Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.1995, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÖLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR .MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91 )563 2999
GRÆN NUMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblaö 200 kr. m/vsk.
Er gagn að kosningum?
Á morgun ganga íslendingar aö kjörborðinu. Langri,
strangri en fremur tíöixidalítilli kosningabaráttu er aö
ljúka. Frambjóöendur hafa lagt sín spil á boröiö. Nú er
það kjósenda að gera upp hug sinn.
Þrátt fyrir mikla uppstokkun í heimi stjómmála og
breyttar áherslur í þjóðmálunum og þrátt fyrir fjölskrúð-
ug framboð í nafni náttúrulaga og kristilegra, svo ekki
sé minnst á Þjóðvaka, virðast gömlu flokkamir íjórir
ætla að lifa þessar kosningar af eins og jafnan áður. Þeir
sigla aiiir meira og minna inn í hefðbundið fylgi.
Þetta er staöreyndin hvort sem okkur líkar betur eða
verr. Við sitjum uppi með gamalgróna flokka og við sitj-
um uppi með það fólk sem þessir flokkar hafa vahð til
framboðs. Því fær engu breytt úr þessu.
En hefur þá kosningabaráttan breytt einhveiju? Geta
kjósendur gert sér vonir um betri tíð eða bættan hag?
Hvað er það sem kosningaslagurinn hefur leitt í ljós og
vakið vonir um, gagnvart þeim kjósendum sem em enn
óákveðnir? Til þess er jú tekist á í kosningum að fram-
bjóðendur laði til sín atkvæði kjósenda í krafti málflutn-
ings og málefna.
Ef sleppt er almennum klisjum og hástemmdum en
innihaldslitlum frösum, sem löngum hafa tíðkast í póli-
tík, hefur fátt áþreifanlegt skorið sig úr. Tvennt stendur
þó einkum eftir.
Annars vegar em það fiskveiðimáiin, kvótinn og veiði-
leyfagjaldið. Ljóst er að umræður um fiskveiðimálin em
upphafið að meiri átökum og aðgerðum á því sviði.
Hins vegar hefur annað mál skotið upp kollinum og
það snýr að lífskjörunum og efnahag heimilanna. Hér
er um að ræða jaðarskattana og þá skelfilegu staðreynd
að flölskylda með laun á bilinu 125 til 210 þúsund krónur
fær ekki nema fjórar af hverjum hundrað krónum í eig-
in vasa afþeim viðbótartekjum sem hún aflar. Ríkið hirð-
ir afganginn.
Þaö er eins og hvorki stjómmálamenn, hagfræðingar
né heldur aðilar vinnumarkaðarins hafi áttað sig á þess-
ari skattheimtu. Það er líkast því að þessi sannindi hafi
dottið af himnum ofan. Og þó er enginn vafi á því að
skuldir heimilanna og erfiða fjárhagsstöðu ljölskyldn-
anna má beinlínis rekja til þessa skattkerfis.
Þeir sem fyrst og fremst verða fyrir barðinu á þessari
skattheimtu er ungt fólk með böm á framfæri; ungt fólk
sem er að koma sér þaki yfir höfuðið og er enn að greiða
niður námslánin. Því er gert nánast ómögulegt að leggja
meiri vinnu á sig og drýgja tekjur sínar. Helíjötrar skatt-
heimtunnar koma í veg fýrir að sjálfsbjargarviðleitnin
skili sér.
Aö því leyti má þess vegna þakka kosningunum að
Ijósi hefur verið varpað á þetta hneyksli. Og þá má sömu-
leiðis gera því skóna að árangur kosningabaráttunnar
verði sá að næsta ríkisstjóm muni ganga til þess verks
að leiðrétta og lagfæra þessa skattpíningu. Annað kemur
ekki til greina enda hafa fulltrúar flestra flokka viður-
kennt að skattheimtan er á vilhgötum þegar ungu fólki
og skattgreiðendum yfirleitt er gert svo erfitt fyrir.
í kosningum ber mikið á slagorðum um þjóðarhag og
framtíðarsýn. Allt er það gott og blessað svo langt sem
það nær. En þegar allt kemur til alls em það lífskjörin,
hinar daglegu þarfir, hagur einstaklingsins í lífsbarátt-
unni sem skiptir máli fyrir kjósandann. Og þá fer ekki
milli mála að tekjur, skattar og lífsafkoma hinna nán-
ustu er hjartanu og atkvæðinu kærast þegar komið er í
kjörklefann.
Það er um þetta sem kosningamar snúast.
Ellert B. Schram
14%
14
Heilbrigðisútgjöld
-semhlutfell-af-lafKtsframleiöslu-

8,8 8,8 8.7 r e o c
EL3 8.2 8.2 7,9
OECD-meöaltal
illll
illlilllill
lill' 7,17,1....7..7
6,9
6,5
'5,4
4,1
a.
o i P| E
ov
Heilbrigðisútgjöld sem hlutfall at landsframleiðslu.
Útgjöld hins opinbera:
Umræðan á skjön
við staðreyndir
Er heilbrigðisþjónustan dýr á ís-
landi? Þessari spumingu hafa
margir svarað játandi og lagt til
verulegar breytingar og uppstokk-
unar til að ná fram frekari spam-
aði. En hveijar em staðreyndir
málsins?
Heilbrigðismál
Séu heilbrigðisútgjöld hér á landi
borin saman við heilbrigöisútgjöld
annarra OECD-ríkja kemur í ljós
að ísland er í 13. sæti og hefur ver-
ið á því róli síðasta áratuginn, með
lítið eitt lægra hlutfall af lands-
framleiðslu en meðaltal þeirra
þrátt fyrir að starfrækja þurfi ríf-
lega 50 heilsugæslustöðvar vítt og
breitt um landið, náiægt 30 sjúkra-
hús og tugi hjúkrunarheimila.
Stæröarhagkvæmnin, nýting
vinnuafls og fjármuna er með öðr-
um orðum mjög óhagstæð. Við er-
um hins vegar í áttunda sæti hvaö
varðar landsframleiðslu á mann.
Sem hlutfall af landsframleiðslu
hefur heilbrigðiskostnaður farið
lækkandi, eða úr um 8,5% af lands-
framleiðslu árið 1988 í 8,1% árið
1994. Hlutdeild heimilanna hefur
að vísu vaxiö en hlutdeild hins op-
inbera hefur minnkað því meira. Á
fostu verði hafa heilbrigðisútgjöld-
in vaxið um 61/2% á þessu tímabiii
en staðið nokkum veginn í stað sé
mælt á mann. í krónum talið kosta
heilbrigöismálin í kringmn 132
þúsund krónur á hvem íbúa á ár-
inu 1994 sem er svipuð fjárhæð og
árið 1988 (sama verðlag).
Alþjóðasamanburður, á bæöi
meðalævilengd og dánartíðni ung-
bama, sýnir að árangur okkar er
góður, aö heilbrigöiskostnaöur sé
síst of mikill í slíkum samanburði
og að ekki hafi verið um neina út-
gjaldaþenslu aö ræða.
KiaUarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
hagfræðlngur
Fræðslumál
Fræðslumálin hafa einnig verið
mikið til umræðu síöustu misserin.
Hiö gagnstæða hefur verið fullyrt
um þau, að of litlar fjárhæðir fari
til þeirra í samanburði viö aðrar
þjóðir. En hvað segir alþjóðasam-
anburður? Á árinu 1991 runnu um
5,1% af landsframleiðslu í þennan
málaflokk frá hinu opinbera sem
er lítíllega fyrir neðan OECD-
meðaltal sem var 5,2% af lands-
framleiðslu. Um 3,7% af landsfram-
leiðslu fóm til grunn- og fram-
haldsskólastigs samanborið við
3,5% að meðaltali í OECD-ríkjum.
Önnur Norðurlönd em hins vegar
nokkuö ofar í þessum samanburði.
Ríflega 12% útgjalda hins opin-
bera fóra til fræðslumála á árinu
1994 eða um 211/2 milljarður króna.
Rúmlega helmingur þeirra fór til
grunnskóla, um 25% tíl framhalds-
skóla og ríflega 13% tíl háskóla-
stígs. Afgangurinn fór í námslán,
stjómunarkostnað og þess háttar.
Á hvem íbúa kostuðu fræðslumál-
in rúmlega 93 þúsund krónur séu
útgjöld heimilanna talin með.
A heildina litíð er samanburður-
inn ekki svo slæmur sem ætla
mættí af umræðunni. Skólasókn er
að vísu há hér á landi vegna aldurs-
samsetningar en á móti vegur að
hlutfallslega stór hlutí háskóla-
náms fer fram á erlendri gmnd og
að endurmenntun er minni hér
vegna hlutfallslega lítils atvinnu-
leysis. Menntunarstigið er því lík-
lega meira en útgjáldastigið segir
tíl um og hugsanlega í góðu sam-
ræmi viö aörar þjóðir. Það er svo
annað mál hversu vel það nýtist
atvinnulífinu.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
„í krónum taíið kosta heilbrigðismálin
í kringum 132 þúsund krónur á hvem
íbúa á árinu 1994 sem er svipuð fjárhæð
og árið 1988 (sama verðlag).“
Skoðanir annarra
Eín lagasetning á komandl þingl
■ „Margir telja að efitir því sem stjómmálamenn setji
fleiri lög þeim mun duglegri séu þeir. Þetta er mis-
skilingur! Fólk ætti að hrópa húrra næst þegar það
heyrir aö fá lög hafi verið afgreidd á Alþingi. ...
Stjómmálamenn ættu fyrst og fremst að einbeita sér
að einni lagasetningu á komandi þingi; að skera upp
ríkisútgjöldin og afgreiða haUalaus fjárlög. Það væri
talandi dæmi um lítið magn lagasetninga en mikil
gæði. Þá væri hægt að hrópa húrra - og jafnvel
hækka laun þingmanna."
L'r ritstjórnargrein 2. tbl. Fijálsrar versiunar.
Höfum vlð eitthvað lært?
„Gangi bj artsýnustu þj óöhagsspár eftir mun enn á
ný reyna á það hvort Islendingar hafi lært eitthvaö
af hagstjómarmistökum liðinna ára þeggr uppgang-
ur í efnahagslífmu fór úr böndunum. Afleiðingarnar

komu fram í stóraukinni einkaneyslu, verðbólgu-
skriöu, gengisfellingum og skuldasöfnun erlendis.“
KB í Viðskipti/Atvinnulif Mbl. 6. apríi.
Falskur tónn íslandsbanka
„Söngvarar íslandsbanka hins nýja kveða mjög
upp úr með hversu miklu örðugar þeim gangi að fá
hagstæð erlend lán en Landsbankanum. Þetta mun
rétt vera og á sér eðlilegar skýringar: Frá upphafi
vega, á aðra öld, hefir Landsbankinn kappkostað að
standa við allar skuldbindingar sínar gagnvart er-
lendum lánardrottnum og á réttum tíma, svo erlend
lán hafa aldrei komizt í eindaga hjá Landsbankanum.
... íslandsbanki hinn nýi viU vera einkabanki meö
öllum formerkjum. Það er því falskur tónn og and-
hælislegt í mesta máta að höfuð hans skuli baðað í
ríkissólinni."
Sverrir Hermannson, bankastj. Landsbankans,
i Mbl. 5. april.