Dagur - 18.12.1984, Blaðsíða 31

18. desember 1984 - DAGUR - 31
/ Hollandi eru jólin hátíð kaupmannanna, rétt
eins og á landinu bláa. Strax í nóvember byrja
þeir að ýtafíneríi út í gluggana hjá sér (innan um
allt fíneríið sem þar er fyrir) rétt si svona til að
minnafólk á hina bláköldu staðreynd almanaks-
ársins að „jólin nálgast“. Pví má enginn gleyma,
síst af öllu þeirri grundvallarnauðsyn að kaupa
jólagjafirnar.
Petta finnst ýmsum eflaust fáheyrt bráðrœði og
því er rétt og skylt að geta þess að hollenskir
kaupahéðnar eiga sér nokkuð til málsbóta, jóla-
gjafirnar þar í landi eru nefnilega gefnar 5. des-
ember. Pá kemur jólasveinninn siglandifrá Spáni
og hefur um sig hirð af Svörtu-Pétrum til að út-
býta gjöfum fyrir sig og bittu nú.
. . . komst í hlaðið
Heilagur Nikulás á afmæli
fimmta desember, þess vegna er
allt þetta tilstand. Þessi kaþólski
dýrlingur er fyrirmynd vestræna
jólasveinsins „heilags Kláusar"
(Santa Claus) hins bandaríska
sem hefur poppað upp Giljagaur
og Gáttaþef í rauð föt og hvítt
skegg. Þeir eru ekki lengur
hrekkjusvín eins og þeir eiga ætt-
ir til heldur hafa þeir gengið svo
rækilega til liðs við hina vestrænu
markaðshugsjón að þeir hljóta að
hafa gengið í NATO fyrir löngu.
En Hollendingar eru svo
skemmtilegir bókstafstrúarmenn
að þeir segja sem svo: „Fyrst
jólasveinninn á afmæli fimmta
des. þá gefum við náttúrlega jóla-
gjafir fimmta des.“ Útrætt mál.
Stundvíslega þennan dag
leggst heilagur Nikulás (Sinter-
klaas) að bryggju, heljarstór lúga
sígur niður og hans heilagleiki
kemur í hlaðið (bryggjuna) á
hvítum hesti umkringdur bik-
svörtu smáfólki klæddu í alla
vega lit föt. Það byrjar samstund-
og framhandleggnum í níutíu
gráðu horn frá upphandleggnum
og veifar til mannfjöldans. Svo
tekur skrúðgangan enda og börn-
in og foreldrarnir fara heim til
sín, þar sem hinir fullorðnu reyna
að vera ögn skemmtilegri en
venjulega. Þetta er nú einu sinni
dagur barnanna.
Efast
Það hefur löngum verið leiður
siður efasemdarmanna að trúa
ekki baun á jólasveininn. Þó það
verði að viðurkennast að ýmis-
legt geta þeir tínt til gegn sveinka
í Hollandi er það talið öruggt
þroskamerki barns þegar það fer
að spyrja mömmu og pabba
hvernig í ósköpunum standi á
því að jólasveinninn geti verið
alls staðar í einu.
Sjónvarpið sýnir í einni lotu
myndir af honum í Amsterdam,
síðan í Breda, svo í Groningen
og eins og hendi væri veifað er
hann kominn til Maastricht
o.s.frv. Ef til vill veltir barnið
því fyrir sér eitt augnablik hvort
Hér hefur Sinterklaas tekið að sér að auglýsa Sunny bátana, tilvaldir fyrir ferðafólk sem vill sigla eftir skurðunum.
Hojlemki
jolasveinninn
is að útbýta smákökum og sæl-
gæti á milli barnanna. Öllu þessu
fylgir mikill gauragangur og
börnin teygja út hendurnar og
hrópa í sífellu „Svarte Piet,
Svarte Piet“ sem þýðir akkúrat
ekkert annað en Svarti-Pétur.
Síðan hefst mikil skrúðganga upp
í borgina (borgirnar því að hið
sama er að gerast í öllum borgum
og bæjum Hollands). Lúðrasveit-
ir, gjarnan með hóp tánings-
stúlkna á undan sér sem leika list-
ir með stöfum, ganga í takt og
pínupilsum í kuldanum, hesta-
menn „spánskt aðalsfólk" sem
fengið hefur að fljóta með og
annað sem tiltækt er og prýði
telst að, er munstrað í halaróf-
una. Alls staðar eru hinir svart-
máluðu Pétrar á hlaupum og
börnin neita allra bragða til að
svíða út úr þeim eins mikið sæl-
gæti og mögulegt er.
Heilagur Nikulás á hvítum fær-
leik sínum, með sítt hvítt skegg,
síða hvíta lokka sem hrynja niður
á rauðu skikkjuna sem hann ber
á öxlunum ríður í miðri fylking-
unni og lætur sér fátt um finnast,
um öll lætin. ímynd róseminnar,
lyftir hann upphandleggnum í
níutíu gráðu horn frá líkamanum
sjónvarpið sé að ljúga að því en
það getur ekki verið því að það
lýgur aldrei. Svo jólasveininum
er kastað. Foreldrarnir verða
vandræðalegir til augnanna og
vita að nú fara erfiðir tímar í
hönd.
Heilagur Nikulás
Hvers vegna kemur Nikulás frá
Spáni? Þessa spurningu hef ég
lagt fyrir bæði unga og aldna
Hollendinga án þess að fá fyrir
hana nokkurt nothæft svar. Ekki
er Nikulás spánskur, svo mikið er
víst. Hann var biskup yfir Myra í
Lyciu á sama tíma og Diokletian
var keisari yfir lendum Róma-
veldis en það var á árunum 284-
305 eftir Krist. Diokletian, fólið
það arna, píndi og ofsótti Nikulás
á alla lund fyrir þá sök eina að
vera kristinn og varpaði honum
síðan í fangelsi þar sem hann
varð að dúsa þar til keisaraskipti
urðu og Constantin tók við starf-
inu.
Lítið er vitað um þennan heið-
ursmann nema hvað Grikkir og
latneskar þjóðir höfðu snemma
á honum mikið dálæti og tignuðu
hann sérstaklega sjötta desember
ár hvert. Það er á níundu öldinni
sem þetta er að gerast en þó er
það ekki fyrr en á þeirri elleftu að
hann slær í gegn svo um munar.
Þá fóru íbúar borgar nokkurrar
er Bari hét og var í Apulia (ef
einhver er nokkru nær) ránsferð
að legstað Nikulásar og rændu
jarðneskum leifum dýrlingsins og
fluttu með sér heim til Bari þar
sem tafarlaust var reist yfir þær
glæsileg basilika. Þetta snilldar-
bragð gerði Nikulás geysivinsæl-
an og pílagrímar þyrptust að og
gera það víst enn.
Sem dæmi um vinsældir dýrl-
ingsins má nefna að í dag eru í
Englandi 400 kirkjur tileinkaðar
honum. Hann er verndari barna,
menntamanna, kaupmanna og
sjómanna, einnig er gott að heita
á hann gegn ræningjum.
Skemmtileg þjóðsaga um heil-
agan Nikulás gæti verið upphafið
að jólagjafavenjunni. Bláfátækur
borgarbúi átti þrjár dætur og sá
ekki nokkra smugu til að gifta
þær, þar sem ekkert var til í kot-
inu til að gefa sem heimanmund.
Því að þó viðskiptaviti karl-
manna nútímans hafi hrakað þá
datt ekki nokkrum manni í hug,
í þá daga, að taka við stúlku
nema fyrir peninga. Borgarbúinn
var að því kominn að ofurselja
dætur sínar því syndumspillta líf-
erni sem viðgengst utan hjóna-
banda, þegar einn, tveir og þrír,
heilagur Nikulás birtist og reddar
heimanmundinum.
Gjafirnar voru svo færðar yfir
til jólanna og þannig tengist
Nikulás þeim. Sá ameríski Santa
Claus er nefnilega í raun og veru
enginn annar en Sinterklaas hinn
hollenski, að vísu afskræmd
mynd af honum rétt eins og Sint-
erklaas er afskræmd mynd af
heilögum Nikulási. Hollenskir
innflytjendur fluttu með sér hug-
myndina til Ameríku þar sem
hún fékk sína meðferð, við ís-
lendingar kynntumst síðan amer-
ísku útgáfunni og færðum Két-
krók án nokkurrar miskunnar í
rauða hempu utan yfir vaðmáls-
fötin. Er það nema von að hann
sé hálf kindarlegur greyið.
En nóg um það. Sá hollenski
fer svo aftur til Spánar eftir eins
dags stopp. Það er mikið spekúl-
erað hvað hann sé að gera þar.
Gárungarnir segja að hann dvelji
þar í æfingabúðum, æfi skor-
steinaklifur, að veifa og annað
sem útheimtir þrek og nákvæmni
en það er nú önnur saga.
Ekkert sukk
Jóladagarnir eru svo meira trúar-
legs eðlis og þeir sem ekki trúa
hafa hægt um sig í virðingarskyni
við þá sem trúa. Borðaður er
góður matur og svoleiðis. Allt
fremur tíðindalítið.
Ég þekki enga þjóð nema
Hollendinga sem ekki heldur
rækilega hátíð um áramót, til
þess að kveðja hið gamla og
blíðka anda hins nýja. Það finn-
ast mér stórtíðindi. Þeir loka
öllum krám og þvílíku, eiga ró-
lega stund með fjölskyldunni og
fara snemma í háttinn. Morgun-
inn eftir er jólamánuðurinn bú-
inn og lendir á útsölu í febrúar.
Haraldur Ingi Haraldsson.