Dagur - 16.06.1986, Side 11

16. júní 1986 - DAGUR - 11
sem vitað var að hefði horfið á
þessum slóðum á undanförnum
árum.
Sá grunur hafði lengi verið á
kreiki, að Richard Houseman
og Francis Iles, ásamt hinum
dularfulla veitingahúseiganda
Henry Terry, kynnu að hafa
einhverjar upplýsingar um
mannshvarfið. Nú voru þeir
yfirheyrðir af dómaranum. Er
þeim var sýnt eitt beinanna,
urðu Houseman á örlagarík
mistök. „Petta er ekki fremur
bein af Dan Clark en sjálfum
mér,“ hrökk upp úr honum.
Þegar nánar var gengið á hann,
gaf hann þá skýringu að kunn-
ingi sinn 'nefði séð Clark á veg-
inum út frá Knaresborough
nokkru eftir að hann hvarf. En
síðan snéri hann við blaðinu og
sagðist hafa heyrt að önnur
beinagrind hefði fundist í St.
Roberts hellinum.
Dómarinn var óheflaður
náungi að nafni William
Thornton, sem hafði stjórnað
herdeild, „Yorkshire Blues“, í
uppreisninni 1745. Aðstoðar-
maður hans við þessa rannsókn
var John Metcalfe, vegagerðar-
maður, þekktur undir nafninu
blindi Jack í Knaresborough.
Þeir fyrirskipuðu rannsókn á
hellinum. Langt inni fannst
önnur beinagrind, hnakkinn á
hauskúpunni var þrykktur inn á
við, eins og hann hefði orðið
fyrir þungu höggi.
í kjölfar þessa spennandi
fundar, fylgdi atburður, ekki
síður spennandi: Anna Aram
bað um að fá að hitta dómar-
ann. Rannsóknarréttinum til
mikillar furðu, gaf hún þá yfir-
lýsingu að hún héldi að hinn
horfni eiginmaður sinn ásamt
Houseman og óþekktum
aðstoðarmanni, hefðu myrt
Clark nóttina sem hann hvarf.
Hún hefði séð þá fjóra fara út
saman, en seinna hefðu aðeins
Houseman, Aram og aðstoð-
armaðurinn snúið til baka.
Aram og Houseman hefðu
komið inn í eldhús til hennar og
skipað henni að kveikja upp í
arninum. Að því er hún áleit
höfðu þeir brennt þar talsvert af
fatnaði, ef dæma mátti af tau-
bútum sem hún fann morguninn
eftir. Hún skýrði líka frá því
að Houseman, sem var sköllótt-
ur og venjulega með hárkollu,
hefði beðið um vasaklút til að
skýla höfðinu fyrir kuldanum.
Þegar hann skiiaði vasaklútnum
aftur var hann blóðflekkóttur.
Handtaka Arams
Rannsóknarréttinum virðist
hafa verið vel kunnugt um dval-
arstað Arams í Norfolk - en
það hefði vissulega átt að teljast
honum til málsvarnar að hvorki
í London né Kings Lynn hafði
hann eert minnstu tilraun til að
fara huldu höfði. 18. ágúst bar
rétturinn fram ákæru á hendur
Houseman og Aram fyrir að
hafa myrt Clark og tveir lög-
regluþjónar voru sendir suður
með póstvagni til að handtaka
Aram. Eða samkvæmt túlkun
Thomas Hood:
„Tveir stjörnuprýddir menn
lögðu upp frá Lynn gegnum
kulda og þokumistur og Eugene
Aram gekk á milli þeirra með
handjárn um úlnliðina.“
Stuttu seinna var Aram yfir-
heyrður af Thornton dómara.
Aram hafði góða stjórn á sér,
hann sagðist þekkja Clark frá
fyrri tíð en myndi lítið eftir hon-
um og vissi ekkert um morðið.
Er hann var borinn sökum um
að hafa verið í fylgd með Clark
kvöldið sem hann hvarf, sagði
Aram aðeins að hann „minntist
Fletcher Norton, sem á barnum
gekk undir nafninu Ágjarni
nautshaus. Mörgum samtíma-
mönnum var illa við Norton,
t.d. Horace Walpole og John
Wilkes. Samkvæmt því sem
Mansfield lávarður segir var
hann „afar líklegur til að hafa
áhrif á kviðdóminn og þegar
hann var annars vegar taldi ég
mun erfiðara að koma í veg fyr-
ir að ranglátur dómur yrði
kveðinn upp en nokkru sinni
ella“.
Þegar Aram tók sér stöðu í
stúkunni, byrjaði hann á því að
afsaka vankunnáttu sína á
réttarsiðum og bað auðmjúk-
lega um athygli dómarans „á
meðan ég einn og ókunnugur,
sviptur vinum og án verjanda,
segi nokkur orð mér til varnar".
Næsta klukkutímann talaði

uqj*mt \

..... : '■ ■

................................................................................................................................,1.
réðst hann gegn læknisfræðilegu
sönnunargögnunum og spurði
hvort nokkur leið væri að full-
yrða um kynferði beinagrindar
(á þessum tíma var þetta ófram-
kvæmanlegt). Hann benti einn-
ig á sex eða sjö tilvik þar sem
mannabein hefðu fundist í hell-
um og „vistarverum einsetu-
manna“. Hver nema „eilífðin
allsvitandi“ gæti sagt til um af
hverjum þau væru? Varðandi
áverkana á hauskúpunni - voru
þeir gerðir fyrir eða eftir dauð-
ann? Hann benti á að bein
Williams erkibiskups í York
hefðu verið grafin upp árið 1783
og höfuðkúpubeinin hefðu þá
verið brotin, þótt hann hefði
sannarlega ekki látist vegna
áverka.
Það var einnig staðreynd að
eftir siðaskiptin voru heilagir
staðir lagðir í rúst og grand-
skoðaðir, mikið af beinum var
þá mölbrotið í „helgum" gröf-
um og grafhýsum. Ennfremur
fór Knaresborough kastali ekki
varhluta af ofbeldisverkunum,
þegar hann var í umsátri í borg-
arastríðinu og var þá lagður í
rúst. Hvernig gætu þeir vitað að
þessi bein sem fundust þar rétt
hjá væru ekki leifar fórnar-
lamba stríðsins? Að lokum taldi
hann upp u.þ.b. sex tilvik þar
sem fólk hafði horfið á þeim
tíma sem morð var framið eða
hafi hugsanlega verið framið og
menn hafi verið bornir röngum
tsamB
\ v '' :
... ‘ ' . tt'.H •' ... .'l.« v'.\,.,| .. . • '.V.
þess ekki“.
Síðar í þessum rnánuði voru
Aram og Houseman settir í
York fangelsið ásamt hóteleig-
andanum Terry. Terry var
ákærður fyrir að hafa tekið á
móti stolnum verðmætum sem
Clark hafði komist yfir með
svikum og síðan stolið þeim frá
honum, eftir að hann hafði ver-
ið myrtur. Þremenningarnir
voru í fangelsi í eitt ár. I mars
1759 gekkst Houseman inn á að
veita upplýsingar gegn því að fá
að halda lífi. Hann skýrði frá
því að nóttina sem Clark hvarf,
hafi hann ásamt Aram, Henry
Terry og Francis lles hitt Clark
og komist að því hvar hann
geymdi vörur sem þeir vissu að
hann hafði fengið. Síðar hafði
Aram lokkað skósmiðinn til St.
Roberts hellis og þeir höfðu séð
hann veita honum högg í
hnakkann og draga líkamann
inn í hellinn. Aram hafði birst
aftur, þvegið sér um hendurnar
í nærliggjandi á og síðan hafði
hann hótað Houseman lífláti ef
hann einhvern tíma vogaði sér
að segja frá þessum atburði.
Þetta var megininnihald
ákærunnar þegar hún var birt
Justice Noel föstudaginn 3.
ágúst 1759. Ákærandinn var
hann lágri ákveðinni röddu.
Þarna hélt hann fyrir réttinum,
það sem 19. aldar lögfræðingur-
inn Norison Scatcherd kallar,
bestu varnarræðu fyrr og síðar.
Fyrst gerði hann að umræðuefni
flekklaust líferni sitt, bæði í
Knaresborough og Kings Lynn.
Síðan minnti hann á að um það
leyti sem glæpurinn var
framinn, hafi hann þurft að
ganga við hækjur í tæplega hálft
ár af völdum sjúkdóms. Hvern-
ig hefði hann átt að vera fær um
að drýgja slíkan verknað undir
þessum kringumstæðum, „án
orku - án ástæðu - án tilgangs“?
í þriðja lagi sagði hann að ver-;
knaður af þessu tagi væri
undantekningarlaust sprottinn
af „ágirnd, óhófi eða ill-
girni . . . og ég þjáist ekki af
þessum löstum . . . enginn sem
þekkir mig mun nokkru sinni
draga þetta í efa“.
Aram snéri sé>: síðan að því
að afsanna þá fullyrðingu að
hvarf Clarks þýddi að hann hlyti
að vera dauður, en gæti ekki allt
eins verið sprelllifandi á ein-
hverjum afviknum stað. Þá
sökum en verið látnir lausir,
þegar „fórnarlömb" þeirra
skutu upp kollinum eða hinn
raunverulegi morðingi hafi
fundist síðar meir. Hann lauk
orðum sínum þannig:
„Að lokinni árs fangavist
verða örlög mín ráðin og fel ég
mig í hendur dómgreind, rétt-
lætishugsun og mannkærleika
yðar hágöfgi, svo og ykkar,
landa minna, þeiðursmanna
sem í kviðdómnum sitja.“
Á síðari árum hefur varnar-
ræða Arams vakið ntikla athygli
þeirra sem fjallað hafa um
réttarsannanir, einkum frá
læknisfræðilegu sjónarmiði. Á
þessum tíma kom það Aram þó
að litlu gagni, því kviðdómur-
inn kvað upp úrskurðinn sekur,
af ástæðu sem ekki er unnt að
skýra í dag. Hann var dæmdur
til að hengjast næsta mánudag í
Knavesmire, síðan skyldi hann
sveipaður í segldúk og hengdur
upp í gálga í Knaresborough
skógi.
Aram varði helginni við ákaf-
ar bréfaskriftir, hann skrifaði
séra Collins, presti í Knaresbor-
ough og gerði breytingar á hinu
gríðarlega ritsafni sínu um
hebreska, keltneska, gríska og
latneska málfræði. Þetta verk
skilaði tilætluðum árangri því
1777 var hann tekinn í lærðra
mann tölu, samkvæmt tilkynn-
ingu í Biographica Brittanica
útgefið af Kippis og í þýska
Lexíkoninu útgefnu af Adelung
1784.
Er séra Collins kom í fylgd
embættismanna til að sækja
Aram í „bölvunarklefann" í
York kastala, þar sem Dick
Turpin hafði lamast nokkrum
árum áður, fundu þeir varlega
orðaða réttlætingu fyrir sjálfs-
morði, stutt kvæði og blóðugan
rakhníf. Aram hafði rist skurð á
vinstri handlegg sinn. Skurð-
læknar lífguðu hann við, svo
hægt væri að fara með hann í
gálgann en samkvæmt lýsingu
áhorfanda, leit hann þó út fyrir
að vera „steindauður" áður en
hann var „líflátinn“.
Áminning fyrir
misgerðarmenn
Líkami Arams hékk í gálganum
í nær 20 ár, sem eins konar
áminning fyrir misgerðarmenn.
og leystist hann smám saman
upp. Sagan segir að yngsta dótt-
ir hans hafi safnað bitunum
kirfilega saman, um leið og þeir
duttu niður, og látið grafa þá
samkvæmt kirkjusiðum. Maður
að nafni dr. Hutchinson í
Knaresborough fjarlægði að
lokum hauskúpuna frá járn-
hringnum með því að skera
hana sundur í miðjunni til að
losa hana. Að lokum hafnaði
hún á skurðlækningasafni í
Royal Collega.
Henry Terry, veitingahúseig-
andinn, var sýknaður og hvarf
eftir að skrílshópur gerði tilraun
til að brenna niður veitingahús-
ið. Bæði Houseman og hinn
leyndardómsfulli Iles voru
hundeltir meðan þeir lifðu. Þeg-
ar Houseman dó árið 1777, var
hann fluttur frá Knaresborough
„vegna ótta um að bæjarbúar
myndu rífa líkið í tætlur".
Nú er ekkert eftir sem minnir
á Eugene Aram, burtséð frá
nokkrum samtíma skýrslum og
hinni leyndardómsfullu haus-
'kúpu, nema hillufylli af ljúfsár-
um viktoríönskum bókmennt-
um - og að sjálfsögðu þessi ýtna
spurning: Gerði hann það eða
gerði hann það ekki? Þrátt fyrir
næg rök, með og á móti, virðist
ólíklegt að sannleikurinn komi
nokkurn tíma í ljós.
Þýtt af Guðrúnu Hallgrímsdóttur.