Dagur - 05.06.1996, Blaðsíða 2

2 - DAGUR - Miðvikudagur 5. júní 1996
FRETTAVIf>TALIf> - VIÐ KJARTAN /ÓHANNSSON, FRAMKVÆMDASTJÓRA EFTA
Kjartan Jóhannsson, fyrr-
verandi alþingismaður,
ráðherra og sendiherra Is-
lands hjá EFTA gegnir nú
stöðu framkvæmdastjóra
hjá bandalaginu. Hann læt-
ur vel af starfinu, segir Is-
land og starfsmenn þess
vinna gott starf innan
EFTA, og það sé ekki að
flnna að ísland sé neinn
„litlibróðir" í samstarfinu,
þrátt fyrir að meginkostn-
aðurinn við starfsemi
EFTA sé greiddur af Sviss
og Noregi.
„Völdin liggja hjá ráðherrun-
um,“ segir Kjartan, þegar spurt er
hvort staða framkvæmdastjórans
feli í sér mikið vald. „Ráðherrarn-
ir taka meginákvarðanir varðandi
stefnur og á hvað skuli lögð
áhersla, þannig að hin endanlegu
völd eru hjá EFTA-ráðinu. Fund-
urinn hér er fundur EFTA-ráðsins
með þátttöku ráðherra, en venju-
lega eru þessir fundir haldnir með
þátttöku sendiherra. Þeir fundir
eru haldnir aðra hverja viku í
Genf, þar sem fjallað er um allt
sem varðar EFTA í heild sinni.
Önnur nefnd fjallar um efnisatriði
EES-samningsins, en í henni sitja
líka fastafulltrúar frá löndunum,
og tekur hún hinar efnislegu
ákvarðanir. Fllutverk fram-
kvæmdastjórans er að framfylgja
þessum ákvörðunum, og sjá til
þess að það sé farið eftir þeim og
þeim árangri náð sem ætlast er til
og að reka stofnunina almennt.“
Valdameiri fundur
Kjartan segir fundinn á Akureyri
valdameiri en hina venjulegu
sendiherrafundi.
„Ráðherramir hittast tvisvar á
ári til að marka stefnuna milli
sinna funda. Þá gerist tvennt;
menn gera úttekt á því hvemig
hefur miðað og hins vegar leggja
þeir línumar varðandi framhaldið.
Ég á nú ekki von á neinum stór-
ákvörðunum núna, við höfum
mikið rætt um samskipti okkar við
„þriðju lönd“, þ.e.a.s. önnur lönd
en þau sem em í Evrópubandalag-
inu, og það hefur átt sér stað mikil
þróun í þeim efnum. Við erum
komin með fríverslunarsamninga
við tólf „þriðju lönd“ og sam-
starfssamninga við fimm lönd til
viðbótar. Væntanlega verður ein-
hver áframhaldandi þróun í þeim
efnum, samstarfssamningamir
þróist yfir í fríverslunarsamninga
og hugsanlega verða nýir sam-
starfssamningar gerðir.“
Fyrirkomulagið
gagnast íslandi
- Er enginn yfirgangur af hendi
stærri ríkjanna tveggja í EFTA í
garð okkar íslendinga?
„Mín reynsla er sú að sá sem
undirbýr sig vel og hefur rökin sín
megin, geti haft veruleg áhrif. Ég
hef lagt áherslu á að íslendingam-
ir stæðu sig vel í því sem þeir eru
að gera, það er ekki nauðsynlegt
að þeir taki þátt í öllum nefndum;
á mörgum sérfræðisviðum höfum
við ekki svo ríkra hagsmuna að
gæta. AUt fyrirkomulagið er af því
tagi að það gagnast smáþjóð eins
og íslendingum ákaflega vel, við
nýtum fólk frá stofnuninni og öðr-
um löndum til þess að fylgjast
með því sem er að gerast og vinna
hluta verkanna."
Reynsla EFTA-ríkjanna
af EES
„Ég held að reynslan sé nokkuð
góð. Við erum komin vel af stað
með að reka samninginn, það var
svolítið erfitt í upphafi, því mörg
EFTA-landanna voru á leiðinni
inn í Evrópubandalagið, og voru
f.o.f. með hugann við það. Eftir að
„Til þess að einangrast ekki verða menn að standa sig betur og hafa sig ineira í frammi.“
Mynd: BG
Reynslan af
EES er góð
- segir Kjartan Jóhannsson, framkvæmdastjóri EFTA
það lá fyrir að Noregur yrði áfram
í EFTA þurfti að endurskipuleggja
starfsemina og í það fór mikill
kraftur um tíma, en ég tel að við
séum nú komin vel af stað og
ávinningurinn fari að skila sér.“
- Hver er helsti ávinningur Is-
lands af EES?
„Samningnum fylgdu til dæmis
miklar tollalækkanir að því er
varðaði útflutning okkar á fiskaf-
urðum, en síðan þýðir þetta það að
hvaða fyrirtæki á íslandi sem er,
hefur sama aðgang að Evrópu-
markaðnum eins og þýskt fyrir-
tæki, danskt, belgískt eða hvað
maður vill telja. Ég held að það sé
mjög mikilvægt fyrir alla þróun
og ég er ekki frá því að áhrifin af
þessu séu farin að koma fram, út-
flutningur á iðnaðarvarningi hefur
aukist. Ég hef nú verið þeirrar
skoðunar að það væri mjög mikil-
vægt fyrir íslendinga að þróa sinn
iðnað og það getur ekki gerst
öðruvísi en með útflutning í
huga.“
- Telurðu vemdarákvæði ís-
lands um sjávarútveginn í samn-
ingnum vera okkur til trafala á
einhvem hátt?
„Það getur vel verið að þau séu
að einhverju leyti til trafala, en
þetta var atriði sem íslendingar
lögðu áherslu á; að sjávarútvegur-
inn væri sér á parti. Hann er ekki
nema að hluta til inni í samningn-
um, rétt eins og landbúnaðarmál-
in, þau eru að mestu leyti utan við
samninginn, sökum þess að þetta
voru erfið málefnasvið. Menn
stóðu frammi fyrir því að ef taka
ætti þessi atriði í ríkara mæli inn í
samninginn, kæmi nýting auðlind-
anna inn í umræðuna og það vildu
íslendingar auðvitað ekki. Ég hef
ekki orðið var við nein neikvæð
viðhorf samningsríkjanna vegna
þessara ákvæða okkar, þau eru
einungis tekin sem staðreynd."
Austur-Evrópuríki
ekki í EFTA
- Hafa Austur-Evrópuríki sóst eft-
ir inngöngu í EFTA?
„Nei, um það er einungis eitt
dæmi. Slóvenía hafði sig svolítið í
frammi í þeim efnum, en Slóvenar
voru jafnframt að sækjast eftir að-
ild að Evrópubandalaginu. Mín
skoðun er sú að Mið- og Austur-
Evrópuríkin séu að sækjast eftir
pólitískri vigt, sem þau geta feng-
ið með aðild að Evrópubandalag-
inu, en hún er ekki fyrir hendi í
EFTA. Mér sýnist alveg ljóst að
þau stefni beint á aðild að Evrópu-
bandalaginu. Ég held að þau meti
það þannig að ef þau ættu að byrja
á að fara inn í EFTA myndi það
tefja fyrir þeim á leiðinni inn í
EB.“
Höfum við einangrast?
Talsverð umræða hefur verið um
að ísland hafi einangrast í ríkja-
samstarfi eftir að Svíþjóð og Finn-
land gengu í EB og einungis Nor-
egur og ísland urðu eftir utan
bandalagsins af Norðurlöndunum.
Telur Kjartan svo vera?
„Við erum kannski ekki að ein-
angra okkur, en auðvitað þýðir
þetta að við verðum að standa
okkur enn betur en við höfum gert
áður. Við byggðum mjög mikið á
Norðurlandasamstarfinu og nutum
þess mjög, og eins að hópurinn í
EFTA var breiðari til að fylgja
fram málum. Til þess að einangr-
ast ekki verða menn að standa sig
betur og hafa sig meira í frammi.“
- Höfum við efni, aðstæður og
mannafla til þess?
„Ég held að þetta sé nauðsyn,
og menn verði að leggja sig fram
um þessi atriði. Það sem menn
taka að sér verða þeir að gera vel
og meðan þeirri stefnu er fylgt, er-
um við að minnsta kosti að gera
það sem hægt er.“
- Hefur minni Norðurlanda-
samvinna haft einhver áhrif innan
EFTA?
„Nei, hún hefur ekki gert það.
Það sem hefur gerst þar er einung-
is að við erum færri og smærri.
Það þarf að vinna nokkum veginn
sömu vinnuna og áður, þegar
þjóðimar voru fleiri, en með mun
minni mannskap.“
- Er EFTA minnimáttar gagn-
vart EB?
„Auðvitað, það liggur í augum
uppi. Ég get þó ekki sagt að sam-
skipti okkar hafi verið þannig að
EB reyni að valta yfir okkur; en
það skiptir þó miklu máli að
EFTA-ríkin haldi vöku sinni og
minni stöðugt á sig. Við þurfum
að vera mjög vakandi til að halda
uppi hagsmunamálum okkar og
halda þeim til streitu. Yfirleitt hef-
ur tekist að leysa öll mál milli EB
og EFTA, þó sum hver hafi tekið
langan tíma. Mál sem t.d. hefur
tekið mikla orku og tíma og er
ennþá verið að vinna í eru við-
skipti með unnar landbúnaðarvör-
ur. Vonandi tekst að leysa það áð-
ur en langt um líður, en þar er um
að ræða mismunandi hagsmuni
sem verið er að takast á um. Þar
eru kannski fyrst og fremst sænsk-
ir hagsmunir gegn norskum, en
jafnframt EFTA-hagsmunir á móti
Evrópubandalagshagsmunum.
Sama gegnir um strandflutninga,
þar sem við höfum ekki fengið þá
lausn mála sem við teljum okkur
eiga að fá; þar er einnig um að
tefla ólíka hagsmuni, en réttur okk-
ar í þeim efnum er viðurkenndur af
framkvæmdastjóm EB og því er
ekkert annað að gera en að þjarka
og þrauka og fá niðurstöðu."
Framtíðarhorfur EFTA
„Eins og hlutimir em núna sé ég
ekki annað en að þetta muni verða
í óbreyttu formi, þessi fjögur lönd;
ísland, Noregur, Sviss og Liech-
tenstein, muni áfram reka sín sam-
skipti í gegnum EFTA, auk sam-
skiptanna við „þriðju lönd“ og að
EES-samningurinn verði áfram í
þeim farvegi sem hann er. Hvað
liggur í langri framtíð veit ég ekki,
það er ómögulegt að segja, en í
fyrirsjáanlegri framtíð held ég að
þetta breytist lítið.
Ef Noregur hefði farið inn í EB
á sínum tíma hefðu hlutimir gjör-
breyst, Island hefði orðið eitt eftir
með EES-samninginn, því Liecht-
enstein var ekki komið inn og
Sviss er ekki aðili að honum. Um
leið og ljóst varð að Noregur yrði
áfram, en gengi ekki í Evrópu-
bandalagið, breyttist myndin, en
umræðan um óvissa framtíð
EFTA fyrir um tveimur árum var
mjög eðlileg miðað við aðstæður
þá.“ shv