Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 1995
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Ceteb Carr:
The Alíenist.
2. Tom Clancy:
Debt of Honor.
3. Carol Shields:
The Stone Diaries.
4. Patricia Cornwell:
The Body Farm.
5. Jude Deveraux:
Remembrance.
6. John Grisham:
The Chamber.
7. Nora Róberts:
Born in lce.
8. Barbara Taylor Bradford:
Everything to Gain.
9. Peter Benchtey:
White Shark.
10. Mary Higgins Clark:
Remember Me.
11. Frederick Forsyth:
The Físt of God.
12. JohnSaul:
The Homing.
13. Nancy Taylor Rosenberg:
First Offense.
14. Meave Binchy:
Círcle of Friends.
15. John T. Lescroart:
The 13th Juror.
Rit almenns eðlis:
1. Richard Preston:
The Hot Zone.
2. J. Lovell & J. Kluger:
Apollo 13.
3. Thomas Moore:
Care of the Soul.
4. Mary Pipher:
Revlving Ophelia.
5. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
6. B.J. Eadie 8t C. Taylor:
Embraced by the Light.
7. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird
Sings.
8. Hope Edelman:
Motherless Daughters.
9. Delany, Delany 8i Hearth:
Having Our Say.
10. Bailey White:
Mama Makes up Her Mind.
11. Thomas Moore:
Soul Mates.
12. M. Knox 8t M. Walker:
The Private Diary of an O.J.
Juror.
13. Nicholas Dawidoff:
The Catcher Was a Spy.
14. Laurence Leamer:
The Kennedy Women.
15. Jon Hensen:
Oklahoma Rescue.
(Byggt á New York Times Book Beview)
Barist um
eigur Kerouacs
Þegar bandaríski rithöfundurinn
Jack Kerouac lést úr afleiðingum
ofdrykkju árið 1969, aðeins 47 ára að
aldri, var hann bláfátækur og al-
mennt gleymdur. Flestar bóka hans
voru ófáanlegar og honum hafði jafn-
vel mistekist að fá síðustu sögu sína
gefna út. Eigur hans voru metnar á
fáeina Bandaríkjadali og engum datt
í hug að rífast út af þeim.
Síðan hefur margt gerst. Kerouac
er á ný kominn í tísku, bækur hans
eru gefnar út hver af annarri og kvik-
mynd eftir þeirri frægustu, On the
Road, á leiðinni. Rit hans, handrit
og fátæklegar eigur eru nú metnar á
um 600 milljónir íslenskra króna og
málaferli eru farin af stað.
m
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
Skáld bítnikkanna
Jack Kerouac fæddist í Lowell,
Massachusetts árið 1922 og stundaði
nám við Kólumbíuháskóla. Frá unga
aldri fékkst hann við ritstörf.
í New York, en þangað kom hann
fyrst árið 1939, hittí hann unga menn
sem höfðu gífurleg áhrif á höfundar-
feril hans. Má þar nefna Allen Gins-
berg, William S. Burroughs og síðar
Neal Cassady, sem er fyrirmyndin
að frægustu sögupersónu Kerouacs.
Jack Kerouac - höfuðskáld bitn-
ikkanna.
Eftir að Kerouac missti fóður sinn
árið 1946 hóf hann ritstörf fyrir al-
vöru. Fyrsta skáldsaga hans, The
Town and the City (1950) var í hefð-
bundnum stíl, en hann sneri heldur
betur við blaðinu í On the Road
(1957) sem gerði hann á samri stundu
frægan. Þessi skáldsaga var og er
eins konar biblía bítnikkanna og lýs-
ir viðhorfum þeirra og lifnaðarhátt-
um einstaklega vel.
Nokkrar skáldsögur fylgdu í kjöl-
farið, SVO sem The Dharma Bums,
The Subterraneans og Big Sur, en
engin þeirra náði álíka vinsældum
og On the Road.
Dóttirin höfðar mál
Svo sem vænta má voru fjölskyldu-
hagir Kerouacs óhefðbundnir. Þegar
hann andaðist bjó hann hjá mömmu
sinni, Gabrielle, og þriðju eiginkonu
sinni sem hét Stella Sampas. Að Jack
látnum bjuggu þær Gabrielle, sem
erfði son sinn, og Stella áfram sam-
an. Árið 1973 lést Gabrielle og arf-
leiddi Stellu að öllum eigum sínum,
þar á meðal handritum, bréfum og
öðrum eigum sonarins.
En Jack átti eina dóttur með fyrstu
eiginkonu sinni, Joan Haverty. Þau
skildu reyndar áður en dóttirin, Jan,
fæddist, og Jack hitti hana aðeins
tvisvar; í fyrra skiptíð þegar tekin
voru úr þeim blóðsýni til að sanna
faðerni dótturinnar og í síðara skipt-
ið tveimur árum fyrir andlát Jacks
þegar Jan var íimmtán ára.
Jan, sem hefur lifað ekki ósvipuðu
flækingslífi og faðir hennar gerði,
hefur nú höfðað mál og krefst þar
ógildingar á erfðaskrá ömmu sinnar
á þeirri forsendu aö hún hafl verið
fölsuð. Sampas-ljölskyldan verst af
fullri hörku og er óvíst um endalok
málsins.
En áhugi á Kerouac er gífurlegur.
Tvö mikil rit um ævi hans hafa birst
hin síðari ári og sömuleiðis úrval
bréfa hans: Jack Kerouac: Selected
Letters, 1941-1956 (Viking $29.95), en
þau varpa Ijósi á viðhorf hans og til-
urð ritverkanna. Þá er úrval sagna
hans nýkomið út í bókinni The
Portable Jack Kerouac (Viking,
$27.95).
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Patricia D. Cornwell:
The Body Farm.
2. Toni Clancy:
Debt of Honour.
3. Anais Nin:
A Model.
4. Maeve Binchy:
The Glass Lake.
5. Gabriel Garcia Marquez:
Bon Voyage, Mr. President.
6. Patricia Highsmith:
Little Tales of Misogyny.
7. Anton Chekhov:
The Black Monk.
8. Danielle Steel:
Accident.
9. Jackíe Collins:
Hollywood Kids.
10. Stephen King:
Insomnia.
Rit almertns eðlis:
1. Atbert Camus:
Summer.
2. Sigmund Freud:
Five Lectures on
Psycho-Analysis.
3. Elizabeth Oavid:
l'll Be with You in the
Squeezing of a Lemon.
4. Marcus Aurelius:
Meditations.
5. Virginia Woolf:
Kitling the Angel in the House.
6. James Herriot:
Seven Yorkshire Tales.
7. Paut Theroux:
Down the Yangtze.
8. Dirk Bogarde:
From Le Pigeonnier.
9. Spike Mltligan:
Gunner Milligan 954024.
10. Camille Pagila:
Sex and Violence, or Nature
and Art.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Danmörk
1. Juliane Preisler:
Kysse Marie.
2 Jtiiuj Chang:
Vilde svaner.
3. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
4. Jorn Riel:
En underlig duel.
5. Hanne-Vibeke Holst:
Til sommer.
6. Kirsten Hammann:
Vera Winkelwir.
7. A. de Saint-Exupéry:
Den lille prins.
(Byggi á Politiken Sondag)
Vísindi
Brjóstamyndatökur við krabbameinsleit:
Gagnast best konum
á sextugsaldrinum
Óvíst er hvort brjóstamyndatökur komi ungum konum að verulegu gagni.
Öflugasti
leysigeislinn
Harpixvont
fyrir hendur
Harpixefnin sem handknatt-
leiksmenn klína á hendur sér til
að ná betra taki á boltanum geta
valdið exemi og öörum óþægind-
um. í rannsókn sem danskur
læknir gerði kom í Ijós aö þrjár
ákveðnar harpixtegundur sem
danskir handboltamenn nota
innihalda efniö kóloffónium. Það
efni er vel þekktur exemsvaldur.
Handknattíeiksmenn í eldri
aldurshópunum hafa notað harp-
ix í áraraðir en nú mega spilarar
nota það þegar frá tíu ára aldri.
Leikmaður sem þróar með sér
ofnæmi gegn harpix fær exem í
hvert skiptí sem hann kemst í
snertingu við efnið. Ofnæmið er
ekki lífshættulegt en það getur
valdið miklum óþægindum.
Hraðar
en ljósið
Breskir stjörnufræðingar segja
ekkert útílokað að maðurinn getí
einhvern tíma ferðast með meira
en ljóshraða og þar með gert að
engu þá kenningu Einsteins að
ekkert iari hraðar en ljósið.
Ferðalög þessi gætu orðið aö
veruleika fyrir ttístilli svokall-
aðra ormagata eða meö því aö
aflaga rýmið, rétt eins og í vis-
indaskáldskap. Ef farið er niður
um ormagat á einum stað er
hugsanlegt að koma út milljarða
ljósára í burtu.
Umsjón
Guólaugur Bergmundsson
Vísindamenn hafa enn á ný sýnt
fram á að brjóstamyndatökur við
krabbameinsleit geta bjargað lífl
kvenna sem komnar eru á sextugs-
aldurinn. Efinn um hvort slíkar
myndatökur komi flestum konum á
fimmtugsaldri aö nokkru gagni hefur
vaxið að sama skapi.
„Það er enn óvíst hvort leit að
brjóstakrabba í konum undir fimm-
tugu sé árangursrík leið í að draga
úr dauðsföllum af völdum bijósta-
krabbameins," segja Harry de Kon-
ing og samstarfsmenn hans við Eras-
mus háskólann í Rotterdam í Hol-
landi í grein sem birtist í tímariti
bandaríska krabbameinsfélagsins í
vikunni.
Koning og félagar tóku til skoðunar
fimm sænskar rannsóknir um
brjóstamyndatökur og dánartíðni af
völdum brjóstakrabba. Þeir litu á
gögn um konur sem tóku þátt í
brjóstamyndatökutilraunum þegar
þær voru á flmmtugsaldrinum- og
komust að þeirri niðurstöðu að áþat-
inn kom almennt ekki í ljós fyrr en
nokkru síöar, eða þegar konurnar
voru orðnar fimmtugar.
Vísindamennirnir í Rotterdam
draga einnig þá ályktun af niðurstöð-
um sínum að þijóstamyndatökur
gerðu konum yfir fimmtugt meira.
gagn en hingað til hefur verið haldið.
í tveimur öðrum greinum í sama
blaði halda sérfræðingar áfram að
karpa um gagnsemi brjóstamynda-
töku við að greina krabbamein í kon-
um á fimmtugsaldri. í einni þeirra
segja Patrick Forrest og F.E. Alex-
ander frá Edinborgarháskóla í Skot-
landi að leggja eigi meira fé í rann-
sóknir á konum yfir fimmtugt þar
sem enginn vafi leiki á um gagnsemi
þeirra fyrir þann hóp.
En í hinni greininni segir Robert
Smith, vísindamaður hjá bandaríska
krabbameinsfélaginu, aö með því að
leggja áherslu á gæði rannsóknanna
ættu brjóstamyndatökur einnig að
koma yngri konum að gagni.
Vísindamenn við Lawrence Li-
vermore rannsóknarstofnunina
sunnan 'San Francísco prufú-
keyrðu nýlega 125 billjón (milljón
milljónir) vatta leysígeisla, hinn
öflugasta sem nokkru sinni hefur
verið reyndur. Orkan í honum
er 250 sinnum tneiri en allar raf-
stöðvar í Bandaríkjunum fram-
leiða samtals í einu.
Leysigeisli þessi varaði í aðeins
hálfan billjónasta úr sekúndu.
Tækið sem framleiddi hann er
frumgerð tækis sem kemur tíl
með að framleiða eitt þúsund
billjón vatta leysigeisla og getur
m.a. komið að góðu gagni í eðlis-
fræði og í fleiri gi-einum.
Mismunur á
heilum
Heilar ofbeldishneigðra -
drykkjumanna eru frábrugðnir
heilum rólyndislegri félaga
þeirra og helgast munur þessi af
erfðaþáttum. Þetta eru niður-
stöður finnskra vísindamanna.
Finnarnir beindu sjónum sín-
um að dópamíni, efni í heílanum
sem tengist áti, drykkju, kynlífi
og öðrum nautnum. Meö aðstoð
heilaskanna sáu vísindamenn-
irnir að dópamin-nemar í heila
ofbeldisseggjanna voru þéttari en
í sambanburöarhópi.manna sem
ekki eru áfengissjúkir. Nemar
þessir voru svo gisnastir hjá alkó-
hólistum sem ekki voru kunnir
aö ofbeldi. Þykir þetta benda til
að munurinn á heilum drykkju-
mannanna sé erföafræðilegur en
frekari rannsókna er þörf.