Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1994, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1994
15
Handtökuheimildir
Störf lögreglunnar eru afar fjöl-
breytileg. Auk þess að sinna eftir-
liti þarf hún að sinna beiðnum eða
kærum fólks vegna hinna ýmsu til-
vika.
Dómgreind og mat
Lögreglumenn hafa m.a. heimiid
til að þröngva menn til hlýðni eða
beita valdi til aö knýja menn til
hlýðni viö lagaboð, úrskurði eða
yfirvaldsboð. Aðgerðir lögreglunn-
ar þurfa þá að vera nauðsynlegar
og lögreglumenn mega ekki ganga
lengra en efni standa til.
Lögreglumönnum er rétt að taka
menn fasta ef þeir standa þá að
refsiverðri háttsemi, enda sæti
brotið opinberri ákæru, ef uppþot
veröur sem hefur í for með sér lík-
amsmeiðingar eða stórfelld eignar-
spjöll eða hættu á slíku. Ef ekki
verður með vissu bent á hinn seka
eða seku er lögreglunni heimilt að
handtaka hvem þann sem nær-
staddur er og ástæða er til að gruna
um refsiverða þátttöku í brotinu,
ef það þykir nauðsynlegt grunuð-
um manni eða öðrum til varnar.
Framkvæmi lögreglumaður ekki
handtöku við slíkar aðstæður kann
hann að gera sig sekan um van-
rækslu í starfi.
Þegar lögreglumenn eru að störf-
um reynir oft á dómgreind þeirra
og heilbrigt mat á öUum aðstæðum
og þeim hagsmunum sem í húfi eru
og þurfa lögreglumenn oft á tíðum
aö taka skjótar ákvarðanir og
framfylgja þeim og bera síðan
ábyrgð að lögum ef mat þeirra
reynist rangt. Ef sá sem handtaka
skal verst handtöku, annaðhvort
með flótta eða á annan hátt, t.d.
streitist á móti, má lögregla beita
valdi til að yfirvinna mótstöðuna.
Mörk lögmætrar valdbeitingar-
heimildar lögreglu grundvallast á
mörkum leyfilegs neyðarréttar.
Lögreglumenn sýna jafnan festu
og ákveðni við framkvæmd hand-
töku en jafnframt koma þeir fram
af fullri kurteisi og beita ekki meira
harðræði en nauðsynlegt er til að
vinna bug á mótþróa þess sem
handtaka skal. Hafa ber í huga að
árás á lögreglumann við skyldu-
störf er jafnframt árás á opinbera
hagsmuni. Og reyni t.d. þriðji mað-
ur beinlínis að hindra handtöku
KjaUarinn
Ómar Smári
Ármannsson
aðstoðaryfirlögregluþjónn
sakaðs manns gerir hann sig sekan
um refsiverðan verknað.
Lítill áhugi almennings
Handtekinn maður á rétt á skip-
uðum réttargæslumanni þegar eft-
ir handtöku og ber þeim sem hand-
töku framkvæmir að skýra honum
frá þessum rétti. Skylt er að gefa
sakbomingi upplýsingar um kæru-
efni áður en hann er yfirheyrður
út af því eða við handtöku ef til
hennar kemur. Handteknum
manni er heimilt eftir handtöku að
hafa samband við ættingja eða aðra
vandamenn, nema sérstök ástæða
sé til að ætla að það muni torvelda
rannsókn máls. Reynt hefur verið
að upplýsa almenning um þennan
rétt, en áhugi á þessu máli hefur
hingað til verið lítill.
Lögreglan þarf að eiga afskipti
af ákaflegu ólíku fólki meö ólíkar
skoðanir í mjög mismunandi
ástandi, oft við erfiöar aðstæður.
Það er vitað að margt af þessu fólki
hefur talið sig mega aðhafast þvert
á reglur og er því ósátt við afskipti
lögreglu af sínum málum. Shkir
einstaklingar eru margir því árlega
þarf lögreglan í Reykjavík að hafa
afskipti af þúsundum þeirra.
Langflest mál fá ásættanlega nið-
urstöðu í beinu framhaldi af að-
gerðum lögreglu. Sum kalla á frek-
ari málalengingar og í undantekn-
ingatilvikum mikla athygli fjöl-
miðla. Þá reynir sérstaklega á
sannleiksást fólks sem þar starfar.
Reynslan sýnir að oftar en ekki er
niðurstaða einstakra mála í engu
samræmi við umfjöllunina á sínum
tíma, kannski sem betur fer.
Lögreglan er að jafnaði undir
smásjá og þarf að vera það, þar sem
henni er fengið mikið og vandmeð-
ferið vald. En þegar umræða er um
hennar störf á hún ekki síður en
aðrir rétt á aö njóta sannmælis og
sanngirni, ekki síst hjá ritstjórum.
Ómar Smári Ármannsson
„Ef sá sem handtaka skal verst hand-
töku, annaðhvort með flótta eða á ann-
an hátt, t.d. streitist á móti, má lög-
regla beita valdi til að yfirvinna mót-
5töðuna.“
„Hafa ber í huga að árás á lögreglumann við skyldustörf er jafnframt árás á opinbera hagsmuni," segir m.a.
í greininni.
Bréf til kjósenda
Forsætisráðherra Davíð Odds-
son og Jón B. Hannibalsson utan-
ríkisráðherra og aðrir ráðherrar
ríkisstjórnarinnar hafa undanf-
arna mánuði reynt með afar
óábyrgum hætti og ósannindum að
sannfæra kjósendur um ágæti
verka ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum.
Skoðum þetta nánar
* Á kjörtímabili þessarar ríkis-
stjórnar hefur halli ríkissjóðs
verið á fjórða tug millj. eða hærri
en nokkru sinni fyrr.
* Aldrei hefur meira samfellt at-
vinnuleysi mælst en sl. þrjú ár.
* Aldrei hafa jafnmargir þurft aö
leita fjárhagslegrar aðstoðar hjá
félagsmála- og hjálparstofnunum
og nú.
* Aldrei hefur launamisrétti ver-
ið meira.
* Aldrei hafa vanskil húseigenda
verið meiri hjá lánastofnunum
en sl. þrjú ár né fleiri nauðungar-
uppboð.
* Aldrei hefur skattbyrðin verið
þyngri en í tíö þessarar ríkis-
stjórnar, enda hækkaði hún
tekjuskatt um 6%.
* Aldrei hefur ríkt meiri ágrein-
ingur og ósátt um fiskveiðistjórn-
Kjallariim
Kristján Pétursson
fyrrv. deildarstj., stjórnarm.
i Jafnaðarmannafélagi íslands
un, enda markvisst unnið að því
að koma kvótanum á sem fæstar
hendur.
* Aldrei hafa skattsvik verið
áætluð hærri en nú.
Pólitískt siðferði
Við stöndum frammi fyrir mikl-
um siðferðisvanda ráðherra í ríkis-
stjóminni. Það er orðin almenn
skoðuh kjósenda að pólitísku siö-
gæði sé mjög ábótavant. Stór hópur
stjórnmálamanna hefur glatað
viröingu, trúnaði og trausti kjós-
enda. Fátt vekur meirir reiði og
sárindi en rangar og vafasamar
embættisfærslur í stjórnkerfinu.
Þaö þarf að breyta stjórnsýslulög-
um á þann veg að ströng viðurlög
dragi menn til ábyrgðar fyrir ranga
og siðlausa stjórnsýsluhætti. Þaö
virðist sem geðgróin sannfæring
fremur en illvilji margra stjórn-
málamanna valdi því að kenna öðr-
um um allt sem útskeiðis hefur far-
ið fremur en axla eigin ábyrgö.
Hvað er til ráða?
Sú ríkisstjórn sem nú fer með
völd ber fulla ábyrgð á þeirri sáru
fátækt og neyð sem kveður dyra á
þúsundum heimila láglaunafólks.
Bihð milh ríkra og fátækra fer stöð-
ugt vaxandi og á því verður engin
breyting meðan auðhyggjustefna
íhaldsins ræður ríkjum með til-
styrk „afvegaleiddra" krata.
Jafnaðarmenn undir forustu Jó-
hönnu Sigurðardóttur munu bjóða
fram í öllum kjördæmum í kom-
andi alþingiskosningum. Þar gefst
jafnaðarmönnum m.a. kostur á að
grundvalla stefnumál sín í efna-
hags-, jafnréttis- og mannréttinda-
málum. Stefnumálin eru skýr og
afdráttarlaus og munu boða m.a.
afgerandi breytingar í fiskveiði-
stjórnun, skatta-, launa- og kjara-
málum o.fl.
Að þessu sinni geta kjósendur
vahð um nýtt stjómmálaafl og haft
áhrif á stefnu þess og mótun.
Myndum sterka breiðfylkingu með
Jóhönnu.
Kristján Pétursson
„Það þarf að breyta stjórnsýslulögum
á þann veg að ströng viðurlög dragi
menn til ábyrgðar fyrir ranga og sið-
lausa stjórnsýsluhætti.“
Meðog
ámóti
léttari naglar í nagladekk
minm mengun
„Á vegum
norrænu ráö-
herranefnd-
arinnar hefur
verið unnið
að athugun-
um á notkun
vetrarhjói-
barða og
hvernig megi . ............
, > Arl Edwald, aösloóar-
letia nagia 1 madurdómsmálarád-
hjólbörðum herra.
án þess að veggrip þeirra minnki.
Finnar, Norðmenn og Sviar hafa
síðan breytt sínum reglum og tek-
iö upp léttari nagla.
Á síöustu 15 til 20 árum hafa
Finnar til dæmis farið úr 2,5
gramma nöglum í fóiksbílahjól-
börðum, eins og við leyfum enn-
þá, í 1,4 grömm. Það virðist eiga
stærstan þátt í að minnka yfir-
borösslit á götum um eitthvaö
nálægt helmingi. Slíkur árangur
hér myndi spara skattgreiðend-
um tugi mihjóna árlega. Þetta er
hka stórt umhverfismál vegna
minni tjörumengunar og'minni
saltnotkunar ef fleiri geta notað
þessa umhverfisvænu nagla. Þaö
á fólk eftir að sjá á skóm og tepp-
um og víðar. Umhverfið veröur
hreinna og snjórinn hvítarí!
Hins vegar á ekki að flana að
neinu og dómsmálaráðuneytið'
undirbýr nú að senda drög að
nýjum reglum til þeirra sem hafa
látið sig þetta mál varða og við
munum fara vel yfir þær ábend-
ingar sem koraa fram. Ég vona
hins vegar aö nýjar reglur getj
tekið gildi frá og með næsta
hausti.“
Aukin
siysahætta
„Margir
hafa veriö að
berjast gegn
naglanotkun
og auðvitaö
kostar þetta
sht á götum.
Menn hafa
fullyrt að
naglar leysi
Upp t)OrU í Gúmmívínnustolunnar.
malbiki í þétt-
býh en ég fullyrði að svo sé ekki
nema í litlum mæh. Það er saltið
sem leysir upp tjöruna. Við verð-
um varir við þaö á dekkjaverk-
stæðunum á haustin að göturnar
eru tjöruhtlar þrátt fyrir að nagl-
ardekk séu komin undir bílana.
Um leið og byijað er að salta sest
tjaran á dekkin.
Þótt það kosti töluvert að halda
gatnakerfmu við vegna notkunar
nagladekkja þá er slysahættan
miklu meiri. Aðeins eignatjónið
gæti orðið til að sparnaöurinn við
það aö létta naglana yrði enginn.
Þá hef ég ekki enn tekið með í
dæmið slys á fólki.
Þótt þeir sem mæla með léttu
nöglunum fuhyrði að það sé sama
gagn að þeim leyfi ég mér að efa
það sé tekið mið af okkar reynslu.
Stærri naglar virka miklu betur
en minni naglar. Á þeirri for-
sendu tel ég þetta mjög hæpið þvi
við keyrum við þannig aöstæður
stóran hluta af árinu. Það er mik-
ið um hálku sem gerir ekki boð
á undan sér.
Fyrstu hugrayndir manna voru
þær að minnka hka naglana í
dekkjum stærri bíla. Þetta getur
skapað stórhættu í bröttum
brekkum á þjóðvegum landsins.
Menn yrðu aö setja keðjur imdir
bílana og ekki batnar þá rótið í
malbikinu.“