Dagur - 29.01.1988, Blaðsíða 20

TS -- FIUÐAC! - 886 T isúnjii .62
20 - DAGUR - 29. janúar 1988

af erlendum veffvangi
Rúmenía:
Líf sem um styrjöld
væri að ræða
Undir stjórn Nicolae Ceausescu er Rúmenía orðin fátækrakot Evrópu. Blaða-
maður vikuritsins Stern segir hér frá ferð sinni og hinu ömurlega lífi í ríki hins
rauða einræðisherra.
hugsun, af eftirsjá
Þegar veturinn kemur er eins gott
að vara sig. Enginn Rúmeni óskar
sér þess að það verði hvít jól. Hver
dagur án kulda er sem Guðs gjöf.
„Þegar nýju lögin taka gildi,
munum við frjósa í hel,“ segir við-
mælandinn, en hann er þekktur fyr-
ir að vera raunsær. Síðasti vetur var
nógu slæmur. Herbergishiti var þá
um 14 gráður, einkabílar voru
bannaðir, skólabörn sátu í kápum,
eins þeir fullorðnu er fóru í leikhús
eða á tónleika; tónlistarmennirnir
voru einnig í kápum og frökkum og
með hanska, sem búið var að
klippa framan af, að spila stórverk
þekktra höfunda.
í Vestur-Þýskalandi notar meðal-
fjölskylda með tvö börn um 450
kílóvattstundir af rafmagni á mán-
uði. Ef sama fjölskylda í Búkarest
er mjög sparsöm gæti hún komist af
með 150 kílóvattstundir á mánuði.
En síðan 12. nóvember má þessi
fjölskylda aðeins eyða 35 kíióvatt-
stundum á mánuði, eða jafnmiklu
og lítill blástursofn notar ef hann er
í gangi eina klukkustund á dag, en
blástursofnar eru hvort eð er bann-
aðir með lögum að viðlagðri refs-
ingu í Rúmeníu.
Gasmagn fyrir fjórar persónur -
hita, eldavél og til að hita baðvatn -
var skorið niður í 100 kúbikmetra á
mánuði, en það er aðeins einn
tíundi hluti þess sem notað er. Ef
farið er fram úr í notkun kemur til
harkalegrar refsingar. í fyrsta sinn
er um „viðvörun“ að ræða og gjald-
ið tvöfaldast miðað við notkun. í
annað sinn enn ein viðvörunin og
verðið þrefaldast miðað við
notkun. í þriðja sinn er endanlega
lokað fyrir gasið til viðkomandi.
„Hinn algjöri sparnaður náttúru-
gass og rafmagns,“ en svo hljóðar
hin nýja fyrirskipun stjórnvalda,
„er skylda við föðurlandið.“
Þessi skylda er í raun algjör fjar-
stæða, því rúmönsk heimili nota
aðeins 6% orkunnar, „afganginn“
notar hinn löngu svo úrelti iðnaður
og afgömul samgöngutæki.
Aðventan er gengin í garð; í nýju
vöruhúsi sem opnað var nýlega fást
hvorki epli né hnetur eða möndlur,
aðeins rófur, svartar næpur og
útþvældur laukur. „Hungursirkus“
kalla íbúar höfuðborgarinnar hið
nýja en gjörsamlega tóma vöruhús.
í kjötbúðum er um tvennt að velja;
hakk sem búið er til úr innyflum,
fitu, kirtlum og sinum og er útlit
þessa hakks allt annað en girnilegt,
hitt eru svínafætur - eða svokallað-
ir „föðurlandsvinir", því allt annað
af svíninu er flutt út. Húsmóðir var
spurð hvað hún gerði við svínslapp-
irnar, hvort hún byggi til bauna-
súpu. „Bauna hvað?“ Baunir standa
ekki til boða. Smjör stendur heldur
ekki til boða. Mjólk stendur oft
ekki til boða. Egg standa oftast
ekki til boða. Ostur og rjómi standa
’aldrei til boða. Kjöt hefur í mörg
ár ekki staðið til boða. Og nú síðast
standa kartöflur ekki til boða.
Sendiráðsstarfsmaður annars
austantjaldsríkis, sem ekki hefur
verið beint dekrað við í heimalandi
sínu og þekkir því vel til skömmt-
unar, undrast: „Á hverju lifir fólkið
eiginlega?" íbúar höfuðborgarinn-
ar telja þetta vel viðunandi, þar eru
aðeins olía og sykur skömmtuð,
en til sveita er allt skammtað. En
þótt eitthvað sé skammtað þýðir það
ekki að menn fá örugglega sinn
skammt.
Margir halda enn í vonina.
Kannski verður veturinn ekki eins
kaldur og sá síðasti. Kannski fá
einkabílarnir aftur leyfi til að aka
um, svo hægt sé að aka út í sveit og
næla sér í matvöru hjá þeim fáu
bændum sem enn eru sjálfstæðir.
Kannski, einn daginn, verður 5
milljarða dollara skuldasúpa við
útlönd loksins búin. Einhvern dag-
inn hlýtur þetta að lagast, það verð-
ur að halda út.
Dagarnir í Búkarest í desember
verða styttri og styttri og um klukk-
an 17.00 er orðið koldimmt, höfuð-
borgin lítur út eins og búist hún við
loftárás.
Eins og moldvörpur hraðar fólk-
ið sér um torg og stræti, fer enda-
lausar göturnar fótgangandi, því
þeir fáu strætisvagnar sem aka um
göturnar eru hvort eð er yfirfullir,
eyðir mörgum klukkutímum í bið-
röð eftir hlutum, sem síðan oft eru
uppseldir löngu áður en biðröðin er
hálfnuð að dyrum verslunarinnar.
Minnst tvö hundruð manna bið-
röð er fyrir framan matvöruverslun
eina, röðin riðlast, það liggur við
slagsmálum, en eftir hálfa klukku-
stund leysist röðin upp og allir
halda burt með vonleysissvip; það
fékkst kaffi.
Rúmenar lifa eins og um stríð sé
að ræða, rétt fyrir uppgjöf. Stríðið
er til. Hinn 69 ára gamli einræðis-
herra, sem með sjúklegri frama-
girni, að vilja skilja eftir sig minnis-
merki í öllum byggingum og orku-
verum, leiðir þegna lands síns gegn
sér.
Klukkan 21.00 er Búkarest
myrkvuð algerlega, en áður fyrr var
Búkarest kölluð „Paradís Balkan-
landa“. Leikhús og kvikmyndahús
verða þá að vera búin með sínar sýn-
ingar, krám og öðrum veitingahúsum
lokað, og í veitingasal „Hótel Buc-
aresti", tónar Anna, hin Ijóshærða
söngkona, fyrir útlendinga og hina
„útvöldu“ stjórnarherra síðustu
tóna kvöldsins, sóló-útfærsla á söng
fanganna úr „Nabucco";
„Fljúgðu,
borin...“
Dýrðarsaga Ceausescu er sýnd í
tíu stórum sölum í safni „Saga
Rúmeníu“. „Leiðtoginn" sem lætur
fólk sitt líða fyrir allt of hraða upp-
byggingu í iðnaði er dýrkaður sem
almætti Rúmeníu, einnig sem hinn
mikli smiður er byggði hina nýju
höfuðborg úr rústum. Búkarestbú-
ar svara spurningunni, hvers vegna
brenndi Neró Róm? þannig: „Hann
átti enga jarðýtu."
Allar gjafir sem „hinn mesti risi
meðal risa“ hefur fengið að gjöf frá
samlöndum sfnum og erlendum
gestum eru á sýningunni.
Allir skólar fá að skoða þetta
safn og er gengið framhjá útstilling-
unni í hljóði, með „óttablandinni
virðingu".
Ceausescu og frú Elena.
Að sjálfsögðu eru ritverk hins
„mikla læriföður" einnig á sýning-
unni, öll 29 bindin, næstum jafn
mörg bindi og Marx og Engels
skrifuðu, en þeir náðu samanlagt
aðeins 36 bindum. En það er varla
hægt að sjá hvað verkin heita; að-
eins er kveikt á einni af níu ljósa-
krónum sem hanga uppi.
Lífið í Rúmeníu er orðið svo
óraunverulegt að því er vart trúað.
„Fyrir hvern og einn, og hvað sem
I Búkarest er búið að breiða yfir bílana, því liensín er dýrt og lítið af því
er til. Á kvöldin er engin lýsing því spara þarf rafmagn. Kránum er lokað
klukkan níu.
legi leiðtogi" Ceausescu, útbúið
áætlun. Eftir þeirri áætlun á fólki
að fjölga úr 23 milljónum í 30 millj-
ónir fyrir aldamót. Hér er líka til
refsing fyrir það að uppfylla ekki
þessa áætlun. Sá sem orðinn er 25
ára og er enn ókvæntur fær minna
kaup til útborgunar. Stjórnin lætur
hjón í friði fyrstu þrjú árin, en eftir
það ef hjón eru barnlaus verður
dregið 10% af launum þeirra sem
refsing. Getnaðarvarnarpillan er
bönnuð, og fóstureyðing aðeins
leyfð ef um heilsuleysi er að ræða -
í viðurvist saksóknara.
Þegar Gorbatschow kom í heim-
sókn til Búkarest voru honum sýnd
vöruhús full af matvælum, og alls-
nægtir mötuneytis verksmiðju einn-
ar, en mötuneytinu var lokað vegna
undirbúnings tveimur dögum fyrr.
Rússunum var síðan tjáð að þetta
væri „daglegt brauð“ mötuneyti.
Viðmælandi fréttamanns Stern,
sem er af þýskum ættum, hefur
lengi ætlað að sækja um að flytjast
frá Rúmeníu; „Lífið hér er ekki
lengur mannlegt.“ Samtalið á sér
stað heima hjá hinum fyrrnefnda;
með útvarpið stillt á fullt, því í
Rúmeníu hafa veggirnir eyru. í
raun og veru ætti gestgjafinn að
færa lögreglu staðarins „samtals-
skýrslu“ vegna heimsóknar útlend-
ingsins. „Allir vildu gjarnan komast
héðan á brott“ segir gestgjafinn,
„einnig Ungverjar sem hér eru
búsettir, meira að segja Rúmenar
vilja komast héðan,“ en þeir einu
sem fá að flytjast héðan eru Þjóð-
verjar. Bonn borgar, að meðaltali
um 8000 vestur-þýsk mörk per
haus. Útflutningur á þýskættuðu
fólki er arðbærari en að flytja út
svín. Talið er að um 70.000 til
140.000 manns vilji flytjast frá
Rúmeníu.
Á leiðinni til Brasov sprakk eitt
dekk rúmenska bílaleigubílsins. í
þorpinu þar sem gert var við dekkið
var okkur tjáð, af eldri bóndakonu,
að síðustu daga hafi 20 saxnesk
býli farið í eyði, meira en 80 býli á
ári. Fyrir 10 árum bjuggu hér um
1500 manns frá Saxlandi, en nú eru
ekki fleiri en 800 eftir.
María, bóndakonan, ætlar sér
að vera áfram. Hvert á hún svo sem
að fara? Alla sína ævi, í um sextíu
ár, hefur hún búið hér, hugsar um
gröf eiginmanns síns og hjúkrar sín-
um áttræða föður, og hjálpar til við
Bíða, bíða, bíða. Fólk stendur í biðröð eftir að fá helstu nauðsynjavörur.
Fiskur, smjör og ostur fást ekki.
er, er til áætlun, en hún getur aldrei
gengið upp.“ Þeim sem ekki upp-
fyllir áætlun sína er refsað en ekki
þeim sem útbjó hana. Ef það skyldi
vanta pappír í prentsmiðjuna og
prentararnir geta ekki uppfyllt
vinnuáætlunina verður dregið af
kaupinu þeirra. Ef læknirinn á
barnaspítalanum útdeilir meira af
lyfjum en áætlunin segir til um
verður dregið af kaupinu hans.
Nýlega kom ræstingakona í lík-
brennslu grátandi heim, hún fékk
ekkért kaup því líkbrennslan hafði
ekki uppfyllt vinnuáætlun sína.
Spillingin blómstrar. Það er ekk-
ert óvenjulegt að hr. hjartasér-
fræðingur þurfi að skjótast sem
snöggvast frá með gæs sem sjúkl-
ingur hefur fært honum sem auka-
greiðslu. Á spítölum borgarinnar
hefur verið komið á furðulegri
hringrás: Til að læknar annist um
sjúklinga sína hafa aðstandendur
sjúklinganna mútað læknunum
með kaffi og Kent-sígarettum - hin-
um leynilega rúmenska gjaldmiðli
- og það svo mikið að læknar selja
hjúkrunarkonum spítalans umfram
birgðir, nú sjúklingarnir kaupa
þetta síðan af hjúkrunarkonunum
til að geta mútað læknunum aftur. í
lokin eru sígarettupakkarnir orðnir
svo þvældir að vart er hægt að
þekkja hvaða tegund er um að
ræða.
Meira að segja fyrir fjölgun
undirsáta sinna hefur hinn „föður-