Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.1995, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarfornnaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JONAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: (91) 563 2700
FAX: Auglýsingar: (91) 563 2727 - Aðrar deildir: (91) 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 99-6272. Áskrift: 99-6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: (96)25013, blaðam.: (96)26613, fax: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk„ helgarblað 200 kr. m. vsk.
Yfirstétt var ógnað
Áhyggjur mögnuðust meðal framsóknarmanna beggja
stjómarflokkanna, þegar Sól fór að bera víurnar í Mjólk-
ursamlag Borgfirðinga. Áhyggjurnar urðu að skelfmgu,
þegar kom í ljós, að Hagkaup gæti vel hugsað sér að
kaupa helminginn af framleiðslu mjólkursamlagsins.
Framsóknarmenn beggja stjórnarflokkanna töldu, að
hlutafélög úr einkageiranum væm með þessu að trufla
ríkisrekstur landbúnaðarins og gætu smám saman koll-
varpað hinni friðsælu og dýru einokun búvöruiðnaðar,
sem ríkið heldur uppi á kostnað bænda og neytenda.
Núverandi og fyrrverandi landbúnaðarráðherrar rík-
isstjómarinnar voru sammála um, að grípa þyrfti í taum-
ana, áður en starfsfólk mjólkursamlagsins áttaði sig á,
að tilboð úr einkageiranum gæti bjargað atvinnu þess.
Skrifað var í skyndi undir ákvörðun um úreldingu.
Skipulögð úrelding er aðferð ríkis og samtaka land-
búnaðarins við að draga saman seglin í landbúnaði og
búvömvinnslu. í stað þess að leyfa markaðsöflum að
ráða ferðinni og efla búvömsölu í leiðinni, er skipulagt
að ofan, hvort afnema eigi þetta fyrirtæki eða hitt.
Ríkið og stofnanir landbúnaðarins skipuleggja á sama
hátt, hvernig dregið skuh jafnt og þétt úr heimild bænda
til að framleiða vörur. Þetta er jafnréttisaðferð, sem ger-
ir alla fátæka eftir hlutfallareikningi og kemur í veg fyr-
ir, að séðir bændur geti notfært sér markaðslögmálin.
í öllum tilvikum er úrelding í landbúnaði að meira eða
minna leyti framkvæmd á kostnað skattgreiðenda. Þeir
leggja til peningana, sem notaðir eru til að kaupa fram-
leiðslukvóta af bændum og til að leggja niður búvöru-
vinnslu á borð við Mjólkursamlag Borgfirðinga.
Ráðamenn Sólar báðu ráðherra um frest, svo að unnt
væri að kanna, hvort hægt væri að sameina drykkjar-
vöruframleiðslu Sólar og mjólkurvöruframleiðsluna í
Borgamesi í nýju hlutafélagi, sem rekið væri í Borgar-
nesi. Þetta var ráðherranum óbærileg tilhugsun.
Óformlegar viðræður vom þá raunar þegar hafnar
milh ráðamanna Sólar og stjórnarmanna Kaupfélags
Borgfirðinga, sem rekið hefur mjólkursamlagið í Borgar-
nesi. Þessar viðræður höfðu verið á jákvæðum nótum,
sem ýtti undir skelfmguna í landbúnaðarkerfmu.
Landbúnaðarráðherra ver gerð sína með tilvísun í
formsatriði. Kaupfélagið í Borgarnesi hafi áður verið
búið að óska skriflega eftir úreldingu og að hann hafi
ekki skriflega fengið neina beiðni frá sama aðha um að
fresta málinu, meðan hugmyndir Sólar væru kannaðar.
Starfsfólk mjólkursamlagsins í Borgamesi verður því
að deila reiði sinni yfir atvinnumissi á tvo aðila, annars
vegnar á ríkisstjóm Framsóknarflokkanna tveggja og
hins vegar á stjóm kaupfélagsins, sem láðist að gæta
hagsmuna fólksins á örlagastundu, er tækifæri gafst.
Hér var verið að tefla um vinnslu 15-18 mihjón htra
af mjólkurvörum og öðrum drykkjarvörum og atvinnu
fyrir 60-80 manns. Engu hefði verið fómað með því að
skoða máhð, en atvmnutækifærum í Borgamesi var fórn-
að með því að ijúka 1 að undirrita úreldinguna.
Atvinnu Borgnesinga var hafnað til að koma í veg
fyrir að mggað yrði báti, sem smíðaður var fyrir hags-
muni yfirstéttar landbúnaðarins. Markmið íslenzka land-
búnaðarkerfisins er að halda uppi hægum og vel borguð-
um stjómunarstöðum utan við hret markaðslögmálanna.
Þessi yfirstétt beitti pólitískum örmum sínum í stjóm-
arflokknum tveimur th að koma í veg fyrir lausn, sem
hún taldi geta ógnað hagsmunum sínum sem yfirstéttar.
Jónas Kristjánsson
Skoðanir annarra
Þegar GATT komst loks í höfn með
Marakesh-samkomulaginu eftir
rúmlega sjö ára samningaþóf og að
lokinni stofnun arftaka GATT, Al-
þjóðlegu viðskiptastofnunarinnar,
WTO, önduðu margir léttar. Þetta
nýja GATT-samkomulag er hins
vegar aðeins tii sex ára og með því
náðist einungis hluti af þeim
markmiðum sem menn settu sér í
Úrúgvæ á árinu 1987 um nýja skip-
an alþjóðlegra viðskipta.
Ágreiningsmál
næstu ára
kjara launafólks. Viö þekkjum
áhrif þessa helst af bágri sam-
keppnisstöðu íslenskra skipa-
smíðastöðva við pólskar.
Refsitollar á lág laun?
Afar skiptar skoðanir eru um
hvort og hvernig bregðast eigi við
slíkum undirboðum, eða hvort
„social dumping" flokkist yfir höf-
uö undir undirboð. M.a. hefur verið
bent á að þeir áfangar sem náðst
hafa á vegum GATT, að draga úr
viðskiptahindrunum, gætu auð-
veldlega orðið að engu, ef aðildar-
ríkin geta skellt refsitollum á inn-
flutning á t.d. þeirri forsendu að
laun séu of lág í viðkomandi út-
flutningslandi; mælikvarði á lág
laun sé meira en vandfundinn.
En þaö er fleira sem þrýst er á
um. Gengi gjaldmiðla er aö margra
mati orðið háðara sjávarfollum
spákaupmennsku en efnahagsþró-
unar og vaxandi umræða er um það
hvort ekki beri að sporna gegn
þeirri þróun með einhverjum
hætti. Við heyrum fréttir af þjóðum
sem eyða lunganum úr gjaldeyris-
foröa sínum í að verja gjaldmiðil
sinn falli.
Þá eru umhverfismálin að ryðja
sér til rúms sem einn erfiðasti
málaflokkur alþjóðlegra viðskipta-
samninga. Nýi GATT-samningur-
inn hefur sætt harðri gagnrýni fyr-
ir að vera beinlínis í hrópandi and-
„Social dumping“
Margt bendir til þess að vinnu-
löggjöf og kjaramál verði sá mála-
flokkur sem muni leysa landbún-
aðinn af sem helsta ágreiningsefni
næstu samningalotu, en flestum
eru eflaust í fersku minni þau gíf-
urlegu átök sem urðu um landbún-
aðarhluta samkomuiagsins.
Ágreiningurinn stóö fyrst og
fremst um niðurgreiðslur og aðrar
opinberar aðgerðir sem áhrif hafa
á verðmyndun og samkeppnis-
stöðu landbúnaðarafurða á heims-
markaði, svokallað „dumping“ eða
undirboð á afgangsframleiðslu í
landbúnaði.
Margt þrýstir nú á um að tekið
verði upp á vettvangi WTO svokall-
að „social dumping", þ.e. að þjóðir
geti stundað undirboð í krafti bágr-
ar vinnumálalöggjafar og lélegra
„Social dumping". - „Við þekkjum áhrif þessa helst af bágri samkeppn-
isstöðu íslenskra skipasmiðastöðva við pólskar." - Úr pólskri skipa-
smíðastöð.
stööu -við umhverfisverndarsjón-
armið og fyrirheit voru gefin af
yfirstjórn GATT um að í næstu
samningalotu yrði tekið af alvöru
á þeim.
Nýja heimsskipanin
Allt eru þetta málefni sem hafa
hingað til legið á jaðri, ef ekki utan
verksviðs alþjóðlegra viðskipta-
samninga og viöbúið að mikil átök
skapist um þau þar sem afar and-
stæðir hagsmunir eru í húfi. Margt
bendir til að þessi þróun sé vegna
uppstokkunar og myndunar nýrra
átakalína á alþjóðavettvangi í því
tómarúmi sem endalok kalda
stríðsins skildu eftir.
Og það verður erfitt að segja mik-
iö fyrir um þessa þróun, annað en
það að hún mun líklega í megin-
dráttum snúast um átökin á milli
hinna auðugu og fátæku ríkja
heims.
Helga Guðrún Jónasdóttir
KjaUarinn
Helga Guðrún
Jónasdóttir
framkvæmdastj. Alþjóða
verslunarráðsins á íslandi
Dómgreind og siðareglur
„Skráðar siðareglur munu aldrei spanna nema lít-
inn en mikilvægan hluta af starfssviði sfjórnmála-
manna og í flestum efnum munu dómgreind þeirra
og mannkostir ráða mestú um hvernig tii tekst. Það
er því rangt aö vanmeta hlut einstaklinga í siðferði
stjórnmála og kenna stjórnarsiðunum um allt sem
miður fer. Einstakir stjórnmálamenn verða ávallt
að axla störf sín af samvizkusemi og leitast við að
taka réttlátar ákvarðanir. í því verkefni eiga almenn-
ar siðaregiur að vera dómgreindinni stöðug áminn-
ing og leiðarljós."
Vilhjálmur Árnason í Lesbókarrabbi Mbl. 6. maí.
Innlendir bjjórframleiðendur
„Það er einkennilegt að heyra tal um að ríkið niður-
greiði bjór. Verðið á bjórkassa hingað komnum er
681 króna, en útsöluverð er 3.240 krónur. Þá skil ég
ekki hvar niðurgreiðslan er... Hvað hafa framleið-
endurnir tveir þá fengið að gjöf frá ríkinu þessi ár?
Ég fæ ekki annað séð en að þama sé um milljónir
að ræða.“ Skúli Karlsson, Brœðrunum Ormsson,
í Tímanum 6. maí.
Þjóðarsátt um
sjávarútvegsstefnu?
„Þjóöarsátt um sjávarútvegsstefnu gæti verið fólg-
in í eftirfarandi: í fyrsta lagi fallist samtök sjávarút-
vegsins á það grundvallaratriði, að eðlilegt sé, að
atvinnugreinin borgi fyrir afnot af sameiginlegri
auölind þjóöarinnar. í ööru lagi fallist atvinnugrein-
in á vissa lágmarksgreiðslu í 5-6 ár því til staöfesting-
ar. í þriðja lagi og að þeim umþóttunartíma liðnum
t.d. við upphaf nýrrar aldar komi eðlileg og sann-
gjöm greiðsla fyrir. í íjóröa lagi hefjist umræður um
það á milli samtaka útgerðar, sjómanna og stjórn-
valda hver séu eðlileg afskipti stjórnvalda af skipu-
lagi veiðanna." Úr Reykjavíkurbréfi Mbl. 7. maí.
„Margt þrýstir nú á um að tekið verði
upp á vettvangi WTO svokallað „social
dumping“, þ.e. að þjóðir geti stundað
undirboð 1 krafti bágrar vinnumálalög-
gjafar og lélegra kjara launafólks.“