Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1995, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1995
15
Stöðvum unglingadrykkju!
Undanfariö hefur farið fram
mikið átak undir kjörorðunum
Stöðvum unglingadrykkju. Af
veigamiklum ástæðum virðist bar-
átta forsvarsmanna átaksins dæmd
til að mistakast.
Þegar rætt er um unglinga-
drykkju er einkum horft til neyslu
á landa. Að landabruggurum hafa
forsvarsmenn „Stöðvum unghnga-
drykkju" einmitt beint spjótum
sínum hvað mest. Oft er látið í veðri
vaka að unglingar séu einu við-
skiptavinir landasölumanna. Það
er sennilega fjarri sanni. Jafnvel
hefur komið upp sá kvittur að landi
sé seldur á veitingastöðum sem
vodki. Auk þess er ljóst að fjöldi
fólks, sem hefur leyfi til áfengis-
kaupa hjá ÁTVR, viU frekar nýta
sér þjónustu landasölumanna.
Landi er einnig iangt frá því að
„Áhugi íslendinga eldri en tvítugra er
að mestu sprottinn af sömu rótum:
verðlagningu áfengis. Einnig spila þar
inn í þættir eins og afgreiðslutími vín-
búða og tilraunir stjórnvalda til að
hefta aðgang neytenda að áfengi.“
„Það er ekki fyrr en tvítugsafmælið gengur í garð að fóik getur gengið
inn í verslun Höskuldar Jónssonar og keypt sér einn bjór.“
á áfengislöggjöfinni létt. Meginá-
vera eina áfengistegundin sem
unglingar hafa um hönd. Af þessu
sést að það jafngildismerki sem
sett hefur verið milh landasölu og
ungUngadrykkju á ekki rétt á sér.
Sendum þá í stólinn
Forsvarsmenn S.u. hafa lagt
áherslu á strangari löggjöf og hert-
ar refsingar vegna áfengislaga-
brota. Það er einmitt þar sem mál-
flutningur þeirra steytir á skeri.
Eins og áður er sagt er aðeins hluti
viðskiptavina landabruggara ungl-
ingar. HlutfalUð er því miður ekki
þekkt. Hins vegar er ljóst að ís-
lenskir unglingar eiga almennt
auðvelt með að útvega sér áfengi
hafi þeir hug á því. Áhugi á landa
verður því ekki eingöngu rakinn
til þess að ungUngar geti ekki feng-
ið áfengi með öðrum hætti. Meg-
inástæðarl fyrir áhuganum er að
sjálfsögðu sú að landi er mun ódýr-
ari vímugjafi en það áfengi sem rík-
ið sér íslendingum fyrir.
Áhugi íslendinga eldri en tví-
tugra er að mestu sprottinn af
sömu rótum: verðlagningu áfengis.
Einnig spila þar inn í þættir eins
og afgreiðslutími vínbúða og tíl-
raunir stjómvalda til að hefta að-
gang neytenda að áfengi. Það gefur
augaleið að ef neytandi getur fengið
vöru sem hann telur sambærilega
við einhverja aðra, við sama verði,
minni fyrirhöfn og á hentugri tíma
er val hans einfalt.
Hverjir eru unglingar?
Við sautján ára aldur öðlast
menn rétt til að þreyta ökupróf.
Ári síðar geta menn þurft að takast
á við það vandasama verkefni að
velja þjóðinni leiðtoga. Leiðtoga
sem setja öllum íslendingum lög.
Það er ekki fyrr en tvítugsafmælið
gengur í garð að fólk getur gengið
inn í verslun Höskuldar Jónssonar
og keypt sér einn bjór. Bæði er
ósamræmi milli þessara aldurs-
marka og auk þess virðist ríkjandi
það viðhorf í landinu að sjálfsagt
sé að fólk yngra en tvítugt neyti
áfengis. í mörgum Evrópulöndum
em aldursmörkin átján ár. Ekki er
ólíklegt að með lækkun aldurs-
marka til áfengiskaupa í átján ár
yrði meiri orku varið til að hefta
áfengisneyslu barna og unglinga. í
dag virðist flestum þykja í lagi að
kaupa áfengi fyrir unglinga. Von
er til að það breyttist.
íslendingar virðast taka brotum
stæða þess er hversu úr sér gengin
og úr takti við tímann hún er. Með-
al breytinga sem gætu orðið til að
færa löggjöfina nær nútímanum og
um leið auka virðingu almennings
fyrir henni mætti nefna: i) Ríkið
hætti sölu áfengis en í staðinn verði
verslunum sem uppfylla almenn
skilyrði leyft að selja það. ii) Ald-
ursmörk áfengiskaupa lækkuð í
átján ár. iii) Skattlagning ríkisins á
áfengi minnkuð til að minnka hvat-
ann til ólöglegs innflutnings og
bruggunar.
Það er alltaf ánægjulegt þegar
eldhugar finna sig knúna til að
berjast fyrir verðugum málstað. En
það er jafn sárgrætilegt að sjá þeg-
ar þeir beita kolröngum vopnum
og beija hausnum í steininn. Hér
með er skorað á forráðamenn
átaksins Stöðvum unghnga-
drykkju að stiga á bremsuna og
skipta hið snarasta úr bakkgírnum
áður en þeir rekast á vegg.
Þorsteinn Arnalds
Úr mælagjaldi 1 vörugjald:
I óþökk atvinnulvfsins
„Meö þessu móti er lagt á 7.100 millj.
og endurgreiðslur (undanþágur) eru
áætlaðar 4.800 millj. Mjög erfitt verður
að fylgjast með fyrirtækjum í blönduð-
um rekstri, t.d. með vinnuvélar og
vörubíla, og misnotkun því augljós
fylgifiskur.“
Nýlega var samþykkt á Alþingi
frumvarp til laga um vörugjald á
olíu.
Um er að ræöa að leggja niður
núverandi mælakerfi til innheimtu
þungaskatts af bílum og taka upp
hærra gjald á hvern lítra og endur-
greiðslur með undanþágum til
þeirra er gera virðisaukaskattskil
og nota olíu á annað en bfla.
Kostur-ókostur
Ástæða þess að ég kveð mér
hljóðs er sú skoðun mín að hér sé
unnið að því aö auka skattheimtu
og koma á kerfi sem á allan hátt
er dýrt og flókið. Hætta á undan-
skotum er meiri en í núverandi
kerfi en það var talinn helsti ókost-
ur þess. í áhti nefndar, sem um
máhð íjallaði, var fjallað um þrjár
leiðir (kosti) til endurbóta á mjög
svo göhuðu núverandi kerfi.
í fyrsta lagi að endurbæta núver-
andi kerfi. Þar kemur fram að gjald
af mælum er u.þ.b. 1500 millj. og
árgjöld um 115 mihj., þ.e. tekjur
ríkisins eru um 2100 millj. á ári.
Fjárfesting í mælum er 350 millj.
og rekstrarkostnaður um 40 mihj-
ónir.
Kostur þess er að mælagjaldið
tekur tilht til shts og viðhalds vega.
Ókostur þess er hins vegar að und-
andráttur er verulegur og eftirht
erfitt og það sem verra er; sönnun
undandráttar (svika) er erfið og
raskar það því verulega samkeppn-
isaðstöðu.
Dýrt eftirlit
I öðru lagi var fjallað um þann
kost sem til stendur að koma á,
KjaUaiinn
Halldór Ingólfsson
verkfræðingur
riefnflega að leggja hátt gjald á olíu
og endurgreiða til húshitunar,
skipa, vinnuvéla og þeirra sem ekki
greiða í dag sérstakan þungaskatt.
Með þessu móti er lagt á 7.100 mihj.
og endurgreiðslur (undanþágur)
æru áætlaðar 4.800 mihj. Mjög erfitt
verður að fylgjast með fyrirtækjum
í blönduðum rekstri, t.d. með
vinnuvélar og vörubfla, og mis-
notkun því augljós fylgifiskur. Eft-
irht verður dýrt og afar óábyggi-
legt.
Eins eru olíufélögin sett í stór-
vandræði þar sem innheimta
þeirra gengur erfiðlega í dag þegar
olía kostar um 23 kr. htrinn, hvað
þá þegar hún þrefaldast í verði. Er
óvíst annað en það endi með skelf-
ingu og kemur því rakleiðis til
hækkunar tfl að mæta áfóllum sem
þau verða fyrir.
Eina landið sem hefur þetta kerfi
er Danmörk og þar er verið að
leggja það af vegna galla og fara
yfir í htaöa olíu.
Endurskoðið frumvarpið
í þriðja lagi er fjallað um htun
ohu. Það er sá kostur sem ahir
vinnandi menn mæla með. Þá yrði
olía, sem í dag er greiddur þunga-
skattur af, ólituð og þeir sem í dag
eru undanþegnir þungaskatti not-
uðu htaða olíu. Þetta kerfi er ein-
falt í framkvæmd og eftirht mun
auðveldara en í þeim kostum sem
áður voru nefndir.
Þessi lausn jafnar verulega sam-
keppnisaðstöðuna vegna minni
hættu á undanskotum. Hafa nær
öh Evrópulönd notað hana með
góöum árangri. í upphafi yrði fjár-
festing ohufélaganna nokkur en
ekki meiri en svo að það sé svipað
og notendur greiða í dag af mælum
og ætti því ekki að koma til hækk-
unar fyrir neytendur.
Fyrrverandi forstjóri Olíufélags-
ins benti nýlega á að til stæði að
leggja niður blýbensín svo nota
mætti þá tanka fyrir htaða olíu auk
þess sem dreifing olíufélaganna í
dag með bflum er aðallega tfl þeirra
sem nota htaða olíu. Fram kemur
í séráliti Vegageröar ríkisins að
eini raunhæfi kosturinn sé að fara
yfir í htaða olíu. Einnig kom fram
við ákvörðun á upphæð ohugjalds
að eyðsla flutningabfla er stórlega
vanáætluð og vísvitandi gert th að
mæla með hærri skattlagningu en
nú er.
Félagar innan flutninga- og verk-
takageirans fara fram á það að
þingmenn endurskoöi og komi
betra lagi á frumvarpið og gangi í
að finna máhnu farveg sem kemur
öllum til góða, nefnilega að taka
upp litaða ohu.
- Með von um góða samvinnu og
farsæla lausn málsins.
Halldór Ingólfsson
Áfengisauglýsingar
Neysluvarn-
ingurekki
feimnismál
„Áfengi er
neysluvarn-
ingur og hluti
af menningu
Vesturlanda
en ekki
feimnismál
sem þarf að
fela. Seljend-
ur ncyslu-
vöru koma «r*«nourVteralunar-
skilaboöum réí>8'slan,,3■
um ágæti hennar til neytenda
með auglýsingum. Það sama á
auðvitað að eiga við um þessa til-
teknu vöru. Þó að áfengisneysla
i óhófi sé slæm þá gildir hið sama
um allt óhóf, t.d. veldur óhóf i
mataráti hættu á ýmiss konar
hjarta- og æðasjúkdómum.
Auglýsingabann í íslenskum
lögum er arfur frá gamalli tíð og
fullt af þversögnum. Þannig eru
auglýsingar í erlendum tímarit-
um (og sjónvarpssendingum)
heimhar. Heimilt er að auglýsa
„léttör sömu áfengistegundar og
Hæstiréttur hcfur staðfest aö
„vínkynningar" séu löglegar.
Auglýsingabannið gerir sam-
keppni íslenskra hölmiðla við
erlenda erfiðari þar sem stór og
öflugur auglýsingamarkaður er
imhendum fjölnúðlum lokaður.
Þetta bitnar einungis á neytend-
um í formi hærri áskriftargjalda.
Áfengisauglýsingar á HM hafa
minnt á hversu forpokuð íslensk
áfengislöggjöf er, þar er þörf á
breytingum."
Hættuieg
skilaboð
„Þaðer leitt
að forráða-
menn hand-
boltans skuli
brjóta lands-
lög fyrir pen-
inga. Engum
dylst að fjár-
magnið talar Valdímar Jóhanncsson,
beear for- iramkv®m<*astjóri
," átakslns Stöövum ungt-
raðamenn mgadrykkfu.
HM 95 selja
ólöglegar auglýsingabirtingar
fyrir áfengisframleiðanda.
Átrúnaðargoð ungmenna lands-
ins næstu vikurnar, sjáhar hand-
boltahetjurnar, veröa öh ræki-
lega merkt meö áfengisauglýs-
ingum sem einnig blasa hvar-
vetna við áhorfendum. Skilaboð-
in eru þessi: Handboltinn er
iþrótt fyrir sterka menn. Vertu
stór og sterk(ur) og drekktu þetta
áfengi. Hér eru augljóslega brotin
áfengislög og reglugerð nr. 82 frá
1989 um bann við áfengisauglýs-
ingum. í 1. gr. laganna segir m.a:
Hvers konar auglýsingar á áfengi
og einstökmn áfengistegundum
eru bannaðar.
Augljóst er að ekki er verið að
auglýsa léttöl. Mér er ekki kunn-
ugt um að léttöl af þessari tegund
sé selt hér á landi. Það er þvi
ekki fullnægjandi lausn, eins og
stungið hefur verið upp á, að
bæta orðinu léttöl viö auglýsinga-
skiltin. Slíkt er augljóst yfirklór
nema selt sé léttöl með því nafni
á markaðinura, sem ekki er. Með
birtingu áíéngisauglýsinga á op-
inberum vettvangi er verið að
bijóta lög i landinu, lög sem eru
sett th að veija hagsmuni hins
almenna borgara. Éf okkur á að
vera líft I landinu verða menn að
sætta sig við að hlíta lögum þó
aö peningavandræði steðji að.“