau bregðast eða verðfall
verður á þeim, hrynur allt efna-
hagslíf landsins eins og spilaborg.
f þessu sambandi sakar ekki að
geta þess að áliðnaður er að
þessu leyti ekki ýkja stórt skref á
þróunarbrautinni þar sem hann
er einnig frumvinnsla, a.m.k.
eins og hann er hugsaður hér. Og
fyrst minnst er á álið, þá er ekki
úr vegi að bjóða ellefumenning-
ana sem að sögn fóru einkar
frækna för til Kanada, velkomna
heim. Þar var víst mikið um
dýrðir, en það hlýtur að vera
tómt kjaftæði sem illar tungur í
bænum segja, að Molsonmjöður-
inn góði hafi átt einhvern þátt í
þessari dýrð allri.
Annað sem óneitanlega minnir
dálítið á þróunarland hér eru
blessaðir stjórnmálamennirnir
okkar, og þá sérstaklega sú árátta
þeirra að vilja endilega sífellt
vera að hugsa eða ákvarða eitt-
hvað fyrir okkur í stað þess að
gera það með okkur. Nýlegt
dæmi um þessa tilhneigingu er
það þegar heilbrigðisráðherra
sagði í útvarpsviðtali á dögunum
að ekki væri hægt að efna til
þjóðaratkvæðis um tiltekið mál
vegna þess hve þjóðinni væri hætt
við að glepjast af áróðri þeirra
sem fjármagnið hefðu. Þessa
staðhæfingu afsanna raunar að
minnsta kosti tvennar síðustu for-
setakosningar, og jafnvel einnig
síðustu alþingiskosningar, þar
sem sigurvegararnir voru einmitt
þeir sem minnst höfðu fjármagn-
ið . . Þá má nefna það að ef
þessi kenning stæðist, þá myndi
ekki hafa verið skipt hér um
ríkisstjórn í marga áratugi svo
hrikaleg tök sem ráðandi stjórnir
á hverjum tíma hafa á öflugustu
fjölmiðlum þjóðarinnar. Þá má
að lokum nefna það sem einnig
er algengt í þróunarlöndunum,
ættartengsl í stjórnkerfinu sem
jafnvel geta stundum náð út fyrir
flokksböndin fastreyrðu. Það tíðk-
ast jafnvel hérlendis sem al-
mennt gengi tæpast í lýðræðis-
löndum, að hinir þrír aðskildu
þættir ríkisvaldsins séu tengdir
hjónaböndum. Orðið nýsköpun
er nú mikið í tísku og á víst að
merkja framsókn þjóðarinnar á
þróunarbrautinni. Vonandi er að
þetta orð sé eitthvað annað og
meira í munni pólitíkusanna en
bara fagrar umbúðir utan um eigin
vanhæfni þeirra. Ef ekki þá verð-
ur ísland áfram um ófyrirsjáan-
lega framtíð eins konar „þróað“
þróunarland, eða þá bara þróun-
arland hreint út sagt. Land með
bílaeign á Ameríkuvísu, en
afrískt vegakerfi.
Reynir Antonsson.