Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.1995, Blaðsíða 13

í
ÞRIDJUDAGUR 25. APRIL 1995
13
Fréttir
p
»
Er túnfiskur í túnfæti íslenskrar lögsögu?
Útlendingar haf a rutt braut-
ina við veidar á íslandsmiðum
Norðmenn, Rússar og Þjóðverjar duglegastir
Útlendingar hafa verið duglegir við
að ryðja brautina fyrir íslendinga
þegar um er að ræða veiðar á hinum
ýmsu fisktegundum í kringum land-
ið. Frumherjarnir við veiðar á mörg-
um þeirra fiskistofna sem í dag eru
mjög mikilvægir fyrir íslenskt þjóð-
arbú koma frá mörgum þjóðlöndum.
Fremstir verða að teljast Norðmenn
þá koma Rússar, Þjóðverjar, Frakk-
ar, Belgar og Búlgarar.
Nýlegasta dæmið er úfhafskarfinn
sem íslendingar báru reyndar gæfu
til að finna. Dr. Jakob Magnússon
Fréttaljós
Reynir Traustason
fiskifræðingur fann þann stofn árið
1972 í leiðangri á Bjarna Sæmunds-
syni RE. Þeir veiddu smávegis af
þessum fiski sem í dag gefur millj-
arða í þjóðartekjur en aflinn féll í
grýttan jarðveg þegar heim kom.
Töluðu um „kýlakarf a"
„Menn fussuðu og sveiuðu þegar
þetta kom á land og kölluðu þetta
kýlakarfa," segir Jakob Jakobsson,
forstjóri Hafró. íslenskar útgerðir
sinntu þessum veiðum ekki næstu
árin og 1977 gaf dr. Jakob út skýrslu
um rannsóknir sínar til Alþjóða haf-
rannsóknaráðsins. Strax árið eftir
hófu Rússar tilraunaveiðar á úthafs-
karfanum og fjórum árum síðar voru
þetta orðnar stórveiðar. Það tók ís-
lendinga 17 ár að taka við sér en 1989
hófust veiðar íslenskra skipa á út-
hafskarfa. Nú eru Rússar nánast
horfnir frá þessum veiðum og íslend-
ingar orðnir stærstir.
Síld ekki mannamatur
Norðmenn hófu fyrstir síldveiðar
við ísland 1868 þegar veiðar á síld
brugðust við Noreg. Jakob Jakobs-
son segir að Norðmennirnir hafi
byrjað með landnót á Eyjafirði og á
Brautryðjendastarf útlendinga á íslandsmiðum
nokkrar tegundir uppgötvaöar af öðrum en Islendingum ¦
Síldl Norömenn árið 1868 jf\
Blálanga: Þjóðverjar um 1940
Humar: Beigar
og fleiri
árið 1951
Karfi: Vestur-Þjóðverjar
áriö 1930
GrálÚða: Austur-Þjóðverjar
og Rússar árin 1962-1974
Hvalur: Norömenn árið 1883
íctM
til manneldis um 1930. íslendingar
veiddu hann aftur á móti í bræðslu
frá 1935. Það var ekki fyrr en á árun-
um eftir 1950 að frysting á karfa til
manneldis hófst hérlendis. Karfinn
var fluttur á Rússlandsmarkað en
þess ber að geta að togarar sem
sigldu með afla sinn veiddu karfa í
nokkrum mæli.
Samhliða karfaveiðum veiddu
Þjóðverjar blálöngu hér við land.
Blálönguveiðar íslendinga hófust
ekki að gagni fyrr en um 1980 þegar
blálöngumið fundust suður af Vest-
mannaeyjum. Þess má geta að
Frakkar lögðu hönd á plóg viö kort-
lagningu blálöngumiðanna þegar
franskir togarar fundu Franshól sem
er á 200 sjómílna mörkunum suður
af landinu.
Belgar og fleiri voru fyrstir til að
nýta humar. Humarinn kom reyndar
sem meðafli með fiski en var nýttur.
íslendingar hófu humarveiðar 1958.
Þetta er ekki tæmandi úttekt á
frumherjastarfi útlendinga á ís-
landsmiðum. Norðmenn komu t.d.
við sögu rækjuveiða íslendinga og
fleira má tína til. Spurningin er hvort
þessum kafla í sögu fiskveiða hér við
land sé lokið. Japönsk útgerð, sem
vildi vísa veginn til veiða á túnfiski,
fékk ekki leyfi til veiða á honum og
mörgum þótti þessi umsókn Japan-
anna beinlínis hlægileg. Nú reynir á
það hvort íslendingar sjálfir kanna
hvort túnfiskur sé í túnfæti íslenskr-
ar lögsögu. Það skyldi þó aldrei vera.
Austfjörðum. Upp úr aldamótum
byrjuðu síðan íslendingar síldveiðar.
Síld var ekki talin mannamatur á
íslandi og eru til sagnir af því að
kröfur hafi verið settar um að henni
væri ekki beitt fyrir annan fisk vegna
hættu á eitrunaráhrifum á nytja-
fiska. Þarna var sama uppi á ten-
ingnum og með úthafskarfann.
Menn lærðu síðar að meta síldina
sem í stað þess að vera kölluð skít-
fiskur var nefnd silfur hafsins.
Norðmenn kenndu íslendingum að
veiða fleira en síld; árið 1883 settu
þeir upp hvalverksmiðju á Langeyri
við Álftafjörð skammt innan við
Súðavík. Norðmenn sáu um hval-
veiðar hér við land allt til 1935 þegar
fyrsta hvalstöðin í meirihlutaeign
íslendinga reis við Tálknafjörð.
Grálúðu hent
Austur-Þjóðverjar og Rússar voru
fyrstir til að hefja nýtingu á grálúðu-
stofninum á árunum eftir 1960. Þess-
ar þjóðir beittu stórum flota til veiða
á veiðislóð sem seinna kallaðist
Hampiðjutorg. Veiðarnar gengu vel
en þeir íslendingar sem slysuðust til
veiða þarna hentu í mörgum tilvik-
um grálúðunni í sjóinn aftur af þeirri
einföldu ástæðu að hún var ekki selj-
anleg þegar í land kom. Veiðum út-
lendinganna á þessum slóðum lauk
við útfærslu landhelginnar í 200
sjómílur árið 1974. Árið 1969 hófu
íslendingar að veiða grálúðu með
linu við Kolbeinsey og upp úr 1980
byrjuðu togarar að veiða grálúðu á
Hampiðjutorginu. í dag er þetta einn
verðmætasti nytjafiskur íslendinga.
Þjóðverjar byrjuðu veiðar á karfa
#
vV9 f 0R EVER-BÚÐ\H
Góðir raftar sem rekur á Ströndum
Giili Hjartaison, DV, ísafiröi:
„Það hefur rekið þó nokkuð í vet-
ur. Það byrjaði upp úr áramótum og
það hafa verið góðar spýtur sem hafa
verið að koma. Undanfarin ár hefur
þetta verið frekar svona draslviður
sem hefur verið að koma en nú eru
óvenju góðir raftar sem rekur," sagði
Torfi Halldórsson, bóndi á Brodda-
dalsá á Ströndum, í samtali við DV.
„Menn hafa fram að þessu að
mestu sagaö viðinn í girðingarstaura
en maður veit ekki hvað verður þeg-
ar Pétur í Ófeigsfirði fer að ferðast
um sveitir með stórviðarsögina og
saga fyrir bændur. Sumir eru að tala
um að láta hann saga fyrir sig í
planka og borð. Það er samdráttur í
landbúnaði og það hefur þau áhrif
að mjög lítil sala er í girðingarstaur-
um núna og veriö mjög erfitt að selja
þá," sagöi Torfi, bóndi á Brodda-
dalsá.
Nýtt
Stjömukort
Sjálfsþekking hjálpar þér aö
ná árangri í samskiptum og
starfi. Nýja stjömukortið er
vinnubók og persónulýsing.
Gunnlaugur Guðmundsson
Stjömuspekistööin
Laugavegur 59, sími 10377
HÚS & GARÐAR
///////////////////////////////
12 síðna aukablað um hús og garða
fylgir DV á morgun.
Meöal efnis:
• Klippingar
• Gróðursetning
• Áburðargjöf
• Ggitungar
• Matjurtagarðurinn
• Umhirða og skipting fjölærra plantna