Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1995, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 8. MAÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PALL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: (91) 563 2700
FAX: Auglýsingar: (91) 563 2727 - Aðrar deildir: (91) 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 99-6272. Áskrift: 99-6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj* ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl* ismennt.is. - Dreifing: dvdreif* ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, slmi: (96)25013, blaðam.: (96)26613, fax: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Askriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Sagan og stríðið
í dag eru fimmtíu ár liðin frá skilyrðislausri uppgjöf
Þjóðverja í heimsstyijöldinni síðari. Sumir vilja raunar
meina að það stríð hafi hafist árið 1914 þegar fyrri heims-
styijöldin brast á vegna þess að lok þeirrar styijaldar
voru þess eðhs að engar sættir tókust og ekkert uppgjör
fór fram. Hvað sem líður slíkum sagnfræðilegum vanga-
veltum er hitt þó staðreynd að styijaldir, blóðsúthelling-
ar og væringar á milli þjóða í Evrópu stóðu nær látlaust
allan fyrri hluta aldarinnar.
Heimsstyijöldin fyrri átti að vera stríð allra stríða og
síðasta stríðið. Það sama var sagt um seinni heimsstyrj-
öldina. Hún mundi binda enda á átök þjóða í milli. Svo
fór þó ekki og kalda stríðið, sem stóð frá friðardeginum
fyrir fimmtíu árum og til allra síðustu ára, setti mark
sitt á Evrópu og hneppti helming íbúanna í álfunni í
fjötra lögregluríkis og einræðis kommúnismans.
ÖD þessi átök og þær hörmulegu blóðsúthellingar sem
heimurinn upplifði verða raktar til öfga, fordóma og ein-
angrunar. Hver þjóð var lokuð á bak við landamæri og
víggirðingar, alið var á hatri gagnvart öðrum þjóðum og
öfgastefnur á borð við nasisma, fasisma og kommúnisma
þrifust í þessu þröngsýna umhverfi. Saga mannkynsins
hefur margsannað í hertri og harðri reynslu stríðsátaka
að þjóðernisrembingur og forheimskandi kenningar um
hina endanlegu og eilífu hamingju eru upphaf og endir
þeirra hvata sem búa að baki ofbeldi og yfirgangi.
Þær eru ótrúlegar sögurnar sem skráðar eru og nú
þessa dagana riflaðar upp, um mannfyrirlitningu, mis-
kunnarleysi og morðæði venjulegra manna sem töldu sig
vera að beijast í þágu hins eina rétta málstaðar. Dauðs-
föllin á vígstöðvunum eru kannski minnsta málið því
þar voru menn heiðarlega að beijast til sigurs. Hitt er
miklu hræðilegra hvernig hersveitir og hrokagikkir
komu fram við saklaust fólk og óbreytta borgara sem
urðu fómarlömb nauðgana, pyndinga og purkunarlausr-
ar slátmnar. Það á ekki einasta við um stormsveitir Þjóð-
veija. Bandamenn vom ekki bamanna bestir.
Þessir atburðir em margir hverjir í frásögur færðir í
tilefni friðardagsins. Sumt er sagt sem enginn hefur áður
þorað að tala um vegna þess að samviska manna og
heilla þjóða hefur verið svo slæm og minningamar svo
sársaukafullar að fæstir hafa treyst sér til að skrá þær,
hvað þá að horfast í augu við þær.
Að því leyti er þessi sagnfræði þó nauðsynleg að nýjar
kynslóðir em komnar til sögunnar sem ekki þekkja for-
tíðina og geta ekki skilið hana. Ungt fólk getur ekki skil-
ið hvemig nágrannar á borð við Þjóðveija og Frakka eða
upplýstar þjóðir eins og ítaJir og Bretar gátu murkað líf-
ið hver úr annarri og framið ódæðisglæpi. Allt var þetta
jú siðað fólk með langa menningarhefð, rétt eins og fólk-
ið sem við umgöngumst í dag.
En minnið er stutt og lífið heldur áfram. Yngsta kyn-
slóðin í Bretlandi í dag veit lítil sem engin deili á Win-
ston Churchill og Adolf Hitler er í besta falli nafn eða
ímynd af manni, jafn langt 1 burtu frá veruleika nútím-
ans og Napoleon eða Atli Húnakonungur. Allt saman
saga sem er horfm.
Friðardagurinn er þess virði að hans sé minnst, ekki
eingöngu vegna friðarins og fagnaðarins sem þessum
degi fylgdi heldur til áminningar um að aldrei, aldrei
aftur skulum við binda trúss okkar við einangrunar- og
þjóðemisstefnur, alheimslausnir póhtískra trúarkenn-
inga né heldur leiðsögn bijálaðra einstakhnga sem
treysta vald sitt 1 krafti heimskunnar og hatursins.
Við skulum læra af reynslunni og sögunni. Án fortíð-
ar er engin framtíð. Ehert B. Schram
Greinarhöfundur telur að stjórnmálaflokkar hér séu alvarlega á skjön við þá frjálsræðisþróun og opnun sem
átt hefur sér stað i íslensku samfélagi.
Eru Ijármál stjórnmála-
f lokka feimnismál?
í nýafstaðinni kosningabaráttu
fór of lítið fyrir umræðunni um
fjármál stjórnmálaflokkanna. Ef
einhvers er sérstaklega að sakna
úr nýgerðum málefnasamningi
ríkisstjómarinnar þá er það
ákvæði um að unnið skuli að því
að skylt veröi að gera fjármál
stjórnmálaflokka opinber og þeim
gert að birta sundurliðaða reikn-
inga sína árlega, líkt og önnur sam-
tök og fyrirtæki.
Erfitt að sanna
í þessum efnum er það ein tegund
samtaka sem er alvarlega á skjön
viö þá frjálsræöisþróun og opnun
sem átt hefur sér stað í íslensku
samfélagi á öllum sviðum hin síð-
ari ár, en það eru stjómmálaflokk-
arnir. Gildir það um öll stjórnmála-
samtök, stóra og litla flokka, hefð-
bundna og óhefðbundna.
Með reglulegu millibili fer fram
umræða um þau mögulegu hags-
munatengsl sem greina má milli
stjórnmálaflokka og þeirra sem
leggja þeim til fjármuni. Erfitt hef-
ur reynst aö færa sönnur á að þau
tengsl hafi leitt af sér ólöglegt at-
hæfi eða ósæmilega fyrirgreiðslu.
Það breytir þó ekki því að miðaö
við það upplýsta samfélag sem við
teljum okkur byggja, þá er þetta
óviðunandi staða sem ekki má
dragast mikið lengur að tekið veröi
á.
Nægar fyrirmyndir erlendis
Ef leita á fyrirmynda um með
hvaða hætti upplýsmgaskyldu
stjórnmálaflokka verði fullnægt
mætti líta tii Bandaríkjanna þar
sem þessi mál eru í mjög fóstum
skorðum og hafa verið lengi. Meðal
reglna sem þar gilda um fjármögn-
Kjallarmn
Bolli Héðinsson
hagfræðingur
un stjórnmálabaráttu, hvort sem
það er t.d. barátta einstaklinga fyr-
ir kjöri í prófkjörum eða þá stjórn-
málaflokka sem beriast á lands-
vísu, þá gildir aö skylt er að nafn-
greina öll framlög sem fara yfir
ákveðna fjárhæð, t.d. sem svarar 5
þúsund krónum. Með þessu á að
tryggja að öll stærri framlög verði
opinber og því öllum kleift aö meta
hvort framlögin hafi síöan leitt til
fyrirgreiðslu til viðkomandi fyrir-
tækis eða einstaklings, sem sá
stjómmálaflokkur eða stjórnmála-
maður, sem í hlut átti, var í aðstöðu
til að úthluta.
Skattaívilnun
Með sama hætti og fyrirtækjum
er kleift aö telja fram ýmis framlög
til stjórnmálaflokka sem kostnað í
rekstri væri eðlilegt að framlög ein-
staklinga til stjórnmálaflokkanna
yrðu einnig frádráttarbær frá
skatti, upp að vissu marki. Ella
væri verið að mismuna flokkum
eftir uppbyggingu þeirra og sam-
setningu fylgismannahóps því aug-
fjóst er að stjórnmálasamtök eiga
mismunandi fylgi aö fagna hjá fyr-
irtækjunum í landinu.
Lagaákvæði, sem næðist í gegn á
Alþingi og tryggði að fjármál
stjórnmálaflokkanna yrðu gerð
opinber, yrði óbrotgjarn minnis-
varði fyrir hveria þá ríkisstjóm,
stjómmálaflokk eða stjórnmála-
mann sem hefði forgöngu um laga-
setningu af því tagi.
Bolli Héðinsson
„Lagaákvæði, sem næðist í gegn á Al-
þingi og tryggði að fjármál stjórnmála-
flokkanna yrðu gerð opinber, yrði
óbrotgjarn minnisvarði fyrir hverja
þá ríkisstjórn, stjórnmálaflokk eða
stjórnmálamann sem hefði forgöngu
um lagasetningu af því tagi.“
Skoðanir annarra
Vinnufriður?
„Það eru aðeins liðnir rúmlega tveir mánuðir frá
því, að samningar tókust á almennum vinnumarkaöi
og við flesta aðra aðila, sem koiha að kjarasamning-
um, þ. á m. kennara. Þegar þeir samningar voru
gerðir mátti ætla, að vinnufriöur hefði verið tryggð-
ur um tveggja ára skeið. Þessi vinnufriður er for-
senda þess, að okkur takist að nýta þá uppsveiflu í
efnahagsmálum, sem augljóslega er hafin... Af þess-
um sökum valda þær visbendingar sem nú liggja
fyrir um óróa á vinnumarkaðnum áhyggjum."
Úr forystugrein Mbl. 5. maí.
Tíðindi úr Bændahöll
„Sigurgeir Þorgeirsson, nýráðinn framkvæmda-
stjóri Bændasamtka íslands, sagði í afar athygli-
veröu viðtah í Alþýðublaðinu, að „menn eigi að setja
markið á að losna úr þessu kvótakeríV' í landbún-
aði. Hann kveöst fylgjandi einhverri samkeppni með
innflutningi á landbúnaðarvörum og kveðst telja ein-
sýnt, að aðstoða verði bændur fjárhagslega sem
bregða vilja búi með því að kaupa jarðir
þeirra... Viðhorfin í Bændahöllinni eru í meginat-
riðum í samræmi við stefnu Alþýðuflokksins. Það
hefðu einhvern tima þótt tíðindi."
Úr forystugrein Alþýðubl. 5. maí.
Þeir kláruðu síldina
„Enn hafa ekki verið færð óyggjandi rök fyrir því
hvers vegna norsk-íslenski síldarstofninn hrundi
fyrir um þremur áratugum. Þó er fulhúst talið að
ofveiði sé um að kenna og er uppi krytur um hvort
þar hafi íslendingar eða Norömenn verið að verki.
En auðvitað voru það báðar þjóðirnar sem veiddu
síldina nær upp til agna með fullkomnari og stórtæk-
ari veiðitækni en menn höfðu yfir að ráða fram að
þeim tíma.“
Úr forystugrein Timans 5. maí.