Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1995, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 4. MAÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JONAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: (91) 563 2700
FAX: Auglýsingar: (91) 563 2727 - Aðrar deildir: (91) 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 99-6272. Áskrift: 99-6270
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: (96)25013, blaðam.: (96)26613, fax: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftanrerð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Veiðigjaldi vex ásmegin
Stefna veiðileyfagjalds í sjávarútvegi fékk stuðning úr
óvæntri átt á aðalfundi Granda á föstudaginn. Stjómar-
formaður sjávarútvegsfyrirtækisins mælti með slíku
gjaldi í ræðu sinni. Það var Ami Vilhjálmsson prófessor,
sem gekk þannig fram fyrir skjöldu á minnisstæðan hátt.
Ami vildi, að sjávarútvegurinn innti af hendi ein-
greiðslu, sem næmi 50-80 krónum á hvert kíló í þorski
eða þorskígildi í öðrum fisktegundum. Taldist honum,
að þetta mundi kosta Granda 700 milljónir í stofngjald
og 50 milljónir í árlega vexti, ef þeir væm 7%.
Stjórnarformaðuriml kom inn á nýstárlegar brautir í
röksemdafærslu sinni fyrir veiðileyfagjaldi. Hann taldi
gjaldið nauðsynlegt til að gefa sjávarútveginum eins kon-
ar vinnufrið, meðal annars fyrir neikvæðri umræðu
fólks, þar sem orðið sægreifar kemur iðulega fyrir.
Hann benti á, að einn ráðherra fráfarandi ríkisstjóm-
ar hefði lýst aflaheimildum útgerða sem ránsfeng. Einn-
ig sagðist hann óttast, að fylgismenn veiðigjalds mundu
leggjast á sveif með þeim hagsmunaaðilum innan sjávar-
útvegsins, sem vilja kvóta- eða aflamarkskerfið feigt.
Sú er einmitt raunin, að sjávarútvegurinn hefur sett
ofan í umræðunni um þessi mál. Það fer í taugar fólks,
að svokölluð þjóðareign skuli ganga kaupum og sölum
og jafnvel ganga í erfðir. Einnig sker í augu, að verðgildi
seldra skipa fer meira eftir kvóta þeirra en blikki.
Landssamband íslenzra útvegsmanna er helzti mál-
svari andstöðunnar við veiðileyfagjald. Það hefur smám
saman verið að fá á sig stimpil klúbbs sægreifa, sem hfi
á forgangi að þjóðareign og illri meðferð þjóðareignar.
Landssambandið hefur enda tekið illa kenningum Áma.
Á ytra borði virðist staða sægreifanna vera fremur
trygg um þessar mundir. Fráfarandi ríkisstjóm mannaði
sig ekki upp í að framkvæma loforð um hert orðalag á
þjóðareign auðlindarinnar. Sú ríkisstjóm, sem nú hefur
tekið við, er ekki heldur líkleg til slíkra verka.
Utanríkisráðherra er stundum sagður guðfaðir kvóta-
kerfisins og sjávarútvegsráðherra er dyggur fylgismaður
hans á því sviði. Þeir munu líklega sjá um, að ríkisstjórn-
in standi vörð um núverandi ástand og geri á því eins
htlar breytingar og hún kemst upp með hverju sinni.
Gott dæmi um það er, að stjómarsáttmálanum fylgir
baksamningur um sjávarútveg, þar sem slett er um 10.000
tonna aukningu á þorski í þá hagsmunaaðila í sjávarút-
vegi, sem óánægðastir em með ríkjandi kvótakerfi, svo
að þeir fáist til að hætta að mgga báti sægreifanna.
Vopnaði friðurinn er samt ekki varanlegur. Baksamn-
ingurinn felur í sér aukið álag á ofveiddan þorskstofn.
Ef þorskstofninn heldur áfram að minnka, er eðlilegt,
að eigendur auðlindarinnar fari að ókyrrast enn frekar
og vilji draga ábyrgðarmenn kerfisins til ábyrgðar.
Stjórnmálamenn og sægreifar verða taldir bera ábyrgð
á, að árum saman hefur ekki verið farið eftir tihögum
fiskifræðinga um hámarksafla, og ábyrgð á afleiðingum
þessa í minnkandi þorskgengd. Ofveiðin stefnir í slíkt
óefni, að kvótakerfið mun um síðir hrynja að innan.
Líta má á framtak formanns Granda sem tilraun til
að benda ráðamönnum stóm sjávarútvegsfyrirtækjanna
á að færa víglínuna aftar, þar sem hún verði frekar var-
in, svo að kvótakerfið verði síður fómardýr átaka um
önnur og afar viðkvæm ágreiningsefni í sjávarútvegi.
Öðrum þræði er svo ræða hans merki um, að veiði-
leyfagjald á meiri hljómgrunn í greininni en ráðamenn
Landssambands íslenzkra útvegsmanna vilja vera láta.
Jónas Krisljánsson
Greinarhöf. segir m.a. heildarveltu bókaútgáfu hafa hrapað um 25% árið sem bókaskatturinn var lagður á.
Háskalegar
þrengingar
Bókaútgáfa á íslandi er í hættu.
Virt forlög veröa gjaldþrota eða
eiga í miklum erfiðleikum. Ekkert
forlag er lengur öruggt um sinn
hag. Öll hyggjast þau draga veru-
lega úr útgáfustarfsemi. Orsakir
þessa ástands eru fjölþættar en
fyrst og fremst minnkandi bóksala
á undanförnum árum. Óvefengjan-
íeg könnun sýnir að virðisauka-
skattur, sem lagður var á bækur
1993, hefur haft geigvænleg áhrif á
söluna.
Söluskattur af bókum var afnum-
inn 1990. Árið eftir seldust hækur
sem aldrei fyrr. Og vertíðin 1992
mátti heita jafn glæsileg. Það var
bjart framundan í bókaútgáfu. En
í júlí 1993 var virðisaukaskattur
lagður á bækur. Þar með byrjaði
hrunið. Heildarvelta bókaútgáf-
unnar (án virðisaukaskatts) var
tæpir 2 milljarðar 1992 en árið sem
bókaskatturinn var lagður á hrap-
aði hún niður í 1,5 milljarða eða
um 25 %.
Tapið
Fylgni bókaskatts og bóksölu er
ótvíræð: Salan jókst stórlega þegar
skatturinn var afnuminn en
snarminnkaði þegar hann var lagð-
ur á aftur. Veltutölur fyrir árið 1994
eru ekki tiltækar en fullvíst er aö
þá varð enn umtalsveröur sam-
dráttur. Fróðir menn og hlutlægir
telja að frá því bókaskatturinn var
lagður á og til ársloka 1994 hafi
bóksala minnkáð um 40 %.
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði fyrir kosningar að
þetta jafngilti því að um fimmtíu
störf hefðu glatast í prentiðnaðin-
um. Hann kynnti sér vandlega af-
leiðingar bókaskattsins og lýsti sig
síðan andvígan honum-. Er hann
þó almennt hlynntur undantekn-
ingarlausum virðisaukaskatti. En
hann gerði sér ljóst að í þessu tíi-
felli haföi ætlaður ávinningur snú-
ist í tap. Tapið er nú þegar margvís-
KjaUarinn
Birgir Sigurðsson
rithöfundur
legt og alvarlegt en stefnir þó í
verra.
„Þau tuttugu ár sem ég hef feng-
ist við bókaútgáfu hafa höfundar
aldrei átt jafn erfitt með að fá útgef-
in tyandrit sín og nú,“ sagði útgef-
andi viö undirritaðan fyrir
skömmu. Fram til þessa hafa at-
kvæðamestu og bestu bókaútgef-
endur lagt metnað og stolt í útgáfu
rita sem vísast skiluðu litlum sem
engum hagnaöi en efldu menning-
arlifiö. Undir þetta falla bækur meö
lítínn markað en mikið erindi og
bækur nýrra höfunda.
Engin endurnýjun
Nú koma sumir vel virtir höfund-
ar ekki bókum sínum út og bækur
eftir nýja höfunda sjást vart lengur
á markaðinum. Þetta hefur gerst
þegjandi og hljóðalaust. Útgefend-
ur hafa ekki lengur bolmagn til
þess að taka áhættu. Bág fjárhags-
staða þeirra stefnir tíl þess aö arð-
semissjónarmið verði allsráðandi.
Þar með verður flóra bókaútgáf-
unnar sífellt fáskrúðugri og end-
urnýjun engin. Þessar þrengingar
grafa þvi háskalega undan ís-
lenskri bókmenningu.
Samkvæmt stjórnarsáttmála
stefnir ríkisstjórnin að eflingu og
varðveislu tungunnar. Þeir sem
góðum bókum unna skilja gildi
þeirra og hlutverk í því efni. Upp-
lýsingarmenn 18. aldar, sjálfstæð-
isbaráttumenn 19. aldar og endur-
reisnarmenn í byrjun þessarar ald-
ar skildu það. Og þeir sýndu það í
verki. Stjómmálamenn nútímans
verða einnig að skilja þaö. Og sýna
það í verki.
Fyrir nokkrum árum lýstí lands-
fundur sjálfstæðismanna yfir and-
stöðu gegn bókaskatti. En aö frum-
kvæði forystumanna flokksins
lagði síðasta ríkisstjórn virðis-
aukaskatt á bækur. Verstu spár um
afleiðingar þessa skatts eru nú að
rætast. Rökrétt niðurstaða af því
er sú að sjálfstæðismenn og fram-
sóknarmenn í nýskipaöri ríkis-
stjórn sameinist um endurskoðun
á bókaskattinum og felli hann nið-
ur.
Birgir Sigurðsson
„Verstu spár um afleiðingar þessa
skatts eru nú að rætast. Rökrétt niður-
staða af þvi er sú að sjálfstæðismenn
og framsóknarmenn í nýskipaðri ríkis-
stjórn sameinist um endurskoðun á
bókaskattinum og felli hann niður.“
Skoðanir annarra
Atvinnuleysi og opinber störf
„í sögulegu samhengi hefur íslenskur vinnumark-
aður fremur verið í ætt við Bandaríkin en Evrópu,
með sveigjanleika, litlu almennu atvinnuleysi og
langtíma atvinnuleysi nær óþekkt. En því miður
bendir allt til þess aö ísland auk annarra Norður-
landa, sem lengi hafa getað státað af háu atvinnu-
stígi, muni troða slóð annarra Evrópulanda. Orsökin
hggur m.a. í því að um langa hríð hafa nær öll ný
störf á Norðurlöndum skapast hjá hinu opinbera og
þegar því þraut örindi vð mannaráðningar tók at-
vinnuleysi að aukast.“
Þórhildur Hansdóttir hagfr. í 15. tbl. Vísbendingar.
Ríkisbankar hverfa
„Það er mikil breytíng að meirihluti skuh vera
fyrir því á Alþingi að breyta ríkisbönkunum í hluta-
félög. ... Nú virðast viðhorfm breytt, bæði innan
Sjálfstæöisflokksins og Framsóknarflokksins og von
er til þess að Alþingi afgreiði ný lög um ríkisbank-
ana þegar á næsta þingi. Þetta er fremur einföld laga-
setning enda lengi veriö unnið að henni.“
Úr forystugrein Viðskiptablaðsins 3. maí.
Óláns aksturslag
„Lögreglan virðist einna helst halda að hraðakstur
sé meginorsök árekstra; ég er á annarri skoðun og
verð það uns einhver sannar annað. ... Aldrei hef
ég séð lögreglu stoppa bíl vegna svínsháttar eða vit-
lausrar og stórhættulegrar akreinaskiptingar! Ég
held að umferðarráð eða nefnd, Félag bifreiðaeig-
enda, tryggingafélög og lögregla gerðu margt vit-
lausara en taka á þessu stóra vandamáli af alvöru.
... Satt að segja furða ég mig á láninu sem virðist
þó hvíla yfir ökumönnum þessarar þjóðar, að ekki
skuU verða miklu fleiri slys og árekstrar með þessu
aksturslagi."
Hrafn Harðarson í Lesbók Mbl. 29. apríl.