Dagur - 24.10.1991, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Fimmtudagur 24. október 1991
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1100 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 100 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Þjóðaratkvæðagreiðslu
um EES-samninginn!
Samningurinn um aðild íslands að Evrópsku efnahags-
svæði er vafalaust viðamesti og þýðingarmesti milliríkja-
samningur sem íslendingar hafa nokkru sinni gert á sviði
efnahags- og viðskiptamála. Forsætisráðherra, utanríkis-
ráðherra og sjávarútvegsráðherra hafa allir lýst því yfir
að EES-samningurinn hafi gífurlega þýðingu fyrir land og
þjóð og komi til með að gerbreyta íslensku þjóðfélagi á
komandi árum. Sannleiksgildi þeirra orða verður ekki
dregið í efa. Á hinn bóginn eru ekki allir jafnsannfærðir
um að breytingarnar verði einungis til batnaðar og þjóð-
inni til framdráttar eins og ráðherrarnir hafa þó fullyrt.
Stjórnarandstaðan á Alþingi, samtökin „Samstaða um
óháð ísland", BSRB og fleiri hagsmunahópar í þjóðfélag-
inu hafa krafist þess að EES-samningurinn verði borinn
undir þjóðina í almennri þjóðaratkvæðagreiðslu. Þeirri
kröfu hafa forsætisráðherra og utanríkisráðherra þegar
hafnað fyrir hönd ríkisstjórnarinnar. Með hliðsjón af bylt-
ingarkenndum áhrifum samningsins á íslenskt efnahags-
og atvinnulíf á komandi árum er sú afstaða þeirra með
öllu óskiljanleg. „Ég held að engin ríki, sem eru aðilar að
þessum samningi, ætli að hafa þjóðaratkvæðagreiðslu og
þess vegna er engin ástæða til að láta fara fram þjóðar-
atkvæðagreiðslu," sagði Davíð Oddson, forsætisráðherra
í DV í gær. Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra,
lýsti því yfir á sama stað að engin ástæða væri til að efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu um EES-samninginn, þar sem
hann væri „venjulegur milliríkjasamningur" sem fæli
„ekki í sér nokkurt afsal á einu né neinu, hvað þá fullveld-
isafsal," eins og utanríkisráðherra orðaði það.
Þessi rök ráðherranna eru í senn léttvæg og tortryggi-
leg. Ef samningurinn um aðild íslands að Evrópsku efna-
hagssvæði er eins hagstæður og ráðherrarnir hafa fullyrt
er engin hætta á öðru en að samningurinn verði sam-
þykktur með miklum meirihluta atkvæða í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Ef herkostnaður þjóðarinnar vegna
aðildar að EES reynist á hinn bóginn mun meiri en upp
hefur verið gefið, gæti brugðið til beggja vona með sam-
þykki þjóðarinnar.
Hér er ekki um „venjulegan milliríkjasamning" að ræða
eins og utanríkisráðherra heldur nú fram, af því það hent-
ar honum í augnablikinu. Hér er um að ræða stærsta milli-
ríkjasamning sem þjóðin hefur nokkru sinni gert. íslend-
inga varðar heldur ekkert um það þótt ríkisstjórnir ann-
arra þjóða ætli hugsanlega að samþykkja aðild að Evr-
ópsku efnahagssvæði án þess að spyrja þjóð sína álits.
Óbilgjörn framganga erlendra ríkisstjórna getur aldrei
orðið röksemd fyrir samskonar háttalagi hérlendra stjórn-
valda.
Hér er um svo veigamikið mál að ræða að þjóðin á ský-
lausan rétt á að það verði borið beint undir hana. Þá er
ekki síður mikilsvert að í umræðu sem fram færi í tengsl-
um við þjóðaratkvæðagreiðslu kæmu allar upplýsingar
upp á yfirborðið og til almennings. Það væri tvímælalaust
mjög til bóta. Þess vegna ber ríkisstjórn Davíðs Oddsson-
ar að leita álits þjóðarinnar á nýgerðum EES-samningi en
hætta að fara undan í flæmingi. BB.
Starfsmenn Leðuriðjunnar Teru á Grenivík að störfum. Greinarhöfundur ræðir m.a. um nauðsyn þess að skapa ný
smáiðnaðartækifæri á landsbyggðinni.
Smáiðnaðarverkeftii
Horfur í atvinnu- og búsetumál-
um á landsbyggðinni eru að
mörgu leiti ískyggilegar:
- Minnkandi kvóti er í fisk-
veiðum og landbúnaðarfram-
leiðslu og ef af áformum um stór-
virkjanaframkvæmdir og bygg-
ingu álvers verður, með tilheyr-
andi þensluáhrifum, þar sem
framkvæmdirnar eiga sér stað, þá
mun það leiða af sér hugsanlegan
samdrátt annars staðar.
- Tveir þriðju nemenda á
framhaldsskólastigi í Ryfylke í
Noregi töldu sig, í nýlegri við-
horfskönnun, enga framtíð hafa
þar. Slík viðhorfskönnun hefur
ekki farið fram hér en er ástæða
til að halda að útkoman yrði
betri?
- Ungt fólk sem leitar mennta
fer til starfa annars staðar og fáir
koma í staðinn.
- Sums staðar eru hjón sem
búa á bæ, þar sem búskapur hef-
ur lagst niður og þau eru í mikilli
þörf fyrir félagslega starfsemi.
Það er því vissulega kominn
tími til fyrir þá sem fyrir þessum
þrengingum verða að fara að
hugsa til nýrra starfa. Þá er það
vissulega valkostur, sérstaklega
ef ekki er um annað að ræða, að
gera sig sjálfstæðan eða taka þátt
í smáiðnaðarverkefni.
Búháttabreyting
Mikið er talað um búháttabreyt-
ingu og hefur ýmislegt verið
reynt í þeim efnum. Landbúnað-
ur hefur verið frekar á undan-
haldi í sveitum Þingeyjarsýslna
og er svo komið að hann er að-
eins um 30% af vinnumagninu í
ýmsum sveitahreppum en hann
er óneitanlega kjölfesta samt.
Sýnt hefur verið fram á að mörg
býli beri ekki vinnandi hjón. Það
er hins vegar ekki einboðið að
það fólk sem þarf að skapa sér
auknar tekjur sé tilbúið til að fara
í sjálfstæðan rekstur. Það hefur
hvorki rekstrarkunnáttu, né finn-
ur það tækifæri við sitt hæfi elleg-
ar finnst áhættan vera of mikil. Á
hinn mátann er það fólk, sem
hefur mikið framtak og dugnað
og sér ekki út yfir dagleg störf.
Ýmislegt hefur verið gert til að
létta til með að byggja upp nýjar
atvinnugreinar í sveitum og má
þar t.d. nefna ráðningu sérstaks
atvinnumálafulltrúa hjá Stéttar-
sambandi bænda og stofnun
smáverkefnasjóðs við það em-
bætti. Jóhanna Sigurðardóttir,
félagsmálaráðherra beitti sér fyr-
ir því að fá kr. 15.000.000 á fjár-
lögum til að efla atvinnumyndun
hjá konum í dreifbýli. Ennfrem-
ur hjálpar Framleiðnisjóður
bænda við ný verkefni.
Það er einnig spurning hvernig
sýna má ungu námsfólki fram á
Ásgeir Leifsson.
Fyrri hlutí
að það getur skapað sér framtíð
með eigin framtaki, með því að
nýta þá möguleika sem fyrir eru í
umhverfinu.
Skilyrði sem þarf
að uppfylla
Smáiðnaðarfyrirtæki verður að
uppfylla nokkur skilyrði:
- Það verður að skila lág-
markskaupi til þeirra sem eiga
það eða vinna við það. Handiðn,
svo sem prjónaskapur með
handprjón eða saumaskapur með
heimasaumavél, fullnægir ekki
þessu skilyrði nema í fáum tilvik-
um.
Dæmi: Kona þurfti fyrir þrem
árum að auka heimilistekjur þar
sem riðuveiki kom upp á bænum
hennar. Hún fékk þá hugmynd
að búa til tuskudúkkur og bjó til
þrjár. Hún fór með þær á barna-
heimili sem var nálægt og líkaði
krökkunum mjög vel við þær.
Þegar hún fór að reikna út hvað
hún þyrfti að fá fyrir þær til að
dekka kostnað komst hún að því
að hún þyrfti kr. 6.500 fyrir
dúkkuna. Við þá upphæð bætist
flutningskostnaður, álagning
smásalans og virðisaukaskattur.
Þetta er því augljóslega dæmi
sem ekki gengur upp. Hins vegar
má vera að t.d. þrjár konur sem
hefðu komið sér saman um að
framleiða tuskudúkkur, hefðu
með verkaskiptingu, góðu skipu-
lagi og einhverjum tækjum, náð
vinnulaunaliðnum það mikið nið-
ur að hægt hefði verið að selja á
samkeppnishæfu verði.
- Ef starfsemin er í sveit verð-
ur að vera hægt að starfa við hana
óreglulega, því það koma vissir
toppar í búskapnum og þá verður
að sinna honum að fullu.
- Fjármagnskostnaður verður
að vera lágur og áhætta lítil.
- Ef fleiri en einn vinnur við
verkefnið verður starfsemin að
vera félagsleg.
Flókin mynd
Það má hugsa sér að með góðu
skipulagi og réttri véltækni sé
hægt að framleiða ýmsar vörur
með viðunandi kostnaði. Þó má
slá því föstu að það að taka
stökkið og prófa eitthvað nýtt er
fullt eins mikið sálfræðilegt og
félagslegt vandamál og efnahags-
legt. Það er því býsna flókin
mynd sem við blasir þegar skoð-
að er hvernig standa á að verk-
efni sem á að auka fjölbreytni í
smáiðnaði á landsbyggðinni.
Atvinnusköpun kvenna
í dreifbýli
Atvinnuþróunarfélag Þingeyinga
hefur í hyggju að setja af stað
smáiðnaðarverkefni á starfssvæði
sínu. Hér er fyrst og fremst verið
að hugsa um möguleika sem
krefðust lítillar fjárfestingar og
fremur lítillar verkkunnáttu og
gætu haft nokkurn markað á
svæðinu. Þetta er ekki síst gert
með atvinnusköpun kvénna í
dreifbýli í huga en eins og kunn-
ugt er þá eru hentug og fjölbreytt
störf handa konum búsettum í
dreifbýli fremur fátíð; störf
þar sem þær geta beitt þekkingu
sinni og hugkvæmni og haft
sæmilegar tekjur.
Hugmyndir geta komið hvað-
anæva að, t.d. frá Atvinnuþróun-
arfélaginu sjálfu eða frá fólki
búsettu á svæðinu, gjarnan við
umræðu um möguleikana.
Ókeypis rekstrarþjónusta
Atvinnuþróunarfélagið stefnir að
því að bjóða til að byrja með upp
á ókeypis rekstrarþjónustu og
framkvæmdastjórn og jafnvel
þátttöku í rekstrinum.
Gert er ráð fyrir afmörkuðu
forverkefni sem standi í sex mán-
uði. Markmið verkefnisins er að
setja af stað 5-10 smáfyrirtæki á
næstu tveim árum.
Stefnt er að því að ráða til
framkvæmdar verkefnisins
manneskju (helst konu) til sex
mánaða sem ynni að því að koma
á samskiptum, afla hugmynda,
koma hugmyndum á framfæri og
aðstoða við að koma þeim í
framkvæmd. Henni til aðstoðar
við mat hugmynda og tæknilega
útfærslu verður framkvæmda-
stjóri Atvinnuþróunarfélagsins.
Augljóst er þó, miðað við þau
verkefni sem þegar liggja fyrir,
að leitast verður við að gera þetta
að fullu starfi.
Húsavík 7. október, 1991.
Ásgeir Leifsson.
Höfundur er framkvæmdastjóri Atvinnu
þróunarfélags Þingeyinga.
Síðari hluti greinarinnar verður birt-
ur í blaðinu á morgun.