Dagur - 09.11.1984, Qupperneq 4

4 - DAGUR - 9. nóvember 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 180 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 25 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Dregið úr kaup-
máttarrýrmm
Kaupmáttur launa hefur
rýrnað verulega á síðustu
misserum. Hefur enginn
borið á móti því, en margir
hins vegar harmað. Stjórn-
arandstöðuflokkarnir
kenna ríkisstjórninni alfarið
um hvernig farið hefur. Það
er hins vegar argasta
blekking og er að finna
staðfestingar á því í út-
reikningum kauplags-
nefndar og einnig í upplýs-
ingabæklingi sem Alþýðu-
samband Islands gaf út,
skömmu áður en samning-
ar náðust milli ASÍ og VSÍ, í
því skyni að sýna fram á
það hversu kjör almennings
í landinu hafa versnað.
í þessu upplýsingariti Al-
þýðusambandsins kemur
glögglega fram að stærstur
hluti kaupmáttarrýrnunar-
innar hefur ekki orðið í tíð
núverandi ríkisstjórnar,
heldur á þeim tíma þegar
verðbólgan var hvað geig-
vænlegust, á síðustu mán-
uðum ríkisstjórnar Gunnars
Thoroddsen. í þeirri ríkis-
stjórn sátu nokkrir sjálf-
stæðismenn, Framsóknar-
flokkur og Alþýðubanda-
lag. Mestu mistök fram-
sóknarmanna í því stjórnar-
samstarfi voru þau að láta
Alþýðubandalagið komast
upp með sífelldan undan-
slátt í aðgerðum til að telja
niður verðbólguna. Hræðsla
Alþýðubandalagsins og
misskilningur forystu-
manna þess á því hvað kom
alþýðu manna best, ásamt
margvíslegum óhagstæð-
um ytri aðstæðum, olli því
hvernig verðbólguþróunin
varð.
í bæklingi Alþýðusam-
bands íslands er sýnt fram
á það með línuriti að frá því
um mitt ár 1982 fram til
dagsins í dag hefur kaup-
mátturinn rýrnað um 37%.
Á þessu sama línuriti má
glögglega sjá að kaupmátt-
arrýrnun varð lang mest
fram að þeim tíma er ríkis-
stjórn Steingríms Her-
mannssonar tók við
völdum, eða um það bil
29%. Á fyrsta eina og hálfa
mánuði starfstíma núver-
andi ríkisstjórnar fór kaup-
mátturinn enn niður á við,
enda áhrif óðaverðbólg-
unnar langt frá því að vera
rénuð. Þá var hinum verst
settu bætt þessi rýrnun að
hluta með sérstakri lág-
markstekjutryggingu, sem
kom kaupmætti lægstu
launa upp í það sama og
hann var við stjórnarskipt-
in. Því má segja að kaup-
máttur lægstu launa sé ekki
verri en þegar Svavar
Gestsson og Ragnar Arn-
alds létu af ráðherraemb-
ættum. Kaupmáttur al-
mennra launa hefur versn-
að um 8% frá því ríkis-
stjórnin er nú situr komst til
valda. Það er ekki mikið
miðað við þau ósköp sem
alþýðubandalagsmenn
hafa á samviskunni, sem er
tæp 30%.
Raunin er sú að verulega
hefur dregið úr fallhraða
kaupmáttarins síðan ríkis-
stjórn Steingríms Her-
mannssonar tók við.
Ef sagnfræðingar framtíðarinnar
ættu að gefa því hausti sem nýlega
hefur kvatt eitthvert nafn, gæti það
nafn hugsanlega orðið „Haust hinn-
ar löngu þagnar“. Það gerðist
nefnilega, niánudaginn 1. október
síðastliðinn laust eftir kl. 13.00 eftir
hádegi, að starfsmenn Ríkisút-
varpsins ákváðu, auðvitað með
vitund, ef ekki ieyfi sjálfs útvarps-
stjóra, að labba út og hætta send-
ingum nema þá á veðurfregnum og
neyðartilkynningum, jafnvel aug-
lýsingar hins opinbera um nauð-
ungaruppboð, óþægilegar aðgerðir
og annað góðmeti í þeim dúr, hættu
að heyrast. Maður hélt þó að hið
opinbera hlyti að fá undanþágu,
því svo var eiginlega að skilja, að
þessir starfsmenn væru ekki svo
mikið í verkfalli gegn ríkinu heldur
almenningi.
Löghlýðni
á íslenska vísu
Ég held að það hafi verið sama dag-
inn og þeir starfsmenn RÚV löbb-
uðu út. Ég var af rælni að renna yfir
FM-ið á tækinu mtnu, ef vera kynni
að einhverjir framtakssamir náung-
ar reyndu að nota sér ástandið og
hefja útvarpsrekstur. Og viti menn.
Allt í einu glumdi tónlist í tækinu.
Það höfðu þá einhverjir farið af
stað. Síðar kom á daginn að tónlist
þessi kom frá húsi einu hér í
grenndinni og mun hafa verið not-
ast við heimagerðan sendi. Hlaut
stöðin nafnið Brekkurásin, að sögn
aðstandenda eftir samkeppni meðal
hlustenda um nafnið. Mun hún
hafa heyrst allvíða í bænum og not-
ið talsverðra vinsælda, státaði með-
al annars af því að vera tengd út-
varpskerfi sjúkrahússins.
Paö er ekki hægt að segja að
Brekkurásin hafi verið besta eða
fullkomnasta útvarpsstöð sem
heyrst hefur á íslandi. Það var
margt harla frumstætt og af miklum
viðvaningshætti gert, en það var
samt einhver sjarmi yfir þessu öllu,
ef til vill var það bara sá duldi
sjarmi sem alltaf er yfir því sem við
getum kallað „löghlýðni á íslenska
vísu“, en þó kemur fleira til, meðal
annars viss ferskleiki, auk þess sem
maður skynjaði, að þarna var ekki
verið að fara út í fjölmiðlun í því
augnamiði að græða peninga. Að
þessu leyti er grundvallarmunur á
þessari stöð svo og útvarpi þeirra
Dags-manna sem ég að vísu heyrði
ekki í nema um það bil tvær mínút-
ur og get því ekki dæmt um, og
þeim stöðvum sem risu upp í
Reykjavík með sterk fjármálaleg
og stjórnmálaleg öfl að bakhjarli.
Það er mikill misskilningur að rugla
þessum tveim tegundum lögbrota
saman, eðli þeirra var svo gerólíkt.
Frjálst eða óháð
Umræðan um frjálst útvarp er ekki
alveg ný af nálinni hér á landi, en
það sem er nýtt er sá úlfaþytur og
tilfinningahiti sem allt í einu færðist
í þessa umræðu og hefur jafnvel
ekki látið ráðhcrra og alþingismenn
ósnortna. Það má eiginlega segja
að þessi umræða sé upphaflega
runnin frá tveim harla ólíkum
rótum. Annars vegar fólki sem
dvalið hefur um lengri eða skemmri
tíma erlendis og kynnst þar upplýs-
inga- og þjónustuútvörpum, gjarn-
an staðbundnum, af ýmsu tagi, út-
vörpum sem eiga það sameiginlegt
að vera, eða að minnsta kosti þykj-
ast vera í nánu sambandi við hlust-
endur, og hins vegar fjármála-
mönnum sem sjá þarna vænlega
gróðalind, og nú síðast hafa jafnvel
stjórnmálaflokkar blandað sér í
málið.
In memoriam
Það gefur auga leið að engin út-
varpsstöð getur nokkurn tíma orðið
fullkomlega frjáls, hún verður alltaf
bundin annað hvort af vilja starfs-
manna, eigenda, auglýsenda eða
jafnvel hlustenda. En stöðvarnar
geta verið misjafnlega óháðar, og
því óháðari sem þær geta verið,
því betra. Hlutverk útvarpslaga
ætti fyrst og fremst að vera það að
tryggja sjálfstæði útvarpsstöðva og
girða fyrir hvers konar misnotkun
þeirra, bæði af hálfu stjórnmála-
flokka, fjármálaafla eða starfs-
manna.
Það verður því miður að segjast
að Ríkisútvarpið getur hvorki talist
frjálst né óháð. Sjálf yfirstjórn þess
er þannig uppbyggð að það verður
ávallt málpípa þeirrar ríkisstjórnar
sem við völd er hverju sinni, og
virðist sú tilhneiging fara vaxandi
fremur en hitt, eins og hin um-
deilda veiting embættis útvarps-
stjóra á dögunum sýnir. Eru nú gár-
ungarnir farnir að tala um það að
Múli og hinir þulirnir þurfi að fara
á sérstakt endurhæfingarnámskeið
til þess að læra að ávarpa Útvarp
Valhöll með sama guðræknisblæn-
um og þeir áður ávörpuðu Útvarp
Reykjavík. Og nú þýðir víst ekki
lengur fyrir venjulegt fólk að sækja
um starf þar á bæ nema hafa skírt-
eini Flokksins upp á vasann. Já,
það er munur að lifa í Alþýðulýð-
veldinu íslandi undir náðarsól hins
alvitra Flokks og stjórn hins sköru-
lega leiðtoga hans í menningarmál-
um, félaga Ragnhildar Helgadótt-
ur.
Grenndarútvarp
En svo að öllu gamni sé sleppt þá er
ljóst að innan skamms verður
einkaréttur Ríkisútvarpsins afnum-
inn, hvort sem mönnum líkar betur
eða verr. En það er einkennilegt að
í öllu þessu útvarpsmálafári hefur
lítið sem ekkert verið rætt um þá
leið sem farin hefur verið á Norður-
löndum og það án þess að breyta
útvarpslögunum eins og gert hefur
verið bæði í Noregi og Danmörku.
Þar hafa í tilraunaskyni verið veitt
leyfi fyrir svokölluðum grenndar-
eða nærútvörpum án þess að einka-
réttur ríkisins hafi verið aflagður.
Þetta er vafalítið lausn sem vel
kæmi til greina hér. Mætti fara að
svipað og í Noregi, skipta landinu í
svæði sem fengju hvert um sig til-
tekinn fjölda útvarpsleyfa sem út-
hlutað yrði til áhugahópa eða sveit-
arstjórna, og jafnvel mætti fjár-
magna með staðbundnum auglýs-
ingum. Það verður að teljast fá-
sinna að veita einkaaðilum leyfi til
að útvarpa á landsvísu þarsem slíkt
yrði ekki á færi nema mjög fjár-
sterkra aðila, líkast til allra í
Reykjavík. Samfara þessu mætti
svo stokka upp hjá Ríkisútvarpinu,
og losa það undan öllu eftirliti og
ritskoðun stjórnmálamanna, en
færa það nær þjóðinni í hennar dag-
lega lífi og amstri. Ef slíkt yrði gert
má telja víst að raddirnar sem
heimta frjálst útvarp myndu fljót-
lega þagna. Hin skammvinna ævi
Brekkurásarinnar hefur enn sann-
fært mig um það að hin eina lausn
sem komi til greina í útvarpsmálum
okkar í dag séu lítil staðbundin
grenndarútvörp, kapalkerfi í eigu
sveitarfélaga eða samtaka notenda
og síðast en ekki síst stórt, öflugt
Ríkisútvarp sem lúti aðeins vilja
þjóðarinnar allrar í öllum hennar
fjölbreytileika, en ekki fámennra
klíka atvinnupólitíkusa eða afdank-
aðra óperugaulara. Megi Brekku-
rásin hvíla í friði, sömuleiðis hið
makalausa útvarpslagafrumvarp
félaga Ragnhildar.