Dagur - 05.09.1984, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 5. september 1984
5. september 1984 - DAGUR - 7
Kröftugt Kröflugos hófst um miðnætti síðastliðið,
en verulega hafði dregið úr gosinu í birtingu í morgun
„Nei, ég átti ekki frekar
von á gosi núna, því það
hefur verið tiltölulega ró-
legt hér á Kröflusvæðinu
síðan síðast gaus, í nóvem-
ber 1981, og menn voru
farnir að gera sér vonir um
að þessum Kröflueldum
væri lokið, en það er nú
öðru nær, eins og þú
sérð,“ sagði Axei
Björnsson, jarðeðlisfræð-
ingur, í samtali við
blaðamann Dags uppi á
hæsta tindi Leirhnjúks um
hálf sexleytið í morgun.
Já, það fer fjarri því að
Kröflueldum sé lokið, því
um hálf níu í gærkvöld
hófst 20. kvikuhlaupið í
Kröfluöskju, það fyrsta
var í desember 1975, og
laust fyrir miðnætti hófst
9. eldgosið.
„t>ó landris hafi ekki verið
mikið hér á Kröflusvæðinu
undanfarin 3 ár, þá hefur það þó
hækkað smátt og smátt, um nær 5
cm á ári, og af og til hafa komið
skjálftahrinur og þeim hefur farið
fjölgandi undanfarnar vikur,“
sagði Axei. „Það hefur því verið
spennt ástand hér undanfarin ár
og þess vegna mátti búast við
gosi. En við vitum í rauninni ekki
hvernig þetta á að enda. Hættir
þessi gosvirkni þegar svæðið er í
spennuástandi eins og útblásinn
bolti eða endar þetta þegar land-
ið er eins og loftlaus tuðra og
liggur niðri?“
- Hvernig var atburðarásin í
gær?
„Um hálfníu í gærkvöld hófst
skyndilega ört landsig, sem kom
fram á síritandi hallamælum,
jafnframt því sem órói kom fram
á skjálftamælum. Þessir mælar
eru staðsettir í Reynihlíð og þar
fara bjöllur sjálfkrafa í gang ef
eitthvað óeðíilegt gerist. Það
var strax ljóst að þetta gekk
óvenju hratt fyrir sig og mikill
órói og menn grunaði nú strax að
gos væri í aðsigi. Einnig benti sig-
ið til þess að gosið yrði fremur
norðan til á svæðinu, en ekki
sunnan til eins og menn óttast
mest. Þetta staðfestu skjálftarnir,
sem voru frekar norðarlega á
svæðinu. Síðan gerðist það 11
eða 12 mínútum fyrir 12, að
menn sem höfðu komið sér fyrir
á tryggum útsýnisstöðum sáu eld-
inn koma upp. Á sama tíma sást
eldurinn frá Kelduhverfi og Öx-
arfirði og eins úr flugvélum sem
voru á leið hingað norður með
vísindamenn, sem frétt höfðu af
því hvað væri í vændum.
Kom upp í Gjástykki
- Hvar kom gosið fyrst upp?
„Það gerði fyrst vart við sig
norður í Gjástykki á móts við
svonefndan Sandmúla, þar sem
fyrst komu upp tveir strókar.
Mínútu síðar kom upp eldur við
Rauðkoll, en á næsta hálftíman-
um eða svo breiddist eldurinn út
og þessi svæði tengdust saman,
jafnframt því sem sprungan
lengdist til norðurs og suðurs. Ég
reikna með að hún hafi verið um
7 km löng á meðan gosið stóð
sem hæst, á milli kl. 1 og 2 í nótt,
en síðan fór að draga verulega úr
því. Núna, þegar þessi orð eru
sögð á sjöunda tímanum að
morgni miðvikudags, hefur dreg-
ið verulega úr gosinu. Syðsti hlut-
inn er að deyja út, en enn er
nokkur virkni í nyrsta hlutanum.
Þetta er sama þróunin og í fyrri
gosum; fyrst gýs á allri sprung-
unni, en síðan dregst hún saman
þar til eftir verða einn eða fleiri
staðir, þar sem hlaðast upp gíga-
borgir og þannig getur gosið
haldið áfram í einhverja daga.
Lengsta gosið í Kröflueldum var
minnir mig 10 dagar, en stundum
hafa þau ekki staðið nema
dagpart. Það er því ómögulegt að
segja um hvað verður núna, en
miðað við fengna reynslu hef ég
trú á því að það lifi í þessu í ein-
hverja daga til viðbótar."
- Er þetta gos með þeim
kröftugri sem komið hafa?
„Já, það er í kröftugri kantin-
um og sprungan öll var virk ívið
lengur en oft áður. En í heildina
er sama munstrið í þessu gosi og
áður,“ sagði Axel Björnsson.
Mývetningar orðnir
vanir þessu
Það hvíldi ró og friður yfir Mý-
vatnssveit í nótt þegar blaðamað-
ur Dags kom þangað, en í bak-
grunni sveitarinnar teygði rauður
bjarminn sig til himins. Stórfeng-
leg sjón, en jafnframt ógnvekj-
andi og að þessu sinni minntu
Kröflueldar á hvað gæti gerst ef
gosvirknin færðist enn sunnar.
Að þessu sinni náði syðri endi
sprungunnar að vesturhlíðum
Leirhnjúks og hrauntaumur rann
í suðaustur í átt til Kröfluvirkjun-
ar. Átti hann aðeins ófarna um 2
km þangað þegar hann stöðvað-
ist, en samt sem áður hefði þurft
miklu stærra. Gos til þess að
Kröfluvirkjun hefði verið í veru-
legri hættu. Hins vegar er leiðin
jafnvel greiðari áfram suður í
Bjarnarflag þar sem Kísiliðjan er
og þá er byggðin við Mývatn ekki
langt undan. En sem betur fer
hafa þau kvikuhlaup sem komið
Axel Björnsson og félagar skoða gosstöðvarnar. Myndin er tekin á toppi Leirhnjúks um klukkan 6 í morgun.
Mynd: GS.
hafa upp á yfirborðið alltaf verið
til norðurs, en eitt sinn hljóp
kvika neðanjarðar suður í Bjarn-
arflag og gerði þar vart við sig
upp um borholu. Það getur því
allt gerst og þetta vita Mývetn-
ingar. Þess vegna eru þeir vel á
verði og strax þegar aðvörunar-
bjöllurnar glumdu í gærkvöld var
almannavarnanefnd sveitarinnar
kölluð til stjómstöðvar. Þar hitti
blaðamaður Dags fyrir Helga
Jónasson, hreppstjóra og spurði
hann um þann viðbúnað sém
nefndin hefði haft um nóttina.
Nefndin strax
kölluð út
„Almannavarnanefndin var
kölluð út strax og séð var hvert
stefndi og flestir voru mættir inn-
an fárra mínútna," svaraði Helgi.
„Fyrsta verkið var að aðvara þá
sem næstir eru hættusvæðinu í
Kísiliðjunni og Kröfluvirkjun, og
fljótlega upp úr því ákváðum við
að aðvara alla íbúa þorpsins. Það
er gert með beinni hringingu héð-
an úr stjórnstöðinni; það er
hringt á marga síma í einu og síð-
an eru númerin kölluð upp hvert
af öðru og númerahafar eiga að
svara. Síðan er tilkynningin lesin.
Fólkinu var greint frá yfirvofandi
hættu og það beðið að hlusta vel
eftir hringingum og útvarpi. Þessi
fyrsta aðvörun var hringd út rúm-
lega 10, en kl. 11 settum við upp
vakt á Rauðhól, sem er mjög
góður útsýnisstaður og við
Kröfluvirkjun og við vorum í
beinu talstöðvarsambandi
þangað. Við fengum svo tilkynn-
ingu um gosið rétt fyrir 12 og til-
kynntum það um símakerfið til
íbúanna og þeir voru beðnir að
fylgjast með útvarpinu. Þá var
dagskrá þess lokið, en við báðum
um að það yrði opnað eftir að
ljóst var að gosið hafði færst til
suðurs frá því sem fyrst var.
Menn óttuðust stórgos í Leir-
hnjúki, en þá er hætta á hraun-
rennsli til suðurs og það óttumst
við mest. Ómar Ragnarsson var
fyrstur manna á staðinn í flugvél
og veitti hann okkur ómetanlega
aðstoð við að fylgjast með þróun
gossins fyrstu klukkutímana,
enda er hann mjög staðkunnugur
hér sem víða annars staðar og
hann hefur fylgst með öllum gos-
unum.“
- Þið lokuðuð veginum?
„Já, við höfðum samband við
lögregluna á Húsavík, sem kom
og sá um að loka veginum um
Námaskarð fyrir almennri
umferð. Við teljum ekki rétt þeg-
ar gos kemur upp að nóttu til að
hleypa fólki þarna norður eftir,
því ef eitthvað kemur upp þá vilj-
um við hafa veginn ótruflaðir fyr-
ir óþarfa umferð.“
- Hvað stóð hættuástandið
lengi?
„Við töldum hættuna liðna
hjá um hálf fjögur og eftir það
var ákveðið að hætta hér á vakt
og ekki var talin ástæða til að
halda útvarpinu gangandi lengur.
En áður en dagskránni lauk var
tilkynnt að hættuástand væri liðið
hjá.“
- Urðuð þið varir við óróa
hjá fólkinu?
„Nei, enda eru Mývetningar
hættir að kippa sér upp við slík
umbrot. Raunar voru menn hætt-
ir að hugsa um þetta eftir svona
langt hlé og þar með farnir að
vona að þetta væri úr sögunni fyr-
ir fullt og allt. Þess vegna finnst
okkur slæmt að þetta skyldi
koma núna. En við verðum að
búa við þetta,“ sagði Helgi Jón-
asson.
Þar með kvöddum við Mý-
vatnssveitina og þá var klukkan
að ganga átta í morgun. Gosið
var í rénum, en þó enn líflegt,
sérstaklega nyrst. GS.
Gunnar Hallgrímson og Jóhann Þórarínsson lögreglumenn frá Húsavík stöðvuðu alla almenna umferð um Námaskarð. Hér sést Kröfluvirkjun í forgrunninn og eldstöðvarnar í baksýn.

I I III
Axel Björnsson og félagar hans við hrauntunguna sem menn óttuðust að héldi áfram til suðurs.