Dagur - 20.05.1993, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 20. maí 1993 - DAGUR - 7
Minnisvarði um landpósta reistur að Stað í Hrútafírði:
Þeir hefðu látið lífið fyrir póstínn
hefðu þeir þurft að velja á milli
„Minnismerki eru reist af ýmsum
ástæöum. Yfirleitt eru þau reist
yfir einstaklinga, sem ákveðnir
hópar eöa heil þjóöfélög virða
meira en aóra menn. Minnismerki
eru því alltaf að stórum hluta til
orðin vegna ræktarsemi. Vitnis-
burður um slíka ræktarsemi hefur
í dag verið afhjúpaður hér að Stað
í Hrútafirði. - Þetta fallega og
táknræna minnismerki er sett yfir
þá menn á Islandi, sem þóttu hvað
mestar hetjur í augum almennings
í tæpa eina og hálfa öld, og voru
undanfarar bifreiðastjóra og síðan
flugmanna nútímans. Þeir höfðu
atvinnu af því að ferðast. Hestar
þeirra eiga líka hlut í þessum
minnisvarða. Þeirra saga hefur
verió rituð eins og saga þeirra
manna, sem stýrðu þeim á vegum
jafnt og óvegum, eins í sólskini
sem í iðulausum hríðum," sagði
Indriði G. Þorsteinsson, rithöfund-
ur, er hann flutti minni landpósta
að Stað í Hrútafirði sl. fimmtudag
við athöfn þegar minnisvarði um
landpósta var afhjúpaður. Póst- og
símamálastofnunin lét reisa varð-
ann, en hann gerði Grímur Marinó
Steindórsson, myndhöggvari.
Verkið samanstendur af stálsúlu
sem cr 3,5 m á hæð og greinist
hún að ofan í þrjár burstir. A súl-
unni er lágmynd af manni á hesti
er teymir töskuhest.
Fram kom í ræðu Indriða G.
Þorsteinssonar að frumkvæði að
gerð minnisvaróans áttu þeir Stað-
ar-bræður Eiríkur og Magnús
Gíslasynir og rithöfundurinn
sagði: „Þeir báðu mig að koma
málinu áleiðis við póst- og síma-
málastjóra, sem ég gerði með
mikilli ánægju. Olafur Tómasson
tók erindinu vel. Hugmynd Stað-
ar-bræðra hefur nú borið þann ár-
angur, sem hér stendur“.
Halldór Blöndal, samgöngu-
ráðherra, afhjúpaði minnisvarð-
ann, en áóur voru flutt nokkur
dagskráratriði landpóstunum til
heiðurs. Olafur Tómasson, póst-
og símamálastjóri, ávarpaði gesti
sem voru fjölmargir. Um fjörutíu
starfsmenn Pósts og síma mættu
að Stað sem og sýslumaður Hún-
vetninga, alþingismenn hún-
vetnskir, nokkrir aldnir landpóstar
og fjölskyldur og fólk úr héraðinu.
Indriði G. Þorsteinsson, rithöf-
undur, flutti ræðu sem fyrr er
greint frá og Kristjana Emilía
Guðmundsdóttir flutti frumort
ljóö: „I minningu landpósta“, en
faðir hennar Guðmundur Olafs-
Á súlunni er lágmynd af manni á hesti er teymir tösku-
hest.
„í minningu landpósta", tónverk eftir Gunnar Reynir Sveinsson, var frumflutt er minnisvarðinn
var afhjúpaður. A myndinni er tónskáldið fyrir miðju ásamt hljóðfæraleikurunum fjórum er
fluttu tónverkið.
Melar og Staður í sögu landpósta
Samkvæmt upplýsingum frá póst- og símamálastjóra
var reglugerð um póstsamgöngur á íslandi geftn út
árió 1776. Frá byrjun var gert ráð fyrir, að sýslumenn
sæju um póstafgreiðsluna hver í sínu lögsagnarum-
dæmi. A þessum tíma sátu sýslumenn á eigin jörðum
og þær gátu verið hvar sem var í viókomandi sýslu og
lágu auðvitað misjafnlega vel við samgöngum. Þetta
ber að hafa í huga, þegar póstsamgöngumar fyrstu
áratugina eru skoðaðar. Höfuðbólið Melar í Hrúta-
firði kom við sögu á því tímabili, sem sýslumenn fóru
son, landpóstur frá Dröngum á Skógarströnd, var við-
staddur athöfnina. Guðmundur er í hárri elli.
Eg vil minnast
mœtra manna,
íslands sona,
landpóstanna.
Aufúsugesta allsstaðar.
Stjórnuðu hestum
knapar knáir
kunnu það vísast
betur fáir.
Kátir og hressir allsstaðar.
Ferðuðust oft í
fönn og gusti
fœri þungu
með byrði afpósti.
Fagnað var póstinum allsstaðar.
Minnisvarðinn um landpósta að Stað í Hrútaflrði er eftir Grím Marinó Steindórsson. Verkið samanstendur af stál-
súlu sem er 3,5 m á hæð og hún greinist að ofan í þrjár burstir. Fjöldi fólks var við afhjúpun minnisvarðans og á
myndinni má kenna margan fyrirmanninn.
Fluttu þeir fréttir
ífámennið
ferskan andblœ
í skammdegið.
Báru þeir birtu allsstaðar.
Flutt var tónverk fyrir þrjú blásturshljóðfæri eftir
Gunnar Reyni Sveinsson, tónskáld: „í minningu land-
pósta“. Að afhjúpun lokinni var gengið til kaffiveit-
inga í Staðarskála.
Texti og myndir:
Óli G. Jóhannsson
með póstafgreiðslu, og raunar
fleiri bæir þar í firði.
Þegar póstsamgöngur hófust
milli Norður- og Suðurlands árið
1783, stóð svo á, aó sýslumaóur
Húnvetninga, Magnús Gíslason,
bjó á Geitaskarði í Langadal. Því
var gert ráð fyrir, að pósturinn,
sem kom frá Espihóli í Eyjafirði á
leið suður færi aðeins að Víðivöll-
um í Skagafírði og þangað léti
sýslumaóurinn á Geitaskarði flytja
póst sinn. Þaðan færi pósturinn
svo suður yfir Stórasand og Am-
arvatnsheiði að Hjarðarholti í
Borgarfirði. Þetta er öræfaleið,
sem auðvitað var ekki fær nema
um hásumarið og því hefur póst-
urinn á öðrum árstímum orðið aö
fara greiðfærustu leiðina milli
Norður- og Suðurlands. Allar lík-
ur benda til þess, að fyrsti Norður-
landspósturinn, Gunnar Rafnsson,
hafi oftast farið Holtavörðuheiði á
leió sinni suður til Bessastaða og
norður aftur.
Fyrstu Norðurlandspóstamir,
Gunnar Rafnsson (1783-1802),
Jón Jóhannesson (1802-1806),
Hallgrímur Jónsson (1806-1835)
og síðan hver af öðrum fóru allir
fótgangandi eða ríðandi frá
Möðruvöllum eóa Akureyri til
Bessastaða eða Reykjavíkur.
Breyting varð fyrst á þessum
löngu ferðum í ársbyrjun 1885, en
þá var póstleiðinni skipt um Stað.
Þá uróu til aðalpóstleiðimar
Reykjavík (síðar Borgames) -
Staður og Staður - Akureyri.
Fyrstu póstamir eftir þessu nýja
kerfi voru Sumarliði Guðmunds-
son á nyrðri leiðinni og Hannes
Hansson á syðri leiðinni.
Eftir því sem póstmagnið óx,
fjölgaði ferðum Norðurlandspóst-
anna og póstlestimar lengdust
með auknum hestafjölda. Á fyrsta
áratug tuttugustu aldarinnar vom
famar 15 ferðir á ári í hvora átt frá
Stað, norður og suóur. En þaðan
gengu einnig Stykkishólmspóstur,
Króksfjarðarnesspóstur, Stranda-
póstur og Núpsdalstungupóstur.
„Viö getum ímyndað okkur
þann mánaðarlega mannfagnað,
sem varð á Stað þegar landpóst-
arnir voru komnir. Þarna báru
kempumar saman bækur sínar og
sögðu frá ferðum sínum. Stranda-
póstur var kominn norðan úr Ár-
neshreppi yfir fjallaskörð og um
þungfærar heiðar. Norðanpóstur-
inn hafði sundhleypt hestum sín-
um yfir foraðsvöm eins og Blöndu
og Héraðsvötn og Sunnanpóstur
hafði glímt við Hvítá í Borgar-
firði. Þeir voru glaðir og reifir
landpóstamir í næturstað eftir erf-
ióar leiðir. Þeir höfðu gætt pósts-
ins vel og seinni tíma menn hafa á
tilfinningunni að þeir hefðu látið
lífið fyrir póstinn hefðu þeir þurft
að velja á milli. - Minning land-
póstanna mun lifa á meðan þessi
varði stendur,“ sagði Indriði G.
Þorsteinsson.