Dagur - 21.12.1987, Blaðsíða 10

?r - flUöAG -• T8GT ■ísdmsaob .rs
10 - DAGUR - 21. desember 1987
11 bœndur & búfé li
Um Galloway
Löng saga að baki
Galloway á heimkynni sín í
Skotlandi. Uppruni þessa kyns
og saga þess eru mönnum nokk-
uð hulin. Vitað er að eitt sinn var
kyn þetta í miklu fleiri litum en
nú er og hornótt að hluta. Árið
1573 lýsir landafræðingur nokkur
Ortelius að nafni Galloway-naut-
um og segir bændur í Ayrshire
vera orðna kunna fyrir kyn þetta
og séu gripirnir miklir vexti og
kjöt þeirra sé meyrt og safaríkt
með mikil bragðgæði. Kjötið var
þá sent á markað til Englands.
Árið 1872 vann kyn þetta til
merkilegra verðlauna sem kjöt-
gripir á Smithfield-sýningunni í
London.
Stööin í Hrísey
Alls hefur verið flutt inn sæði úr 5
Galloway nautum frá Skotlandi
til Hríseyjar og nú síðast í júní á
þessu ári. Þrjú þessara nauta
voru svört, eitt grátt og eitt
/ffæ/ ^
I, \
Lakfimga- Á
matkabiirimifx
HAFNARSTRÆTI96 SÍMI96-27744 AKUREVRI
Umsjón:
Atli
Vigfússon
beltótt (svart-hvítt). Gripir
stöðvarinnar eru flestir svartir,
nokkrir gráir en aðeins einn
beltóttur (Borði 85682), en því
miður engin kvíga og sæðið úr
þeim skoska beltótta er búið.
Árið 1975 voru 20 kvígur flutt-
ar úr landi í einangrunarstöðina í
Hrísey og 1977 fæddist fyrsti kálf-
urinn. Alls hafa 106 naut komist
á legg en aðeins 79 kvígur. Ljóst
er að ræktunin getur ekki annað
en gengið seinlega þegar úr svo
fáum kúm er að moða.
Þeir gripir sem til eru í dag eru
allir komnir út af aðeins 6 ætt-
mæðrum, af þeim 20 sem byrjað
var með. í gegnum tíðina hafa
ættmæður helst úr lestinni, þær
hafa ekki þótt nógu góðar til
framhaldsræktunar. Flestir grip-
anna eru komnir út af tveim
kúm, þeim Gránu frá Steig, Dyr-
hólahr. og Trítlu frá Brekkum
Hvammshreppi Mýrdal. Báðar
voru þær undan Galloway-blend-
ingum frá Gunnarsholti.
Á sjötta tug gripa
Um 55 gripir eru á stöðinni í
senn. í dag eru 27 kýr og kvígur,
4 sæðistökunaut, 4 ungnaut og 19
kálfar, samtals 54 gripir. Kálfarn-
ir ganga 6 mánuði undir mæðrum
sínum. Yfir veturinn þegar og ef
kýrnar eru inni, er kálfunum
hleypt tvisvar á dag til þeirra, en
þær eru alltaf hýstar að nætur-
lagi yfir veturinn. Hey er gefið
tvisvar á dag, kvölds og morgna.
Kýrnar fá um 8 kg/dag, sæðis-
tökunautin 4 kg/dag, en ungneyti
og kálfar eins og þau geta í sig
látið. Kjarnfóður er gefið af mjög
skornum skammti. Sæðistöku-
nautin fá 1-2 kg/dag. Yfir vetur-
inn fá kálfar og ungneyti um Vi
kg/dag, en kýrnar 1 kg/dag í
kringum burðinn, annars ekkert.
Engin „stjarnfræöileg
þrjóska“
Sigurborg Daðadóttir fram-
kvæmdastjóri Einangrunarstöðv-
ar ríkisins í Hrísey segir svo um
Galloway. „Sögur fara af skap-
bræði og brjálsemi Gailoway
gripa, en mín kynni af þessum
skepnum eru allt önnur. Hafa
verður í huga að holdakyn er
handfjatlað mun minna en
mjólkurkyn og kynnist því
manninum takmarkað. Þau
kynni eru þá oftast engin blíðu-
atlot af hálfu mannsins. Kýrnar
ganga úti ásamt kálfunum á
sumrin og koma aðeins inn einu
sinni í mánuði þegar vigtað er og
þegar þær eru sæddar. Það má
hverjum manni vera ljóst að grip-
ur sem svona er lítið handfjatlað-
ur verður ekki spakur. Nautin
eru tamin fyrir sæðistökur og
Lund

AKUREYRARB-ÆR
Minnispeningar
Nokkrir bronsminnispeningar sem gefnir voru út
í tilefni 125 ára afmælis Akureyrarbæjar
eru til sölu á bæjarskrifstofunni.
Verð kr. 2.000.-
Aðrir afmælisminjagripir uppseldir.
Afmælisnefnd.

Fallið af Rúg sem vó 404 kg.
TAFLA 1.
Þyngdaraukning gripa af 3ja ættlið (87,5% Galloway):
0-200 daga 201-400 daga 401-600 daga 2jaára
Rúgur 84666 1.110 g/dag 975g/dag 803g/dag 796g/dag
Meðalt. 5 nauta 936g/dag 839g/dag 785 g/dag 771 g/dag
Fyrsta kvíga af 4. ættl. 970 g/dag
(93,75% Galloway)
TAFLA 2.
Rúgur 84666 er naut sem töluvert er notað í landi. Hann var felldur í mars á þessu
ári, þá tæplega 3ja ára gamall. Hann kom mjög skemmtilega út:
Lífþyngd: 700 kg Hægri frampartur: 107 kg Hægri afturp.: 94 kg
Fallþyngd: 404 kg Vinstri - 111 kg Vinstri - 92 kg
Fall-%: 58%
Vinstri afturpartur skiptist eftirfarandi og er með 68% kjötnýtingu:
Lundir 3,0 kg Ytri-hryggvöðvi 5,3 kg
Þríhyrningur 1,8 kg Flatsteik 8,7 kg
Læristunga 4,0 kg Innanlærisvöðvi 8,9 kg
Klumpur 6,6 kg Hakk 19,1 kg
Rúnsteik 5,1 kg Samtals: 62,5 kg
verða þau spök á skömmum i.'.na
og þægileg í allri umgengni.
Aldrei hafa hlotist vandræði af
gripunum vegna styggðar. Það
beitiland sem gripirnir eru á er
hólfað með einfaldri rafmagns-
girðingu og þegar ná á í kýrnar er
það oftast bústjórinn með hey-
tuggu í fanginu sem er í farar-
broddi og þær á eftir, þetta er nú
hin „stjarnfræðilega þrjóska“
sem lýst er í Tímanum þann 5.
des. ’87. Hitt getur vel verið að
Galloway sé skapmeira en
íslenska kynið, en brjálsemi er
orðunt ofaukið. Á stöðinni höf-
um við orðið vör við að gráa kyn-
ið er skapmeira heldur en hið
svarta.“
Hvar er Galloway
í kjötborðunum?
Á þessu ári voru 4 naut af 3. ætt-
lið felld á aldrinum 19 mán. í
Hrísey. Meðalfallþungi þeirra
reyndist 263 kg. Samkvæmt
heimildum tveggja kjötiðnaðár-
stöðva norðanlands eru skrokkar
í UNI að jafnaðj 150-160 kg. Á
þessum tölurh má sjá, hversu
Galloway kynið er hagkvæmara í
kjötframleiðslu en hið íslenska.
Á öllum málum eru nokkrar
hliðar og vissulega eru til kyn
sem vaxa hraðar heldur en þetta
kjötkyn sem við höfum nú í land-
inu. Þó er það mál margra fram-
leiðenda að þeim líki vel við
þessa gripi og telja sjálfsagt að
láta kýr sem ekki er ætlunin að
ala undan eiga Galloway-blend-
inga. Kálfar þessir taka fljótt við
sér í fóðrun og eru ekki kvilla-
samir og þrífast alltaf vel og eru
duglegir að bjarga sér.
Margir neytendur vilja lfka
heldur holdablendinga og að
sögn Sigurborgar Daðadóttur
framkvæmdastjóra í Hrísey er
biðlisti hjá þeim eftir þessu kjöti.
Það vekur nokkra undrun að í
kjötborðum verslana virðist oft
ekki vera hægt að vita hvers kon-
ar nautakjöt er um að ræða.
Hvort það er íslenskt ungnauta-
kjöt, Galloway-blendingar eða
kýrkjöt. Þetta vill neytandinn fá
að vita og það eru hagsmunir
hans, framleiðandans og seljand-
ans að slíkt sé ljóst.
A