Alþýðublaðið - 22.08.1921, Page 1

Alþýðublaðið
Geflð i&t aí Alþýðuflokkanm.
1921
Mámidagina 22. ágúst.
191. tölubl.
€rlenð sinskeyti.
Khöfn, 20. ágúst.
Pólrerjar mikillátir.
Símað er frá Varsjá, að Pól-
verjar mótmæli því, að Upp-Schle-
sfumálin verði borin undir þjóða-
sambandið.
Irlandsmálin.
Lundúnafregn segir að svar
Sinn-Feina sé væntaniegt um
miðja vikuna.
Dail Eireann, málgagn Sinn-
Feina, notar vopnahléð til að
ræða innanrikismál frska lýðveld-
Isins.
Silðveiðarnar.
I.
Sfldveiði hefir nú um langt skeið
verið stunduð hér við land. Norð-
menn hófu veiðarnar Austanlands
og fluttu sig smám saman norður
fyrir landið. Upphaflega var veiðin
stunduð með landnótum, svonefnd-
um, og reknet lítið eitt notuð
jafnframt. En svo þraut veiðin
smátt og smátt við landið, jafn-
framt því, sem hún óx á hafi út.
En þó leggst gamla veiðiaðferðin
ekki alveg niður, fyr en herpi*
nótaveiðin er komin f algleyming.
Enn eru það Norðmenn, sem
ríða á vaðið. Þeir læra af Ame>
ríkumönnum áð nota herpinótina,
bæta hana og byrja veiðar með
henni hér við land. Fyrst ísmáum
stíl, en auka hana brátt, er hún
hepnast vel. Þegar Norðmenn eru
í þann veginn, að hætta veiðum
við land, byrja íslendingar á þeim
veiðum, svo nokkru nemur. En
of seint Veiðarnar bera sig illa,
Þegar veiðar Norðmanna með
herpinótiná blessast ágætlega,
byrjá íslendingar að taka upp
sömu veiðiaðferðina, en nota þó
fyrst mest reknet, og fyrir striðið
er inclenda útgerðin orðin mikil,
en eykst þó enn stórkostiega fyrstu
striðsárin. Þá eru keypt mjög mörg
mótorskip, bæði írá Noregi og
Danmörku. Vegna gróðans, sem
varð á útgerðinni þessi ár, kemst
ofvöxtur f skipakaupin. Efnaiitlir
menn verða blindaðir af gróða-
fýkn, bankarnir sjá rautt gullið
glampa f handraðanum. Lán til
útgerðar geta allir fengið. Nóg
er til af bréfpeningunum, sem gefa
góðan arð, bara að þeir séu f veltu.
Skip eru keypt hvaða verði sem
er. Sildveiðin bregst og síidar-
verðið lækkar. Skipin borga sig
aldrei, en hanga þó enn um skeið
á voninni um það, að grbðinn
komi. Útgerð útiendinga stöðvast,
vegna stríðsins. Þeir koma hingað
örfáir 1918. Þá tekur stjórnin að
sér að selja sildina fyrir útgerð-
ina. Verðið verður ágætt og út
gerðin græðir f heild sinni. En
landið tók fé fyrir ómak sitt.
En eftir þvf sáu útgerðarmennirnir.
Og næstu ár annast þeir söluna
sjálfir. Þá má segja, að sildar-
útgerðin fslenzká sé alveg úr sög
unni, sem lifvænleg atvinnugrein.
í sumar gera þó nokkrir íslend-
ingar út á sfld. En það er hverf-
andi. Og útlendingarnir halda sér
flestir utan landhelgi. Salta sild-
ina þar »í sig<, sem kaliáð er,
og sigla með hana heim, þegar
þeir hafa fylt skipin. Þannig kom-
ast þeir á markaðinn með hana
á undan íslendingum, ná hæsta
verði og hafa hálffylt markaðinn,
þegar íslenzka síldin loksins kemst
af stað. Eina von íslenzku út-
gerðarmannanna er því, að út-
lendingarnir afli sem allra minst,
en þeir sem mest.
Þannig er reiptogið milli auð-
valdsins f hinum ýmsu löndum.
Sérhver skarar eld að sinni kcku.
„Eg fýrst*, er kjörorð auðvalds
skipulagsins.
II.
Eins og gefur að skilja, hafa
landsmenn ætíð haft mikla atvinnu
§ Brunatryggingar
§ á innbúi og vörum
hvergl ódýrari en hjá
A. V, Tulínius
vátrygginga8krifstofu
Ei m 8 klpaf é iags h ús I nu,
2. hæð.
af síldarútgerðinni, og sést það
bezt af því, að þegar útgerðin er
jafnlftil og f sumar, er atvinnu-
leysið afskaplegt f landinu. Fjöldi
manns hefir beinlínis lifað á þess*
um atvinnuvegi, mest þó norðan*
lands. En einkum síðari árin hafa
svo að segja öll kauptún landsins
dregiat inn í hringiðuna, og ekki
sfzt Reykjavík og ísafjörður. Út-
lendingarnir hafa saltað síld sfna
á landi og ráðið til innient fólk.
Og venjulega hafa þeir ráðið
kaupgjaidinu, sem verið hefir
hærra hjá þeim oftast nær, en
hjá inniendum mönnum.
í sumar eru íslendingar þvf nær
einir um, að salta sfld f landi.
Fá skip eru gerð út af öllum
flotanum hér sunnan- og vestan-
lands. Togarnir liggja í lagi. Fiski-
mennirnir ganga iðjulausir og auka
á atvinnuleysi þeirra, sem f landi
vinna. Þeir eyða því litla fé og
eignum sínum, sem þeir kunna
að hafa dregið saman á góðu ár-
unum, f það að draga fram iffið
f atvinnuieysinu. Alt fer til þess,
að .halda lifinu f heimilisfólkinu, en
ekkert kemur f staðinn. Og þó
fiskimennirnir fái eitthvað að gera
í landi, þá fá auðvitað þvf færri
verkamenn vinnu.
Hvað rekur sig á annað.
Fyrirkomulagið, sem er á rekstri
atvinnuveganna, er stærsta sökin
á því, hvernig komið er, ekki að
eins hér á landi, heldur um heim
allan. Áuðvaldsfyrirkomulagið er
nú orðið viðurkent af öllura ófært
þjóðíélagsfyrirkQtnulag. — Jafnvei