Dagur - 24.03.1988, Blaðsíða 7

'24. marsr1988 -'DAGUR- 7
Barnafræðsla í Glerárhverfi á
Akureyri á 80 ára afmæli um
þessar mundir. Saga barna-
skóla í Þorpinu á því að baki
langa sögu, sem er merkileg
fyrir margra hluta sakir. Upp-
haflega var skólinn rekinn í
húsi sem sérstaklega var til
skólahalds ætlað í Sandgerðis-
bót. Síðar var byggt skólahús á
'öðrum stað alllangt frá upphaf-
lega skólanum, og þegar það
hús var tekið í notkun fyrir 50
árum var fyrst farið að tala um
Glerárskóla sem slíkan. Þá
má ekki gleyma þeirri stað-
reynd, að við Glerárskóla hef-
ur starfað fjöldi ágætra
kennara gegnum tíðina, og
hafa þeir lagt lóð sitt á vogar-
skálar menntunar og uppeldis-
mála með farsælum árangri við
skólann.
Fyrsti skólinn í Þorpinu
Upphaf skóla í Glerárþorpi má
rekja til upphafs þéttbýlis í Þorp-
inu, sem svo var nefnt. Byggðin
var upphaflega frekar dreifð, en
þéttist fljótlega vestan Sandgerð-
isbótar. Jörðin Bandagerði, sem
áður fyrr var hjáleiga Lögmanns-
hlíðar, átti upphaflega landsvæði
það sem Glerárþorp byggðist
smám saman á, en orsakir
byggðaþróunar í átt til þéttbýlis á
þessum stað eru margvíslegar.
Fyrstu íbúar Glerárþorps sem
heyrði allt til ársins 1955 Glæsi-
bæjarhreppi til lifðu mestmegnis
af sjósókn á opnum bátum, og
þess á milli á stopulli vinnu eða
lausamennsku hér og þar, oft að
verulegu leyti á Akureyri. Fyrir
efnalítið fólk kom til greina að
reisa sér torfbæi til íbúðar og
smávægilegs skepnuhalds norðan
við Glerá, en fljótlega eftir að
Akureyri fékk kaupstaðarréttindi
var mönnum bannað að reisa sér
torfbæi í landi bæjarins. Því var
ekki um annað að ræða en að
reisa slíkt húsnæði annars staðar,
og varð Glæsibæjarhreppur í
mörgum tilvikum fyrir valinu.
í Bandagerðistorfunni, þ.e.
byggðinni kringum bæinn Banda-
gerði, eru taldir 23 íbúar á mann-
tali 1880, en þá er átt við Banda-
gerði l og II auk Melgerðis og
Glerárholts I og II. Fyrir þennan
tíma og reyndar einnig síðar tíðk-
aðist það að tómthúsfólk byggði
sér hús, sem sum myndu nú ef-
laust vera skilgreind sem kofar, í
Þorpinu. Þeir, sem voru í hús-
mennsku á bæjunum, fengu einn-
ig stundum leyfi til að byggja út
úr jörðunum, og til var það að
slík býli yrðu síðar lögbýli.
í riti, sem Eiríkur heitinn Sig-
urðsson skólastjóri tók saman í
tilefni af 100 ára afmæli opinberr-
ar barnakennslu á Akureyri, og
út kom árið 1971, er rakin saga
allra barnaskóla á Akureyri, og
þar á meðal Glerárskóla. Þegar
rætt er sérstaklega um sögu Gler-
árskóla vandast málið að hluta
vegna þess að fyrsti barnaskólinn
Vilberg Alexandersson, skólastjóri, fyrir utan Glerárskóla. Fyrsta skóflustungan að þessari byggingu var tekin fyrir 17 árum
í Þorpinu var aldrei kallaður ann-
að en Skólinn í Sandgerðisbót,
en sú stofnun tók til starfa árið
1908. Glerárskóli með því nafni
tók ekki til starfa fyrr en 29 árum
síðar, eða árið 1937.
Ný lög um barna-
fræðslu 1907
Upphaf Skólans í Sandgerðisbót
var merkilegt, ekki síst með tilliti
til þeirra tíma og aðstæðna sem
ríktu hér á landi upp úr aldamót-
um. Árið 1902 eru taldir 93 íbúar
í Glerárþorpi. Alþingi samþykkti
árið 1907 lög um barnafræðslu,
og í kjölfar þeirrar lagasetningar
varð meiri áhugi víða um land að
koma barnafræðslu í fastara horf
og stuðla að bættri menntun
barna. í áðumefndu afmælisriti
barnaskóla á Akureyri segir enn-
fremur, að nokkur fjöldi barna
hafi verið orðinn skólaskyldur í
Glerárþorpi um þetta leyti, og
árið 1908 voru 18 börn á aldrin-
um 10-14 ára búsett þar, en 40
börn yngri en tíu ára.
Af þessum tölum sést, að brýnt
hefur verið að reisa barnaskóla í
Þorpinu. Sú varð líka raunin á,
því árið 1908 sameinuðust 16
íbúar Þorpsins um að byggja
skólahús á sinn eigin kostnað,
og án þess að leita eftir stuðningi
við hreppinn. Á fundi, sem hald-
inn var á bökkum Glerár í febrú-
ar þetta ár, var ákveðið að skila
tilteknu vinnuframlagi í sjálf-
boðavinnu, 50 klst. á mann, að
Merki afmælishátíðarinnar málað.
Myndir: TLV
ganga í ábyrgð fyrir 1(K)0 króna
láni frá íslandsbanka og að kjósa
nefnd til að annast að öðru leyti
undirbúning framkvæmdanna við
byggingu skólahússins. Samtök-
in, sem stofnuð voru þennan dag
af 16-menningunum, voru kölluð
„Skólahúsfélag Glerárþorps".
Skólinn kostaði
2300 krónur
1. nóvember 1908 var skólahúsið
formlega tekið í notkun og
kennsla hafin. Húsið kostaði full-
byggt 2300 krónur, en Stjórnar-
ráð íslands styrkti bygginguna
með 400 króna framlagi. Sé þetta
sett upp í reikningsdæmi kemur í
ljós, að hlutur ríkissjóðs í kostn-
aði við skólabygginguna var
17,39%, en afganginn greiddu
foreldrar og forráðamenn þeirra
barna sem sækja áttu skólann.
Ekki er víst að foreldrar í dag
sættu sig við að greiða nærri 83%
af byggingarkostnaði skólahúsa á
móti 17% frá rfkinu!
Þess ber að geta, að farkennsla
hafði tíðkast um árabil í Glæsi-
bæjarhreppi, og lagðist hún ekki
af með tilkomu skólahússins
nema að hluta. Venjulega var
kennt í skólanum tvo eða þrjá
mánuði hvern vetur, en auk þess
höfðu kennarar með höndum far-
kennslu annars staðar í
hreppnum.
Kennsla í þessu húsi var sam-
felld ár eftir ár allt til 1916, en þá
var húsið dæmt ónothæft til síns
- árið 1908 var byrjað að kenna í litlu húsi í Sandgerðisbót
í dag er Glerárskóli nýtískuleg stofnun með hundruðum nemenda