Dagblaðið Vísir - DV - 19.11.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur. auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Hann er verri en ég
Rétt rúmlega þriðjungur kjósenda greiddi atkvæði í
kosningunum í Bandaríkjunum í síðustu viku, þótt kosið
væri til margs konar embætta í sveitarfélögunum, hjá
ríkjunum og til beggja deilda þjóðþingsins. Tveir af hverj-
um þremur kjósendum tóku alls engan þátt í lýðræðinu.
Sumir kusu ekki, af því að þeir töldu atkvæði sitt
skipta svo sem engu máli. Öðrum fannst kosningabarátt-
an vera of ógeðfelld fyrir sinn smekk og hjálpuðu þannig
óbeint þeim, sem höfðu forustu í sóðaskapnum. Flestir
eru þeir, sem hafa vanizt því að kjósa aldrei.
Þetta er auðvitað áhyggjuefni, ekki bara fyrir Banda-
ríkjamenn, heldur einnig fyrir aðra, af því að mörg dæmi
eru um, að þjóðfélagslegar breytingar í Bandaríkjunum
síist til annarra landa vegna hinna miklu og augljósu
áhrifa, sem bandarískur lífsstíll hefur um allan heim.
Sérstaklega er ástæða til að hafa áhyggjur af ört vax-
andi sóðaskap í bandarískri kosningabaráttu. Sóðaskap-
urinn kemur einkum fram í mínútubrots sjónvarpsaug-
lýsingum, þar sem frambjóðendur ata hvef annan auri
sem mest þeir mega og án tillits til staðreynda.
Kjósendur geta að vísu komizt að hinu sanna, ef þeir
fylgjast með fréttum annarra íjölmiðla, þar sem meðal
annars er flett ofan af lyginni í sjónvarpsauglýsingum
frambjóðenda. En kjósendur greiða ekki atkvæði gegn
skítkösturum, heldur styðja þá með því að sitja heima.
Lágkúran í bandarískum sjónvarpsauglýsingunum er
ævintýraleg. Myndir eru falsaðar til að sýna atburði, sem
aldrei hafa gerzt. Lygin er endurtekin nógu oft, unz aul-
amir fara að trúa henni. Almennt má segja, að engin
siðalögmál gildi um kosningabaráttu frambjóðenda.
Þar á ofan þurfa frambjóðendur til þjóðþingsins að
verja sem svarar hundruðum milljóna króna og jafnvel
milljörðum króna til að kaupa sér þingsæti með þessum
soralega hætti. Þá peninga fá þeir hjá þrýstihópum, sem
síðan telja sig eiga tilkall til þingmannanna.
Ástæða er til að velta því fyrir sér, hvort eitthvað af
þessu muni síast til útlanda, til dæmis hingað, og hvern-
ig skuh brugðizt við slíku. Það væri afar slæmt, ef íslenzk-
ir frambjóðendur teldu sig verða að heyja dýra og nei-
kvæða kosningabaráttu og yrðu háðir þrýsihópum.
Hér er barátta í prófkjörum og kosningum fremur
málefnaleg og einkum þó jákvæð, því að meiri áherzla
er lögð á að hrósa sér en að lasta hina. En það er ills
viti, að prófkjörsbrátta einstaklinga skuh vera farin að
kosta mikla peninga, hundruð þúsunda króna á mann.
Engin teikn eru á lofti um, að Bandaríkjamenn hreinsi
til hjá sér á þessu sviði, jafnvel þótt sorinn og kostnaður-
inn hafi stórlega dregið úr trausti almennings á mikil-
vægustu stofnunum stjómmálanna. Þess vegna sökkva
þeir dýpra í hverjum kosningaslagnum á fætur öðrum.
Sumpart leiðir þetta til, að kjósendur em sífeht að
skipta út þingmönnum. Kjósendur telja þá, sem fyrir sitja
á þingi, vera gerspihta og gagnslausa, og kasta þeim út,
jafnvel þótt aðrir komi í staðinn, sem fyrirfram má vita,
að em enn spihtari og gagnsminni og einkum sóðalegri.
Bandaríkj amönnum virðist í vaxandi mæh fyrirmun-
að að velja sér umboðsmenn og aðra leiðtoga. Hver forset-
inn á fætur öðrum er ímynd án verðugs innihalds, enda
verða kjósendur þeirra jafnhraðan fyrir vonbrigðum með
þá. Sama ghdir um þingmenn og aðra stjómmálamenn.
Svo virðist líka sem gróin sjálfsánægja Bandaríkja-
manna komi í veg fyrir, að þeir sjái almennt, hve alvár-
legt og ólýðræðislegt ástandið er orðið í póhtíkinni.
Jónas Kristjánsson
Áhrif valdaskiptanna á Banda-
ríkjaþingi í kosningunum í síöustu
viku segja fyrst til sín í alþjóðamál-
um. Sambland einangrunarstefnu
og yfirgangs svífur yfir vötnunum
í Washington. Fyrst fengu banda-
mennirnir í NATO blauta tusku
framan í sig. Svo hóta áhrifamenn
í nýjum þingmeirihluta repúblik-
ana að ónýta sjö ára starf heims-
byggðarinnar með því að færa
verulega út svið frjálsra heimsvið-
skipta og fá nýrri alþjóðastofnun
vald til að framfylgja þar settum
reglum.
Akvörðun Bills Clintons Banda-
ríkjaforseta að fara að fyrirmælum
þingsins og stöðva þátttöku Banda-
ríkjanna í að framfylgja vopnasölu-
banni Sameinuðu þjóðanna gagn-
vart Bosníu var ekki aðeins tekin
án samráðs við önnur ríki NATO.
Þar á ofan barst stjórnum þeirra
og ráði NATO fyrsta vitneskja um
hana í fréttaskeytum.
Með þessari ráðstöfun er hlaupist
frá sameiginlegri ákvörðun NATO
og neitað að fylgja eftir bindandi
samþykkt Öryggisráðs SÞ sem
Bandaríkin tóku þátt í.
Brotthvarf þriggja bandarískra
herskipa úr 13 skipa eftirlitsflota-
deild NATO á Adríahafi skiptir að
vísu ekki sköpum. Meiru varðar
að Bandaríkjaforseti hefur stöðvað
upplýsingamiölun til herskipa
NATO-ríkja sem eftir verða frá
bandaríska njósnakerfinu sem lyk-
ur um allan heim og NATO er ger-
samlega háð.
Meginmálið er þó að nú er ríkjum
Vestur-Evrópu sýnt fram á, svo
ekki verður um villst, að banda-
rískum skuldbindingum er ekki að
treysta þegar stjórnmálasjónarmið
heima fyrir í Bandaríkjunum
blandast í mál. Rökin fyrir eflingu
Vestur-Evrópusambandsins fá
aukið vægi, enda ákvað fyrsti ráð-
herrafundur þess eftir tíðindin að
vinda bráðan bug að því að koma
upp fyrir það eigin njósnakerfi.
Þingsamþykktin sem Clinton
framfylgdi með þessum hætti er til
komin fyrir þrýsting repúblikana
meðan þeir voru í minnihluta á
þingi. Litið er svo á að forsetinn
hafi með þessu viljað gefa þeim
merki um samstarfsvilja, eftir að
kosningarnar veittu þeim meiri-
hluta á þinginu sem kemur saman
í janúar.
Þegar þinghaldi lauk fyrir kosn-
ingar án þess að afstaða væri tekin
til niðurstöðu Almenna samkomu-
lagsins um tolla og viöskipti
(GATT) um stóraukna fríverslun,
meðal annars með búvörur og
margs konar þjónustu, og stofnun
Alþjóða viðskiptastofnunar (WTO),
ákvað Clinton að kalla gamla þing-
ið saman í lok þessa mánaðar til
að taka það mál fyrir.
Nú er komiö babb í bátinn. For-
maður utanríkismálanefndar öld-
ungadeildarinnar á nýju þingi
Clinton Bandaríkjaforseti ávarpar bandaríska kaupsýslumenn i Jakarta
i Indónesíu undir kjörorði um opnun markaða. Símamynd Reuter
Bandaríkjaþings til að samþykkja
samkomulagiö eða hafna því eins
og það hggur fyrir án nokkurra
breytinga.
Auk þess sem talsmenn tiltek-
inna hagsmunaaðila á Bandaríkja-
þingi fetta fingur út í frjálsari viö-
skipti, svo sem með búvöru og
vefnaöarvöru, er öflugur hópur
sem ekki má til þess hugsa að al-
þjóðastofnunin WTO fái úrskurð-
arvald í deilum ríkja um hvort þau
haldi viðskiptareglur. Þeir kreíjast
þess að Bandaríkin hafi ein sjálf-
dæmi í öllum málum sem þau
varða.
Robert Dole, leiðtogi repúblikana
í öldungadeildinni, hefur á prjón-
unum tillögu um valdsvið Banda-
ríkjaþings í þessu efni sem hann
vill að fjallað verði um samhliða
GATT-samkomulaginu. Um þetta
mál hefur hann samráð við Mike
Kantor, viðskiptafulltrúa í ríkis-
stjórn Clintons.
Jesse Helms hugsar hins vegar
til víðtækari atlögu gegn þátttöku
Bandaríkjanna í alþjóðasamstarfi.
í viðtali eftir kosningaúrshtin boð-
aði hann atlögu að Sameinuðu
þjóðunum, bandarískri þátttöku í
friðargæslu á þeirra vegum og þró-
unaraðstoð. Helms ætlar að taka
forustu fyrir þeim löndum sínum
sem telja skuldbindandi alþjóða-
samvinnu af hinu iha. Þeim fjölgaöi
á þingi í nýafstöðnum kosningum.
verður erkiíhaldsmaðurinn Jesse
Helms. í bréfi til forseta hefur hann
nú lýst yfir að afstaða sín til sam-
vinnu við stjóm hans um utanrík-
ismál á komandi kjörtímabili velti
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Óiafsson
á því að meðferð GATT-samkomu-
lagsins verði frestað þangað til það
hefst.
Slíkt væri að flestra dómi rothögg
fyrir flókið samkomulag sem full-
trúar ríkja heims voru sjö ár að
smíða, ekki síst vegna þess að um
áramót rennur út skuldbinding
Bandarísk sér-
hyggja er 1 sókn
Skoðanir annarra
Sjálfstæð kirkja
„Kirkjuþingið í Bergen hefur lýst yfir stuðningi
sínum við fmmvarpið að nýjum kirkjulögum. Það
sem vakir fyrir mönnum með lögum þessum, sem
Stórþingið áætlar að ræða vorið 1995, er að einfalda
lagasetningu um kirkjuna. Frumvarpið hefur verið
túlkað á þá lund að þjóðkirkjan sé komin á ystu nöf
af því að með nýja frumvarpinu fær hún nær full-
komið sjálfstæöi á öllum sviðum. Eru dagar þjóð-
kirkjunnar þá taldir? Að okkar áliti væru það ótíma-
bær og óæskileg endalok."
Úr forustugrein Aftenposten 17. nóvember.
Samningurinn við Ameríku
„Repúblikanar hafa heitið því að greiða atkvæði
um „samning viö Ameríku“ hundrað dögum eftir
að þeir taka völdin í fulltrúadeildinni. Samningurinn
samanstendur af tíu lagafrumvörpum um endurbæt-
ur í stjórnkerfinu, skattalækkanir og niðurskurð á
fjárlagahallanum. Newt Gingrich, sem hklega verður
forseti fulltrúadeildarinnar, hefur lofað að efna það
heit. Það verður auðvelt að greiða samningnum at-
kvæði en það verður erfitt að greiða fyrir hann.“
Úr forustugrein New York Times 15. nóvember.
Lifi seðlabankinn
„Neytendur, kaupmenn, framleiðendur og verka-
menn eru kannski ekkert hrifnir af hærri vöxtum
en allir eru fylgjandi hagvexti og stöðugu verðlagi.
Það er einmitt það sem seðlabankinn er að reyna
aö ná fram meö vaxtahækkun. Og til þessa hefur
þessi aðferð skilað skínandi árangri. Atvinnuleysi
er 5,8 prósent, það lægsta í fjögUr ár, og verðlag, sem
hækkaði að meðaltali um 4 prósent á ári á 9. áratugn-
um, hefur hækkað um tæp 3 prósent 1994.“
Úr forustugrein USA Today 15. nóvember.