Dagur - 18.12.1984, Blaðsíða 7

6 - DAGUR - 18. desember 1984
18. desember 1984 - DAGUR - 7
ELDGOSIN ERU STORKOSTLEG!
Pað kemst enginn að prestssetrinu að Skinnastað í Öxarfirði án þess að
við hann verði vartmeð góðum fyrirvara. Ekki að þarna séufullkomin
njósnatœki, faldar myndavélar eða þvíumlíkt, heldur kemur öll umferð
um þjóðveginn fram á jarðskjálftamœli sem séra Sigurvin Elíasson, lítur
eftir fyrir Raunvísindastofnun. Það kom því örlítil ójafna á línuritið
þegar við beygðum heim að prestssetrinu. Ekkert þó í líkingu við útslög-
in sem sláturflutningabílarnir á leið til Kópaskers sýndu þennan dag og
þá nœstu eða Krafla gamla sem þá var enn ífullufjöri. Við heimsóttum
séra Sigurvin í sláturtíðinni í haust og spjölluðum við hann. Litum á
hina merkilegu sveitakirkju og rœddum prestskap, áhugamálin og al-
þýðulist.
- Ég kom hingað ’67 frá Rauf-
arhöfn, þannig að ekki flutti ég
mig langt um set, segir séra Sig-
urvin þegar við spyrjum hvenær
hann hafi hafið prestskap að
Skinnastað.
- Ég fór annars seint í guð-
fræðina. Var lengi að spekúlera í
öðru en þá voru engin námslán
og ég hafði ekki tök á að fara til
útlanda til náms. Það var auðvit-
að til að menn voru það djarfir að
þeir fóru út blankir en mér leist
ekki á það.
Það kemur í ljós að þegar séra
Sigurvin hóf prestskap á Raufar-
höfn, var síldarævintýrið í al-
gleymi. Við spyrjum hvort fólk
hafi mátt vera að því að sækja
kirkju?
- Það var lítið um það. Fólk
vann myrkranna á milli á meðan
síldin var og kirkjusókn var því
ekki mikil yfir hásíldartímann.
En við vorum þarna með smá
sjómannastofu, ég og konan mín.
Sjómannastofuna höfðum við í
gamla prestshúsinu skammt frá
kirkjunni og þetta var vinsælt af-
drep sérstaklega meðal aðkomu-
manna sem höfðu fáa staði til að
fara á. Við vorum með veitingar
og söfnuðum síðan saman blaða-
og bókarusli. Þarna komu menn
og drukku kaffisopa, lásu blöðin
og spjölluðu saman og ég held ég
geti fullyrt að þetta mæltist ákaf-
lega vel fyrir þó fátæklegt hafi
verið.
- Hvernig var kirkjusókn þeg-
ar ekki var síld?
- Hún var góð, ekki man ég
annað og kirkjukórinn var alveg
skínandi.
- Þú sækir síðan um Skinna-
stað. Hvers vegna?
- Sjáðu til, húsakynni á Rauf-
arhöfn voru ákaflega léleg. Þetta
er nokkuð sem prestsfjölskyldur
verða að hugsa talsvert um og hér
voru góð húsakynni. Auk þess
var tilbreytingar þörf.
- Þér hefur ekki brugðið við
fámenni sveitarinnar frá því að
koma úr „mannhafi" síídarár-
anna á Raufarhöfn? Engin ein-
angrun?
- Ekki get ég sagt það en tal-
andi um einangrun þá hefur
vegasamband hér breyst mjög til
batnaðar þau 16 ár sem við
höfum verið hér. Hér áður fyrr
þótti fólki ekkert að því að vegir
Íokuðust á haustin og opnuðust
ekki aftur fyrr en að vori. Þetta
hefur gjörbreyst.
- Hvað gerir fólk sér til dund-
urs hér á vetrum?
- Ja, ég veit það eiginlega
ekki. Þetta venjulega býst ég við,
segir séra Sigurvin og hlær. Hugs-
ar sig um og segir svo: - Það er
talsvert við að vera. Búskapurinn
tekur sinn tíma. Unga fólkið fer
flest í heimavistarskóla á haustin
en fullorðna fólkið sækir þessar
hefðbundnu samkomur. Að-
ventusamkomur fyrir jól og síðan
koma þorrablótin, árshátíðarnar,
hjónaböllin, kórastarfið og kven-
félögin eru drjúg.
Hrífandi viðfangsefni
Við höfðum sannfrétt það áður
en við heimsóttum séra Sigurvin,
að hann væri mikill áhugamaður
um jarðfræði og reyndar hafi
hugur hans staðið til jarðfræði-
starfa þó ekkert hefði orðið úr
námi. Við spyrjum hvort satt sé.
- Það er rétt að ég fékk mjög
ungur áhuga á jarðfræði og það
er líka rétt að mig langaði utan til
jarðfræðináms. En það var dýrt
fyrirtæki og það varð ekkert úr
því. Ég hugga mig hins vegar við
að ég hef haft góð tækifæri til að
sinna þessum áhugamálum mín-
um hér á miðju gosbeltinu.
- Hvað var það sérstaklega í
sambandi við jarðfræði sem vakti
áhuga þinn?
- Allt. Landmótunin og eld-
gosin, allt voru þetta hrífandi
viðfangsefni.
- Hvernig hefur gengið að
fylgjast með í jarðfræðinni og
því sem er að gerast?
- Það hefur gengið ágætlega.
Ég hef lesið allt sem ég hef komið
höndum yfir á þessum vettvangi
og eins gert mínar eigin athugan-
ir. Þetta er gósenland fyrir
áhugamenn um jarðfræði. Hér
eru Jökulsárgljúfrin með sína
hrikalegu náttúrufegurð. Tjör-
nesið er skammt undan og síðan
Krafla gamla.
Það kemur í ljós að við komum
ekki að tómum kofanum hjá séra
Sigurvini þegar Krafla er annars
vegar. Hann hefur fylgst náið
með umbrotunum allt frá upphafi
Kröfluelda 1975 og oft verið
meðal fyrstu manna á vettvang.
Við spyrjum um Kröfluelda.
- Éldgos eru stórkostleg fyrir-
bæri en samt eru jarðskjálftar á
borð við þá sem voru hér um ára-
mótin 1975 til 1976 og síðan eftir
áramót 1978, enn hrikalegri í
raun og veru. Allt leikur á reiði-
skjálfi, jörð er að rifna, gjár að
myndast, land að sökkva eða rísa
og hús að hristast. Eldgosin eru
meira sjónarspil en skjálftarnir
eru hrikalegri.
- Þú ert kannski í essinu þínu
við jarðskjálftamælinn þegar allt
leikur á reiðiskjálfi?
- Ekki segi ég það en það er
mikið að gerast. Mikið um sím-
hringingar og mikið reynt að spá
í upptök og stærð skjálfta. Það
hefur verið geysispennandi að fá
að fýlgjast með þessu. Þarna hafa
menn oft á tíðum verið að fást
við alveg ný hugtök í jarðsög-
unni. Þið hafið heyrt um kviku-
hlaupin. Þetta er alveg ný tilgáta,
t.d. þegar það verða jarðskjálftar
við Leirhnjúk og þeir færast hægt
norður eftir að þar sé kvikuhlaup
á ferð.
Sáttur við
Guð og menn
- Hvernig hagaði mælirinn
hjá þér sér kvöldið þegar síðasta
gos byrjaði?
- Éðlilega, segir Sigurvin og
glottir við. - Sannleikurinn er sá
að það uggði enginn að sér,
a.m.k. enginn af þeim sem ég hef
talað við. Það byrjuðu þarna
snarpir Kröflukippir 29. ágúst en
það kom fólki ekkert á óvart.
Það var búið að vera rólegt svo
lengi að fólk svaf á verðinum.
- Hvað varst þú að gera kvöld-
ið sem gosið byrjaði?
- Við sátum hér heima í stofu,
konan mín og ég ásamt Þóroddi
Þóroddssyni frá Náttúrugripa-
safninu á Akureyri. Við höfum
verið að vinna að náttúruminja-
skrá fyrir sýsluna og ætluðum í
leiðangur daginn eftir. Við vor-
um að fara að sofa en af gömlum
vana leit ég á mælinn áður en ég
fór upp. Ég sá strax að eitthvað
var um að vera og setti upp gler-
augun og þá kom í ljós að það
hafði verið svokallaður gostitr-
ingur í þrjá tíma. Þá vantaði
klukkuna tíu mínútur í tólf og ég
hljóp því út í glugga og þá var
kominn lágur eldstólpi og rauður
bjarmi á himininn. Um svipað
leyti hringdi Ármann í Reyni-
hlíð, sem er skjálftavörður líkt
og ég, í mig en þá voru þeir ekk-
ert farnir að sjá. Ég hóaði því í
Þórodd og við þustum á vettvang
eins fljótt og við komum því við.
- Hvenær voruð þið komnir á
vettvang?
- Rétt upp úr tvö. Þetta er
tröllavegur en við komumst alveg
- HEIMSÓKN TIL
SÉRA SIGURVINS
ELlASSONAR A
SKINNASTAÐ
I ÖXARFIRÐI
upp að hraunstraumnum skammt
fyrir sunnan Hrútafell. Þaðan
gengum við Þóroddur svo fram á
svokallaðan Sandmúla og vorum
þarna í miðju gosinu.
- Ertu sáttur við það þegar þú
lítur um öxl að hafa lent í prest-
skap í stað þess að fara út í jarð-
fræðina? Ertu sáttur við Guð og
menn í þeim efnum?
- Ég er sáttur við það núna.
Var það kannski ekki fyrst en ég
er fyllilega sáttur við að hafa ver-
ið settur niður hér á gosbeltinu.
- Þú hefðir kannski ekki tekið
það í mál að gegna prestskap á
lítið áhugaverðum stað út frá
jarðsögulegu gildi?
- Mikið síður, segir séra Sig-
urvin og við tökum nú tal saman
um annað.
Merkti sér kirkjuna
- Er þetta gömul kirkja hér á
Skinnastað?
- Hún er 130 ára um þessar
mundir. Það er í sjálfu sér ekkert
stórafmæli því það er haldið upp
á þessu kirkjuafmæli þegar þau
standa á heilu eða hálfu hundr-
aði. Það var Hjörleifur Gutt-
ormsson sem kom hingað frá
Vopnafirði sem byggði kirkjuna.
Það tíðkaðist þá að prestarnir
urðu sjálfir að sjá um kirkjurnar
og kirkjan hér er gerð á hans
reikning og sérkennileg að því
leyti að hún er merkt honum yfir
kirkjudyrunum. Nafnið hans
stendur þar. Hjörleifur þessi var
einn af forfeðrum Eldjárnanna í
Svarfaðardal og héðan fór hann
að Tjörn í Svarfaðardal. Arn-
grímur málari Gíslason, sá sem
dr. Kristján heitinn Eldjárn,
skrifaði bókina um, kom hér
einnig við sögu því hann dvaldi
hér heilan vetur, 1854 að því er
sagt er og málaði kirkjuna, lék á
fiðlu og barnaði prestsdótturina.
- Hann hefur verið verkdrjúg-
ur?
- Það má segja því eins og sjá
má í kirkjunni eru skreytingarnar
allnokkrar og varðandi dóttur
prestsins þá held ég að hún hafi
orðið seinni konan hans, en þá
sögu þekki ég annars ekki nógu
vel.
- Er þetta merkileg bygging
frá byggingarsögulegu sjónar-
miði?
- Það held ég ekki, nema
vegna þess að hún er þetta gömul
sem er sjaldgæft um íslensk hús.
Hún er líka í sínu gamla horfi
með þröngum ómögulegum
bekkjum sem að vísu er búið að
laga örlítið svo hægt sé að sitja í
þeim, í óþökk Þjóðminjasafnsins
að vísu. Nú og það er skarsúð í
kirkjunni sem þykir nokkuð sér-
stakt og eins eru í henni gamlir
munir.
- Hvernig lagfærðuð þið bekk-
ina?
- Við færðum þá aðeins í
sundur til að auka plássið fyrir
fæturna og eins skemmdum við
þá dálítið þannig að hægt var að
sitja í þeim. Þeir voru gjörsam-
lega ómögulegir. Smábrík með
þráðbeinu baki og aðeins fyrir
börn að sitja í smástund.
Algjör grýta
- Það hefur þá enginn sofnað
undir messu?
- Nei, segir séra Sigurvin og
hlær innilega - og það held ég að
sé útilokað enn þann dag í dag
þrátt fyrir lagfæringarnar. Ég er
annars á því að fólk hljóti að hafa
verið miklu smávaxnara hér á
öldinni sem leið. Það getur bara
ekki annað verið. Sjálfur er ég
nú ekki stór maður en mér er
ómögulegt að sitja nema á
fremsta bekk. Ég man líka eftir
því að austur á landi lentu grafar-
menn einu sinni niður á mikla
beinahrúgu. Það var greinilegt að
margir höfðu þarna verið jarðað-
ir saman eins og ekki var óal-
gengt ef fólk hafði drepist úr ein-
hverjum plágum. Við röðuðum
beinunum saman og þó ekki
slægjum við máli á beinin er ör-
uggt að þetta fólk var ekki há-
vaxnara en um 160 sentimetrar.
Það er líka fornmannadys hér í
sveitinni á einum bæ. Þar hefur
bóndinn á bænum verið dysjaður
með viðhöfn. Ég hef séð haus-
kúpuna úr þessari dys og eitt sinn
bar ég hana saman við hausinn á
mér. Þetta var ekki neitt, neitt og
þó er öruggt að þarna var ekki
um barn að ræða vegna þess hve
hinn látni hefur fengið veglega
útför. Hausinn á þessum bónda
hefur verið bansett grýta, segir
séra Sigurvin og strýkur kollinn
íbygginn á svip.
Eftir að hafa þegið kaffiveit-
ingar og skoðað kirkjuna og þar
með sannfærst um kenningar séra
Sigurvins um að forfeður okkar
hafi verið heldur lægri í loftinu en
gengur og gerist í dag, tökum við
stefnuna á Kópasker og um leið
og við ökum út á þjóðveginn
tekur jarðskjálftamælirinn á
Skinnastað örh'tinn kipp. - ESE