Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.1994, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON oq ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNUSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð i lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Rökstudd bjartsýni
Betri tíð er í vændum að mati almennings og forstöðu-
manna fyrirtækja. Búizt er við, að ekki þurfi áfram að
fækka starfsfólki fyrirtækja, heldur sé fjölgun þess í
vændum. Þetta eru meðaltalstölur, sem hafa reynzt vel
við spár um, hvort þensla eða kreppa sé á næsta leiti.
Samkvæmt þessum væntingum hefur kreppan náð
hámarki á þessu ári. Næsta ár ætti að verða betra, enda
er raunar þegar komið í ljós, að atvinnuleysi á öndverð-
um vetri er heldur minna en það var á sama tíma í fyrra.
Þensla er þannig þegar byrjuð að leysa kreppu af hólmi.
Minnkun atvinnuleysis hefur tvenns konar gildi. Ann-
ars vegar dregur það úr margs konar böli í lífi fólks og
minnkar spennu og sundrungu í þjóðfélaginu. Hins vegar
eflir það bjartsýni og framtak, sem eru forsenda þess,
að þjóðfélagið missi ekki af framfaralestinni.
Þjóðin hefur staðið sig í kreppunni. Hún hefur kunnað
fótum sínum forráð og lækkað rekstrarkostnað sinn. Það
sést annars vegar af því, að álag á félagslega kerfið jókst
ekki eins mikið í kreppunni og búast mátti við. Og hins
vegar af hagstæðum vöruskiptajöfnuði við útlönd.
Þetta gildir ekki síður um fyrirtækin í landinu. Mörg
hver hafa náð ágætum árangri í rekstri á þessu ári. Þau
hafa náð af sér aukakílóum, meðal annars með sársauka-
fullum uppsögnum starfsfólks. Þess vegna eru þau nú
reiðubúin til nýrra átaka og nýrra mannaráðninga.
Eini aðilinn, sem ekki hefur staðið sig, er ríkissjóður.
Hann hefur verið illa rekinn, ekki rifað seglin eins og
aðrir, heldur haldið áfram að safna skuldum. Þær hafa
aukizt úr 120 milljörðum í 160 milljarða á kjörtímabilinu
og eru orðnar mun meiri en eins árs velta ríkisins.
Þetta hefur þó ekki verið verra en svo, að verðbólgan
hefur ekki látið á sér kræla. Hún gerir það raunar ekki
enn, þótt fyrstu þenslumerkin séu að byrja 1 atvinnulíf-
inu. Það verður stórsigur, ef veltan nær að aukast í þjóð-
félaginu, án þess að verðbólgan fari af stað að nýju.
Allt eru þetta horfur á líðandi stund og geta snögglega
breytzt til hins verra. Við lifum enn í veiðimannaþjóðfé-
lagi, sem rís og hnígur með aflasveiflum. Við höfum
mildað kreppuna með happdrættisvinningi í Smugunni,
en vitum ekki, hversu langvinnur hann verður.
Loðnan hefur orðið okkur til hjálpar og sennilega er
síldin nú að koma til skjalanna. Þannig hefur hvert happ-
ið rekið annað og dregið úr afleiðingunum af hruni þorsk-
stofnsins á heimamiðum. Sum sjávarútvegsfyrirtæki
hafa blómstrað, þótt önnur hafi koðnað niður.
Við höfum eWú borið gæfu til að nota happdrættis-
vinningana til að hlífa þorskstofninum á heimamiðum.
Engar horfur eru á, að hann rétti við á næstu árum.
Fram til aldamóta að minnsta kosti er hann ekki undir
það búinn að leysa Smugu, loðnu og síld af hólmi.
Ef við lítum yfir allt sviðið, þarf að tempra það mat,
að þjóðin hafi staðið sig vel í kreppunni. Hún hefur í
stórum dráttum staðið sig vel, en eigi að síður vikið sér
undan að taka fullum afleiðingum af hruni þorskstofns-
ins og alls ekki náð að hemja rekstur ríkisbúsins.
Aðalatriðið er þó, að ýmsir traustir mælikvarðar sýna
batnandi tíð í þjóðfélaginu og að aukin bjartsýni fólks
og forráðamanna fyrirtækja á sér raunhæfar forsendur.
Við sjáum því fram á góðan vetur, þótt nokkur langtíma-
mál séu enn á hverfanda hveli að hefðbundnum hætti.
Verðbólga þessa árs verður innan við 2%, atvinnu-
leysi innan við 5% og hagvöxtur er byijaður á nýjan leik.
Þetta eru staðreyndir, sem gefa tilefni til bjartsýni.
Jónas Kristjánsson
,Nú þorir enginn að leggja til fjölgun þingmanna og flestir tala um fækkun þeirra," segir Birgir í greininni
Kjördæmamálið og kosningalögin:
Umræða um
grundvallaratriði?
Við þá endurskoðun á kjör-
dæmakerfi og kosningalögum sem
nú stendur fyrir dyrum er hætta á
því að stjórnmálamenn falli í tvo
pytti. Annar er sá að huga fyrst að
eigin skinni og frama í pólitík og
hinn er sá að týna sér í tæknilegri
úrlausn á því hvernig kjósa eigi til
Alþingis. f báðum tilfellum gleym-
ast almenn grundvallarsjónarmið,
hin póhtísku og siðferðilegu álita-
mál sem lýðræðislegar kosningar
byggja á.
Sporin hræða
Það fyrsta sem blasir við þegar
saga kjördæmamálsins er rannsök-
uð hér á landi eru hrossakaup
flokka í millum og viröingarleysi
við almenn sjónarmið lýðræðisins.
Aldrei hafa menn komið sér niður
á vitlegar grundvallarreglur fyrst
og útfært þær síðan á sæmilega
viðunandi hátt. Þaö sjónarmið sem
hefur ráðið hingað til er hefðbund-
inn réttur héraða tii þingmanna.
Þetta leiddi auðvitað til þess að í
hvert sinn sem kjördæmakerfið
hefur verið leiðrétt til samræmis
við þjóðfélagsþróun hefur það leitt
til fjölgunar þingmanna.
Við síðustu breytingu á stjórnar-
skrá og kosningalögum árið 1987
var þingmönnum fjölgað um 3, en
uppi voru áform um mun meiri
fjölgun. Að óbreyttu kjördæma-
kerfi er ekki hægt að ná fram jöfn-
un á atkvæðavægi án þess að fjölga
þingmönnum verulega eða fækka
þingmönnum í fámennustu kjör-
dæmunum og færa þá til þeirra
fjölmennustu. Við síðustu breyt-
ingu vörðu þingmenn eigið þing-
sæti með kjafti og klóm, þannig að
úr varð óviðunandi moðsuða. Nú
þorir enginn að leggja til fjölgun
þingmanna og flestir tala um fækk-
un þeirra. Við slíkar aöstæður er
Kjallariim
Birgir Hermannsson
aðstoðarmaður umhverfis-
ráðherra
augljóst að erfitt verður að ná sam-
komulagi um breytingar á inn-
byrðis vægi atkvæða án þess að
stokka kjördæmakerfið upp.
Hvert stefnir?
Mikilvægast af öllu er að ræða
þau markmið sem kosningakerfi á
að ná. Á slikt kerfi aö tryggja jafn-
an eða ójafnan rétt borgaranna í
kosningum? Á slíkt kerfi að tryggja
jafnræði með flokkum eða hygla
sigurvegaranum? Hvernig á að
tryggja starfhæft þing, eða er það
yfirhöfuð markmið kosningakerfa?
Á að gera kröfur um lágmarksfylgi
til að flokkur fái menn á þing?
Hvaða gildi hefur valfrelsi kjósand-
ans um frambjóðendur innan
flokks og á milli flokka? Hversu
nákvæmlega á að fjalla um kjör-
dæmaskipan í stjórnarskrá?
Allt eru þetta grundvallaratriði.
í Ijósi sögunnar er það með öllu
óvíst hvort Alþingi er fært til að
taka á þessu máli svo viðunandi sé.
Þó verður að telja það líklegra nú
en áður, m.a. vegna þess að ekki
er lengur hægt að kaupa sér friö
með því að fjölga þingmönnum.
Það er einnig ljóst aö endurskoðun-
in frá 1987 misheppnaðist, aðallega
vegna þess að umræöa um grund-
vallaratriðin gleymdist. Þingmenn
- sumir hverjir í það minnsta - eru
reynslunni ríkari og vilja ekki að
slíkt gerist aftur.
Besta leiðin til að tryggja það að
þingmenn missi ekki sjónar á aðal-
atriðum málsins er líklegast virkt
aðhald fjölmiðla og almennings.
Með öllum leiöum verður því að
tryggja það að kjördæmamálið
verði á dagskrá umræðunnar í vet-
ur. Kjördæmaskipan og kosninga-
lög eru ekki einkamál stjórnmála-
manna.
Birgir Hermannsson
•»
„Það fyrsta sem blasir við þegar saga
kjördæmamálsins er rannsökuð hér á
landi eru hrossakaup flokka í millum
og virðingarleysi við almenn sjónarmið
lýðræðisins.“
Skodanir aimarra
Smáfyrirtæki
í sjávarútvegi
„Hér sem annars staðar virðist... hætta á því að
„risar“ í einstökum atvinnugreinum reyni aö drepa
af sér alla samkeppni. Gegn þeirri þróun verður að
vinna og er hægt að vinna með því að skapa litlu
fyrirtækjunum eðlileg rekstrarskilyrði. ... I fram-
haldi af ræðu sjávarútvegsráðherra á aðalfundi LÍÚ
er fuU ástæða til að hann efni til sérstakrar athugun-
ar á stöðu og samkeppnisskilyrðum smáfyrirtækja
í sjávarútvegi.“ Úr Reykjavíkurbréfi Mbl. 30. okt.
Brestir í samstöðu um ESB
„Klofningur ríkisstjómarinnar í afstöðunni til Evr-
ópusambandsins er öllum ljós. Það er einnig fjóst
aö mismunandi sjónarmið eru uppi í Sjálfstæðis-
flokknum í afstöðunni til Evrópusamrunans, og al-
veg ljóst að áhrifamikil öfl í flokknum fylgja stefnu
formannsins með hangandi hendi. ... Ekkert af
þessu fer framhjá forystumönnum Evrópubanda-
lagsins og þetta stefnuieysi dregur úr trúverðugleika
íslenskra stjórnvalda á þeim vettvangi."
Úr forystugrein Tímans 29. okt.
Þekking hins opinbera
„Raunveruleikinn er hinsvegar sá, að mikill hluti
af íslenska þekkingarauðnum, ef svo má að orði
komast, liggur hjá hinu opinbera. Á íslandi höfum
við á fáum áratugum byggt upp tæknisamfélag og
innra skipulag sem jafnast á við það besta í hinum
vestræna heimi.... Þaö er þessa þekkingu sem þarf
að virkja og nýta á komandi árum í þeim tilgangi
að skapa hér á landi fleiri störf og auknar gjaideyris-
tekjur."
Friðrik Hansen Guðmundsson í Mbl. 29. okt.