Alþýðublaðið - 20.08.1921, Blaðsíða 1

Alþýðublaðið
tlt s&t Alþýdufloklmam.
1921
Laugardaginn 20. ágúst.
190 tölub!.
írland.
II.
Sjálfstæðisbarátta íra.
Eins og vi9 mátti búast, fékk
sjálfstjórnarhreyfingin hinn bezta
byr á íriandi, og írar voru iíka
3vo hepnir, að eignast dugandi
foringja f baráttunni. Var Parnell
'þeirra fremstur. Gladstone, sem
íór með völd í Englandi um og
eftir 1880, hugðist í fyrstu að
bæla þessa hreyfingu niður með
hervaldi, en sannfærðist fljótt um
það, að slíkt myndi ekki heppileg
aðferð. Þá varð það, að hann
lagði fyrir neðri málstofu enska
þingsins frumvarp til laga um
heimastjórn fyrty íra. Það var þó
felt árið 1886 og málinu ekki
■hreyft á þingi aftur fyr en 1892,
aftur af Gladstone. Neðri málstof
an samþykti heimastjórnarfrum-
varpið þá, en það strandaði á
mótspyrnu efri málstofunnar.
Samt urðu þessar sjálfstjórnar-
kröfur íra til þess, að enska
stjórnin fór veruiega að hugsa til
umbótalöggjafar á írlandi, í þeirri
von, að hún á þann hátt gæti
sætt íra við sambandið. Það
reyndist þó enginn hægðarleikur
að þagga niður sjálfstjórnarkröfur
Ira, og eftir að frjálslyndi fiokk-
urinn 'kom til valda í Euglandi
1905, var þetta mál enn tekið til
meðferðar, og það því fremur,
sem hiuir frjáislyndu höfðu jafnan
Ktinn meirihluta í þinginu og þurftu
á stuðningi írsku þingmannanna
að halda.
Foringi írska þingflokksias, Red-
mond, hélt vel á mdlum trlands,
og fékk þvf loks til leiðar komið
1912, að heimastjórnarfiumvarp
fyrir íra var borið upp og sam-
þykt f neðri málstofunni. Var þar
ætlast til að írar hefðu eftir sem
áður fulltrúa á þingi Breta, en
heíðu annars sjálfstjórn og sérstakt
þing á írlandi.
En þá risu upp Ulsterbúarnir,
sem flestir eru enskir að ætt og
tnótmælendur,~og neituðu að hiýðn
ast írsku þingi. Vsr Edward Car-
son fyrir þeim. Og þeir létu ekki
sitja við mótmælin ein, heldur
komu sér upp her manns, til þess
að verja sinn máistað, ef heima-
stjórnarfrumvarpið yrði geit að
iögum. írsku þjóðernissinnarnir
iétu þá ekki heldur á sér standa
og höfðu uppi Iiðssafnað líka. Fór
á meðal þeirra meira og meira
að bera á skilnaðarhreyfingunni;
Sinn Fein flokkinum, sem stofnað-
ur hsfði verið 1905 af Arthur
Griffith, og krafðist fullkomins
skilnaðar við England, óx einmitt
um þetta leyti gffurlega fylgi.
Stóð Roger Cascement einna
fremstur í þeim flokki.
Sumarið 1914 iá við borgara-
styrjöld í íriandi út af þessum
raálum, en heimsstyrjöldin varð
tii þess að þagga niður deilurnar
í bráð.
Enska stjórnin ákvað, f samráði
við Redmond, ti! þess að gera
íra ánægða, að heimastjórnarlögin
skyldu ganga í gildi strax að af-
loknu strfðinu. Þessum úrskurði
mótmæltu Ulsterbúar eindregið,
og hótuðu að grípa til vopna svo
fremi að þessi áætlun yrði fram-
kvæmd.
Nú var þó nokkurt hlé á deil-
unum og Englendingar reyndu
að fá íra til almennrar þátttöku í
styrjöldinni. Þó þorðu þeir ekki
að lögleiða þar herskyldu, þó sifkt
væri gert í Euglandi. En írsku
sjálfstæðismennirnir—Sinn Fein—
fóku því fjarri að bcrjast með
Bretum og tóku að róa að því
öllum árum að stofnað væri óháð
iýðveldi í íriandi. Þeir væntu þess
jafnvel, að takast mætti, að fá
þýzka hjálp til þess. Roger Case-
ment kom þannig vopnafarmi til
írlands í aprfl 1916 og sjálfur
kom hann þangað á þýzkum kaf-
bát um svipað ieyti.
Þetta komst þó upp. Casement
var tekinn fastur af ensku stjórn
inni. Vörn hans fyrir réttinum var
frábær. Engu að síður var hann
Brunatryggingar
á innbúi og vörum
hvergl ódýrari en hjá.
A. V. Tuiinius
vátryggingaskrlfstofu
El m s kipaf é Iags h ús i nu,
2. hæð.
dæmdur af Iffl og hengdur. Ekki
varð þessi atburður til að skelfa
sjáifstæðismcnmna. Á annan í
páskum 1916 hófu þeir uppreisn
í Dublin, mynduðu bráðabyrgða-
stjórn og tilkyntu, að iýðveldi
væri stofnað á írlandi. Þessi upp-
reisn var þó fiemur gerð af viija
en mætti, og eftir blóðuga götu-
bardaga við easku hermennina í
Dublin var uppreisnarmannaliðið
gersigrað og stjórendur þess teknir
af lífl umsvifalaust. Margir aðrir
voru og líflátnir, en fjöldi fluttur
til fangelsisvistar í Englandi. Er
því við brugðið, hversu mikii
grimd og harka uppreisnarmönn-
um hafi verið sýnö.
Eftir þetta höfðu Engiendingar
fjölmeanan her á írlandi tii þess,
að halda þar uppi valdi sínu,
Stjómin vildi nú helst skifta ír-
iandi þannig, að Ulster yrði und-
anþegið heimastjórnarlögunum og
þótti Redmond að iokum ait of
langt gengið í tilslökunum við
þetta hérað. En þegar hér var
komið voru áhrif hans heima á
írlandi óðum að hverfa. írar höfðu
fengið aðra öruggari formælendur,
sem ekki gerðu mikið með sam-
komulagspólitíkina við ensku
stjórnina. Það voru Sinn-Feinarnir.
Þeirra bezti foringi er de Valera.
Sinn Fein krefst fullkomins sjáif-
stæðis fyrir íra, algerðs aðskiin-
aðar við Engiand, stofnun lýð-
veidis á írlandi og neitar aliri
þátttöku í enska þinginu og ensk-
um stjóramálum. Þessum flokki
hefír nú tekist að safna írsku