Dagur - 07.09.1984, Side 3

7. september 1984 - DAGUR - 3
>>
Efinn er nauðsynlegur
— kvöldspjall við Örn Magnússon píanóleikara frá Ólafsfirði

Texti og myndir: KGA.
Það er kvöldsett í
Ólafsfirði, mávarnir
sofnaðir en Ólafsfirð-
ingar eru í hátíðaskapi
af því það er afmæli.
Merkisafmæli meira að
segja. Ólafsfjörður
sjálfur búinn að vera
til í hundrað ár. Minna
má nú gagn gera. Tíð-
indamenn Dags á ferli.
Banka upp á í húsi við
Ægisgötu. Örn Magn-
ússon býður í bæinn,
hér er hann húsráð-
andi í afleysingum -
systir hans á faraldsæti
og Örn hugsar um
börn og blóm á
meðan. Kaffi - að
sjálfsögðu, ekkert er
viðtal án kaffis. Rót-
sterkt meira að segja.
Örn hefur verið í útlöndum,
Vestur-Berlín, en kom heim í
endaðan febrúar af því hann var
orðinn blankur. „Ég var að læra
á mitt píanó,“ segir hann um til-
gang veru sinnar í Þjóðverja-
Iandi. „Þegar ég var þarna úti í
hittifyrra í heimsókn hjá vini
mínum Hjörleifi Hjartarsyni,
kynntist ég fyrir tilviljun þessum
píanista sem ég var nú að læra
hjá. Það er öldruð rússnesk kona,
Irena Möwius, hún spilar eins og
engill.“
En Örn ætlar ekki að stansa
lengi í Ólafsfirði. í byrjun októ-
ber liggur leiðin til Englands -
London - að læra meira á píanó-
ið. „Ég verð í læri hjá Alfred
nokkrum Kitchin, það er mjög
góður karl. Hann getur kennt
mér ákveðna hluti sem ég þarf að
læra.“
- Var gaman í Þýskalandi?
„Mjög gaman. Ekki síst það að
kynnast þýsku þjóðerni. Það er
nú einu sinni svo að mestu
músíkbókmenntir sögunnar hafa
orðið til í Þýskalandi. Berlín er á
vissan hátt miðpunktur í listum í
gömlu Evrópu. Tónlistarlíf er
ákaflega mikið. Og þegar tónlist-
arvirtuosar heimsins eru að fara
sitt árlega tourné koma þeir alltaf
við í Berlín þótt hún sé eins og
eyja í hafi þarna í miðju Austur-
Þýskalandi og kosti mikil ferða-
lög að komast þangað.
Aftur á móti er tónsköpun og
túlkun tónlistar alveg feikilega
stöðnuð í Þýskalandi. Þar eru
komnar formúlur fyrir því hvern-
ig á að flytja verk snillinganna -
og sá sem breytir út af því jaðrar
við að vera glæpamaður. Astæð-
an er kannski sú að raunar eru
Þjóðverjar ennþá stríðshrjáð
þjóð andlega, þótt veraldlega séu
þeir vellauðugir. En peningar og
auður lækna ekki öll sár - öðru
nær. Það er leitun að þeim Þjóð-
verja sem er stoltur af sínu þjóð-
erni. Og til að menn geti skapað
frjálsir mega þeir ekki skammast
sín fyrir að vera til, slíkt er heft-
ing á frelsi andans og eðlilegu
flæði sköpunarinnar.
Ég hef trú á að á næstu árum
verði endurfæðing í túlkun á tón-
list hinnar gömlu Evrópu. í hug-
um fólks er þessi tónlist eitthvað
sem heyrir fortíðinni til, en hún
á mikið erindi til nútímans. Túlk-
un þessarar tónlistar er komin í
fastar skorður, og það hlýtur að
kalla á andstæðu sína - frelsi í
túlkun. Tónverk meistara jaðrar
við að vera lífræn heild sem getur
staðið sjálf og lifað eigin lífi, þar
sem eitt tekur við af öðru í líf-
rænu samhengi. Og galdur túlk-
andans er að fá viðkomandi verk
til þess að sameinast sínum anda
og líkama þannig að sú lífræna
hreyfing sem í tónverkinu býr
fari jafnframt fram í flytjandan-
um. Sá maður sem lifir nú á
dögum er sá sami og lifði fyrir
2000 árum. Til að sanna það þarf
ekki annað en að lesa grfskan
harmleik til að finna að sáralítið
sem ekkert hefur breyst. Um-
gjörð hlutanna og yfirborð er ef
til vill ahnað, en kjarninn er sá
sami.“
Við þömbum meira kaffi, þetta
er að verða eins og í skáldsögu
eftir Guðrúnu frá Lundi, nema
það vantar kleinurnar. Örn fer að
tala um námið, sem er endalaus
vinna og aftur vinna. Og ekkert
gefið - ekki þar frekar en anna-
ars staðar. Sífelld endurskoðun
og óvægin sjálfsgagnrýni er nauð-
synleg. „Þegar ég er viss um að
hafa höndlað eitthvað er ég í
hættu.“ Það er gott á meðan ég
efast. Efinn er nauðsynlegur."
- En sé maður sífellt að efast,
nær maður þá nokkurn tíma tak-
marki?
„Aðalatriðið er að viðurkenna
efann um að ná nokkrum tíma
takmarki. Efann um að maður
sé nokkurn tíma á réttri leið. Ég
hef trú á því að allir menn efist.
Efinn er einn af sterkustu þáttun-
um í menningu okkar. Einu sinni
var grískur rithöfundur sem var
alinn upp í Aþenu og honum
þótti jafnan lítið til þessa Parþen-
on hofs koma, skildi ekki hvað
það var sem gerði þetta hof svona
merkilegt. Hann ferðaðist víða
um Evrópu og skrifaði sögur um
hinn stórkostlega arkitektúr og
byggingar sem þar voru reistar.
Og alltaf þótti honum minna og
minna til Parþenon hofsins
koma. En svo þegar hann sneri
aftur til síns heimabæjar þá skildi
hann þessa óviðjafnanlegu vídd
sem fólst í formum hofsins, því
að það s'ameinuðust í einni bygg-
ingu vissan og efinn. Ég er
hræddur við þá stefnu sem nú er
að ryðja sér til rúms í mörgum
löndum Evrópu - harðlínufólk
sem þykist vita og gefur efanum
engan séns. Horfir þröngsýnt
fram á við og sér ekki hvað er að
gerast í kringum það - Margret
Tatcher í Bretlandi er nærtæk-
asta dæmið. Þegar kreppir að
eins og nú, verður fólk þreytt á
lýðræðinu og fer að leita að ein-
um sterkum foringja með járn í
hjartanu. Ég held að góður
stjórnandi ætti að láta fólkið í
friði svo það geti í ró myndað það
lífsform sem því er eðlileg-
ast . . . “
Örn þagnar. „Heyrðu,“ segir
hann eftir stundarþögn. „Þú ættir
alveg að sleppa þessu. Ég hef ver-
ið að reyna að segja þetta með
orðum, en það er ef til vill ekki
hægt. Ef ég næ fram í tónlistinni
því sem ég hef verið að reyna að
lýsa, þá þarf ekkert að segja.“
Samt höldum við áfram að
pæla í efasemdum um tilveruna,
en þær vangaveltur færu illa á
blaði svo að við ákveðum að
sleppa þeim. Loks tekst okkur að
finna okkur ákveðinn stað, nefni-
lega Ólafsfjörð. Nú var Örn í
Evrópu og kynntist þessum mikla
tónlistarheimi, hvernig er að
koma til Ólafsfjarðar aftur?
„Ólafsfjörður er eini staðurinn
á jörðinni þar sem ég get hvílt
mig,“ segir Örn og brosir. „Enda
er ég ekki fyrr kominn heim til ís-
lands en ég er kominn norður -
Garðshorn."
Það er löngu komin nótt þegar
við kveðjum Örn, hátíðaflugeld-
arnir útbrunnir, en Ólafsfjörður
samt ennþá með sparisvipinn. Og
við brennum heim á Akureyri.