Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett:
Men at Arms.
2. Peter Heeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
3. Elizabeth Jane Howard:
Confusion.
4. Sebastian Faulks:
Birdsong.
5. Margaret Atwood:
The Robber Bride.
6. Catherine Cookson:
The Golden Straw.
7. Stephen King:
Nightmares and Dream-
scapes.
8- lain Banks:
Complicity.
9. James Redfield:
The Celestine Prophecy,
10. Ruth Rendell:
The Crocodile Bird.
Rit almenns eðlis:
1. Angus Deayton:
Have I Got News for You.
2. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
3. Jung Chang:
Wild Swans.
4. Biil Watterson:
Homlcidal PsyCho-Jungle Cat.
5. Gary Larson:
The Curse of Madam.
6. W.H. Auden:
Tell MetheTruthabout Love.
7. J. Cleese 8i R. Skynner:
Life and how to Survive It.
8. Carl Giles:
Giles Cartoons 1995.
9. Dirk Bogarde:
A Short Walk from Harrods.
10. Viz Top Tips.
{Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jorn Riel:
Haldurs ballader - og
andre skroner.
2. Margaret Atwood:
Katteoje.
3. Jung Chang:
Vilde svaner.
4. Peter Hoeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
5. Arturo Perez-Reverte:
Det flamske maleri.
C Flemming Jarlskov:
Skjult kamera.
7. Herbjorg Wassmo:
Lykkens son.
(Byggt á Politiken Sendag)
Julian Symons
er fallinn frá
Einn af þekktustu glæpasagnahöf-
undum Breta, Julian Symons, er lát-
inn, 82 ára að aldri. Banamein hans
var krabbamein.
Foreldrar Julians voru rússneskir
flóttamenn af gyðingaættum. Hann
hlaut htla skólamenntun. Fjórtán
ára fór hann að vinna fyrir sér á
skrifstofu en notaði frítímann vel til
að lesa bækur.
Á unga aldri fór Julian að yrkja
ljóð og skipta sér af pólitík; á þeim
árum var hann Trotskýisti. Hann gaf
út um hríð eigið Ijóðatímarit og fékk
útgefnar tvær ljóðabækur, árin 1939
og 1943.
Fyrstu sakamálasöguna skrffaði
Julian fyrir stríð en þá sem eins kon-
ar grín. Kona hans fann handritið í
skúffu að stríðinu loknu og fékk
hann til að senda það til útgefanda.
Þetta var sagan The Immaterial
Murder Case sem kom út árið 1945.
Að stríðinu loknu hóf Julian störf
á auglýsingastofu en fór jafnframt
að skrifa bókagagnrýni fyrir bresk
dagblöð, lengst af Sunday Times.
Samtímis hélt hann áfram að semja
sakamálasögur sem hlutu svo góðar
viðtökur almennings að hann gat
brátt lifað á ritstörfunum einum
saman.
Höfundur um 30 bóka
Julian Symons lýsti sakamála-
Julian Symons: hann lést á dögun-
um, 82 ára að aldri.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
skrifum sínum eitt sinn á þann veg
aö hann vildi draga fram þá ofbeldis-
hneigð sem fæli sig á bak við hvers-
dagsleg andlit virðulegs fólks í sam-
félaginu; andlit opinbera starfs-
mannsins sem skipuleggur hag-
kvæmustu leiðina til að drepa gyð-
inga, dómarans sem heimtar dauða-
refsingu, hægláta unglingsins sem
drepur sér til skemmtunar. Þetta
nefndi hann „hið virðulega andlit
ofbeldisins".
Meðal helstu skáldsagna hans eru:
A Man Called Jones (1947), The End
of Solomon Grundy (1964), The Man
Who Lost His Wife (1970), The Plot
against Roger Rider (1973), The Play-
ers and The Game (1982) og The
Blackheath Poisonings (1978).
Hann lét aldurinn svo sannarlega
ekki aftra sér frá ritstörfunum: í
fyrra kom út sagan Playing Happy
Families og rétt fyrir andlátið lauk
hann við handrit að enn einni sög-
unni. Hún er væntanleg á markað
fljótlega.
Julian skrifaði alls um 30 bækur,
þar á meðal ævisögur manna á borð
við spennusagnahöfundana Edgar
Allan Poe, Conan Doyle og Dashiell
Hammet, stórskáldsins Charles
Dickens og sagnfræðingsins Thomas
Carlyle.
Julian Symons var lengi forystu-
maður í samtökum höfunda saka-
málasagna í heimalandi sínu og
hlaut margvísleg verðlaun og viður-
kenningu fyrir ritstörf sín.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. AnneRice:
Interview with the Vampire.
2. Johanna Lindsey:
You Belong to Me.
3. Michael Crichton:
Disclosme.
4. Jonathan Kellerman:
Bad Love.
5. Dean Koontz:
Mr. Murder.
6. Anne Ríce:
The Vampire Lestat.
7. Robert James Walker:
Slow Waltz in Cedar Bend.
8. Ken Follett:
A Dangerous Fortune.
9 E. Annie Proulx:
The Shipping News.
10. Danielle Steel:
Vanished.
11. Elizabeth Lowell:
Forget Me Not.
12. Peter Hoeg:
Smilla's Sense of Snow.
13. Dean Koontz:
The Door to December.
14. Judith McNaught:
A Holíday of Love.
15 Tom Clancy
Without Remorse.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
2. Ðelany, Delany 8i Hearth:
Having Our Say.
3. Maya Angelou:
Wouldn’t Take Nothing for
My Journey now.
4. Thomas Moore;
Care of the Soul.
5. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
6. Rush Limbaugh:
See, I Told You so.
7. Karen Armstrong:
A History of God.
8. Joan Wester Anderson:
Where Angel's Walk.
9. Erma Bombeck:
A Marriage Made in Heaven...
10. Maya Angelou:
1 Know why the Caged Bird Sings.
11. Tom Clancy:
Armored CAV.
12. Kathleen Norrís:
Dakota.
13. M. Scott Peck:
Further along the Road Less
Traveled.
14. Howard Stern:
Private Parts.
15. Bailey White:
IVIama IVIakes up Her Mind.
(Byggt á New York Times fiook Revíew)
Gerviliðir festir með
prótíni og keramiki
Gerviliður í mjöðm
Liðhaus (kóbalt-króm)

Vísindi
Kæti í
vinnunni
Þrír sálíræðingar viö háskól-
ann í Flórída hafa gert um-
fangsmikla rannsókn á því hvað
veldur vinnugleði. Þar spilar
margt inn í, svo sem félagslegir
þættir, persónulegir og þættir
tengdir vinnunni sjálfri,
Vísindamennirnir komust t.d.
að því aö atvinnuleysi orsakar
vinnugleðí hjá þeim sem hafa
vinnu. Af öörum vinnugleðivöld-
um má nefna sjálfstæöi manna í
starfinu, skýr markmið og stuðn-
ing og handleiðslu yfirmanna.
Tóbak og
getuleysi
Tóbaksreykíngar gera karla
ekki einasta andfula og lita tenn-
urnar í þeim guiar heldur eru
þær taldar eiga stóran þátt í getu-
leysi þeirra. Rannsókn sem gerð
var á 4400 bandarískum her-
mönnum sýndi að getuleysi var
tvisvar sinnum algengara hjá
reykingamönnum en hinum sem
ekki reyktu.
Að sögn vLsindamannanna
sanna gögnin ekki að reykingarn-
ar sem slíkar valdi getuleysinu
heldur tengjast þær ýmsum sjúk-
dómum, svo sem æðasjúkdómum
sem geta valdiö getuleysi.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Tilraunir danskra vísindamanna á
dýrum hafa sýnt fram á að innan
fárra ára verði hægt að auka til
muna styrkinn í festingu gervimjað-
maliða og annarra gerviliöa við bein
þess sem liðina fær.
Festing gervihða hefur verið
vandamál þar sem þeir hafa haft til-
hneigingu til að losna frá beinunum
sem þeir eru festir við eftir nokkur
ár. En nýjar aðferðir og ný efni, sem
brátt verður hægt að taka í notkun,
lofa góðu um að verði hægt að gera
þar bragarbót.
Árangur gerviliðaaðgerða á eldra
fólki er alla jafna nokkuð góður. Um
tíu prósent af gerviliðunum losna á
tíu ára tímabili og er þá framkvæmd
önnur aðgerð. En hjá yngri sjúkling-
um, yfirleitt hjá fólki á aldrinum 40
til 60 ára, losnar allt að fjórðungur
gerviliðanna innan tíu ára og setja
verður nýja í staðinn. Það er því
bæði sjúklingunum og heilbrigðis-
kerfmu til góöa ef hægt verður að
bæta festingu slíkra gerviliða.
Gerviiiðirnir eru venjulega festir á
beinið með sérstakri beinasteypu en
í nokkrum tilvikum eru þeir settir í
án steypu. Reynslan af því hefur ver-
ið mjög misjöfn, stundum alveg
hrikaleg. En svo virðist sem festing-
arvandinn verði senn leystur meö
nýrri kynslóð gerviliða sem festir eru
við beinin án steypu. Ofan á gerviliö-
unum er sérstök húðun sem fær
beinin til að gróa saman utan um
gervihðinn og festa hann.
Ein þeirra nýju aðferða sem lofa
góðu felst í því aö þekja gerviliðinn
með sérstökum prótínefnum, svo-
kölluðum vaxtarþáttum, sem fmnast
í náttúrulegu formi í beinvefnum.
Martin Lind, vísindamaður í Árós-
um, hefur sýnt fram á að þessi prót-
ínefni geti fengið beinin til aö vaxa
fljótt saman utan um nýísettan
gervilið og halda honum pikkföstum.
Annar vísindamaður í Árósum,
Sören Overgaard, er að þreifa fyrir
sér með notkun keramikhúðar á
gerviliðunum. í ljós hefur komið að
beinið er fyrr að jafna sig eftir slíka
meðferð þegar gerviliðurinn er þak-
inn keramikhúð og þá er einnig
óþarft að húða gerviliðinn með prót-
ínefnum. Með því að sameina þessar
aðferðir getur styrkurinn í festingu
gerviliðarins orðið allt að tuttugu
sinnum meiri en gerist þegar hefð-
bundin títanhúðun er á gerviliðnum.
Segul-
ómuní
hvelli
Vísindamönnum hefur tekist að
stytta til mikOla muna þann tíma
sem fólk þarf að liggja í segul-
ómunartæki til að eitthvert gagn
sé af. Fram til þessa hafa sjúkl-
ingar orðið að liggja grafkyrrir
inni í hólkinum í allt að 45 minút-
ur, nokkuð sem börn og fólk með
innilokunarkennd átti erfitt með
að þola.
Með því að nota tölvur og
ötlugri segulómunarvél er hægt
að fá fram segulómunarmynd af
öllum likamanum á ekki nema
18 sekúndum. Þessi nýja tækni
sparar einnig umtalsvert fé.
Myndirnar eru ekki jafn góðar
og áður en nægilega góðar samt.
Segulómunartæki tekur mynd-
ir af mjúkum veijum sem rönt-
gengeislar fara í gegnum.
ís á norð-
urpól
Þykkt íssins sem þekur norður-
pólinn er mjög mismunandi þar
sem ísirrn er á stöðugri hreyfingu.
Hann getur verið allt upp í sex
metra þykkur en venjulega er
þykktín á bilinu þrír til fjórir
metrar. Stundum er norðurpóll-
inn þó meö öllu íslaus.
Vegna hreyíingarinnar á ísnum
getur fáni sem stungið var niður
í ísinn á norðurpólnum að
morgni verið kominn 1,8 kíló-
metra í burtu að kvöldi..