Þjóðviljinn - 07.01.1938, Blaðsíða 3

ÞJÖÐVILJINN
Föstudagurinn 7. janúar 1938.
Húsnæðismálið:
Bærmn verðnp ad bjrja
á Ii íssafoy .
Það er foeinn jfjárhagslegur hagur fyrir
hæjarsjöð aö framkvæma tillögur komm-
únista um byggiugu íbúöarhúsa.
tMÓOVIUINN
Málgagn Kommúnlstaflokks
Islands.
Ritstjðri: Einar Olgeirsson.
Ritstjðrn: Bergstaðastræti 30.
Slmi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
atofa: Laugaveg 38. Simi 2184.
Kemur út alla daga nema
mánudaga.
Askriftagjald á mánuði:
Reykjavik og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðja Jðns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, simi 4200.
Hvert stefnir Jönas
frá Hriflu?
Með hverjum degi hníga fleiri
og vaxandi rök að því, að Jónas
frá Hriflu sé orðin. full alvara
meo að ganga í bandialg við í-
haldið á móti alþýðunni í. land-
inu. Nýj ársboðs k a p u r hans,
langlokan, um »s.tærsta mál síð-
asta Alþing,iís«, uppstiillingin í
Reykjavík og að síðustu. tilraun-
ir þeirra Jónasa.r og Ey,steins til
þess að efn,a til sprengifram-
boðs í Vestmannaeyjum. Alt eru
þetta vörður á sama vegi, strit
að’ einu marki: þjónust.u við i-
haldjð.
Hér í Reykjavík lætur Jónas
sig dreymia um að geta, bjargað
meiri hluta íhaldsins, eða að
minsta kosti! verið lóðið á vog-
arskálinni í valdaihlutföllum
bæjarstjórnarinnar. Hitt er að
verða auðráðin gáta, á hverja,
sveifina hann mumdi snúast. 1
Vestmainnaeyjum á vonlaust
framboð Framsókn,ar að draga
svo frá lilsta alþýðunnar, að
íhald’ið þurfi ekki að ótta,st ó-
sigur. Jafnframt, þessu lætur
Jónas hið dólgslegasta í. dálkum
Nýja dagblaðsins og hóta,r því
við hvert tækifæri, a,ð hætta
sanwinnu við Alþýðuflokkinn og
taka ,siama,n við íhaldið.
Slijkt er útlitið í íslenskum
stjórnmájum nú, þegar alþýð-
unni, liggur hvað mest á að
standa í einlni órofinni fylkingu.
Nú þegar ajþýðan í bæjum og
sveitum. hefir sýnt það, hvað á-
þreifanleg.aist, að hún skilur og
metur þýðingu einingarinnar,
rennur einn af áhrifaamestu for-
ingjum, liennar af hólmi og fell-
ur í faðma, við íhaldið.
N okkrir Fr amsók'n ar men n
léku þennan samia l.eik fyrir fá-
um árum,. Þeir voru farnir að
þreytast í baráttunni fyrir mál-
stað alþýðunnar í sveitunum,
og voru farnir að miæna löngun-
araugum til kjötkatlanna hjá í,-
haldinu. Fall þessara manna
varð mjkið við kosningarnar
1934, og sem sviknir svikarar
eru þeir n,ú horfnir af vettvangi
Þjóðmálanmiai.
Það eru spor þessara manná,
sem, ættu að hræða Jónas frá
Hriflu frá því að vega aftur í
þann knérunn, og ffá því aö
ganga písiangöngu Jón,s úr Dal.
Jónas frá Hriflu fékk áþredf-
anlega að finna til þess í kosn-
ingunum í vor, að stjórmmála-
gengi hans er bundið við fram-
gókn en ekki afturhald. Hylli
hans sem foringja er órjúfandi
•Boðlegir mamiabústaðir
eru ekki til í bænum handa
nærri öllu því fólki, sem nú
dvelur þar. En hinsvegar svo
hundruðum skiftir af at-
vinnulausum heimilisfeðr-
um«.
Jón Þorlákssoh í Mgbl. 18/n ’33.
Þannig skrifaði foringi í-
haldsmanna rétt fyrir síoustu
bæjarstjórnairkosningar. 1 kosn-
ingum þeiim, sem, þá fóru í hönd
fékk Kommúni.sta'flokkurin n í
fy.rs,ta simnii fulltrúa í bæjar-
stjórn Reykjavíkur.
Ár eftir á,r hefir þessi full-
trúi borið fram; tillögur um að
bærinn. réð’ist í, að byggja íbúð-
ir — boðlega mannabústaði og
færa sér þannig jafnframt í nyt
hina mörgu atvinnulausu heiim-
ilisfeður. —
En íkaldið liefir altaf strá-
drepið þessar tillögur — síðast
nú fyrir noklmmt dögum.
Á sama tírna hefir tala hinna
atvimnulausu heimilisfeðra stöð-
ugt aukist og húsnæðismálið
orðið æ erfiðara.
Nú eru til l.ög í lamdiinu, sem
mæla svo fyrir að við og við
skuli bæjarstjórn l,áta fara
fram rannsókn á húsnæðimu í
bærnum og skal lögreglustjóri.
láta rýmiia íbúðir þær, er að
dómi rammsóknarnefndar dæm,-
ast heilBiUspillandi. — Þesskon-
ar rannóknir hafai nú nokkrum
sinnum farið fram, í fyrsta sinn
árið 1928. — Stórar og vandað-
ar skýrslur hafa verið gefnar
út, talsverðum, fjárfúlgum ver-
ið varið tdl þessa, starfs. — Og
hver hefir svo árangurinn orð-
ið?
Það hefir sannast, að hér í
bænum eru mörg humdruð
tengd baráttunni gegn íhaldinu
og ikyrstöðunmi í landinu. Strax
og Jónas frá Hriflu, fór að líta
■um öxl til íhaldsin.s, byrjuðu
flokksmenn hamp í Suður-Þing-
eyjarsýslu að silftia við hann
hollustu og kjósa, landlista
flokksins. Fleári menn kusu
lamdlista í því kjördæmi en
nokkru öðru, á landinu, það var
viðvörun alþýðuninar, hótun um
örlög Jónsi úr Dal og slysamamn-
anna frá 1934.
Framsóikmarflokkurinn ve,rð-
ur standa, rækilega á verði
fyrir þessum. straumum inman
flokkisins. Þe,ir verðai að taka
frani; fyrir heindurnar á þeim
mönnum, ,sem; vitandi vits,
stefnia m.eð flokkinn í voða og á
glapstigu. /
heilsusipillamdi íbúðir. Það hefdr
sannast að í, íbúðum. þessium búa
mörg hundruð smábörn. Og
hvað var gert? Ekkert hefir
verið gerh Ibúðunum hefir ekki
verið loikað. Fólkið — smábörn-
in hafa oröið að búa áfram í
heilsuspillandi húsnæði. Og
meira,: Sjálf íkaldsbœjarstjórn
Reykjavíkur hefir teldð ýmmr
þessar íbúðir á leigu handa
þurfalingum sínum!
Þegar þetta óþolandi ástamd
var borið upp við borgarstjór-
ann Jón Þorláksson, svaraði
hamn í Morgunblaðinu 16. jan-
úar 1934, eða, nokkrum dögum
fyrir bæjarstjórnar'kQsningar:
»Það þýðir ekkert að taJu
unv það að reka fólkið úr lé-
legu íbúöunum, mema fyrst sé
komið upp betri íbúðurn
handa því til að flytja í, þœr
verða að vera tilbúnar þann
sama dag, sem lélegu íbíiðirn-
ar eru losaðar. Þessvegna
gi/dir það í þessu máli:
Framkvœmdirnar fyrst.
Svo kemur liitt alveg þrauta-
laust, niðurlagning kjallaraí-
búða, óhollra ibúða og þeirra
brádabirgðaibúða gins og Suð-
urpólanna, sem enn eru eftir
frá vandræðaárum styrjald-
arinnar«-
Siðan eiru liðin: fjögur ár —
eitt kjörtímabil. En hvar eru
f r amkvæmdiirnar ?
Tillögur K o mmú n i ,staf 1 okks
ins í húisnasðismáli Reykjavíkur
eru þær a,ð bærinn láti byggja
1—3 herbergja íbúðir fyrir eina
miljón króna á ári og t,aki í
þessu skyni lá,n erlendia —
Hverinig horfjr það niú við frá
hálfu bæjarfélagsins að ráðast
í slíkar framkvæmdir? Á síð-
ustu árum, hefir fátækrafraimr-
fæiri bæjarins aukist mjög og
skifta þeir orðið þúsundum,
,sem þurfa vegna atvinmuleysis-
ins að leita á náðir fátækrafull-
trúamma, ekki síst vegna þess
hve húsaleiguokrið er m.ikið.
Samkvæmt sikýrslum bæjar-
skrifstofunnar, sem þó er ekki
enn fyllilega búið að vinna úr,
greiddi b\œjarsjóður liúsaleigu-
styrlc fyrir 872 fjölskyjdur oq
einstaklinga árið 1935.
íbúðir þessai’ skiftast, því. sem
næst þammlig niður:
371 íbúðir með 1 herber
387 — — -2 —
88 — — 3
25 _4 _
1 — — 5 —
Rúnmr helmingur af þessuui
íbúðum er í kjaUara eða undir
súð. Nœr undantekningarlamt
eru þessar íbúðir þœr lélegustu,
sem til eru hér í bæ og margar
dæmdar heilsuspillandi. — Það
er allt nógu gott í þu,rfali.ngana
— atvinnulaiusu heimiiisfeð-
urna, hugsiar íhaldið.
Fiprir þessar ibnðir borgaði
bicejarsjóður áirið 1935 talsvert á
fjórða huhdrað þúsund krónur
(um 335 þús: kr.), eða upphæð,
sem ncegði til þess að stancla
strarnn af vöxtum og afborgun-
um nýbygginga fyrir h á’fa
fjórðu miljón kréma.
Og eru nú þessar óþverrai-
búðir, sem bærinn leigdr handa
þurfalingum sínum sérstaklega
ódýrar? Er hér um einhverja
íhaldssparsemi að ræða á kostn-
að heilsu fáfcekrar alþýðu bæj-
ain,s? Sí.ður en s.vo þessar íbúð-
ir eru rándýrar. Samkvæmt
greindum tölum mun meðalverð
á tveggj a herbergja íbúð, án
nokkurra þæginda, vera um 45
krómur á mánuði. Til sa,raan-
burðar má geta ]iess að íbúð-
irnar í eldri verkam,anmabústöð-
pnum kosta 53 krómur á mán
uði, auk lítilsháttar útboirgunar
og með þessari greiðslu eru í-
búðirnar borgaðar til fullrar
eignar á fjórum áratugum!
Það er því sannað mál að það
er beinn fjárhagslegur hagur
fyrir bæjarsjóð að framkvæma
tillögur Kommúnistaflokksins
um, byggingu ibúðarhúsa.
Og með því mundi tvent ann-
að vinnast:
1 ,fyrst,a lagi: Fátæk alþýða
Reykjavíkur gæti flutt úr
heálsuspillandi íbúðum í nýjar,
bjartar og loftgóðar íbúðir.
1 öðru lagi: Húsaleiga mundi
lækka .stórlega í bæmum.
En Reykj,a;víkuríhakliö hefir
látið þesisd rök og þessa menn-
ingarlegu og hagsmunalegu,
kröfu sem vind um eyru þjóta.
Það hefir heldur kosið að
yernda hagsmuni húsaleiguokr-
aramna. —-
Húsíniæðismálið er stærsta
hagsmumamál bæjarbúa. Lausn
þess er knýjandi.
1 kosningabarátitunni 1934
lofaði Jón Þorláksson fram-
kvæmdum í þessu máli. Þau lof-
orð hefir flokkur hans svikið. I
þeim kosmiimgum, sem. nú sta,nda
fyrir dyrum munu Reykvíking-
ar taka; völdin af þeim flokki,
sem vill viðhalda; því ástandi að
þúsundir alþýðubarna hýrist í
heilisuspillamdi kjallaraholum.
Skipafréttir
Gullfoss er á leið til Leit-h frá
Vestmannaeyjum, Goðafoss,
Brúarfoss og Lagarfoss eru í
Kaupmannahöfn, Dettifoss er á
leið til Hull frá Hamborg, Sel-
foss er í Reykjavík.
S/yuqltibitimr
t m
Af hverju kve'ur ílialdið fá-
tœldingana í Reykjavík? Er það
eftir skipun sadistans í Berlín,
— eða er það bara af illu inn-
rceti, heimsku og fégræðgi nokk
urra oka.ra í Reykjavík?
★
Svo spyr Morgunblaðið af
hverjii fátœkir verkamenn í Al-
þýðuflokknum og ' Kominwnista-
flokknum fari að taka höndum
samrni á móti íhaldinu til að
skapa sér betri kjör! Ef það er
eftir skipunum frá Moskva«, þá
eru það vissulega góðar fyrir-
skipanir, sem þaðan koma, —-
en vera má að jafnvel moðhaus-
unrnn við Morgunbladið verði
kent að skilja hvaða skipanir
það eru, sem tengja þsssa flokka
nú saman: það eru skipanirnar
frá fjö’skyldunum, sem vantar
sómasamlegt húsn\xði, frá niœðr
unum, sem daglega verða að
horfa upp á skortinn á\ heimil-
um sínum, frá börnmmm, seni
íhaldið hrekur út á göturva, —
röddin, sem lieimtar einingu —
það er rödd fólksins, sem íhaldiö
liefir neitað mn sómasamlegt líf.
★
Hvernig ætli að hafi staðið í
því, að Þór tók einn af Kvóld-
úlfstogurunum jafnskjótt og Jó-
hmin I\ Jónsson lét af skip-
stjórn varðskipsins. Og hvernig
verð'ur það skýrt, að Jóhann léi
það verða sitt fyrsta verk, sem
skipherra á Ægi að sigla því á-
gæta Skipi í strand? Eg er iaus
við lijátrú, og trúi ekki á tilvilj-
anir. En hverjar eru ástæðum-
ar?
★
Listi Framsóknarflokksins í
Reyjkjavík ber þess vott að hin
tvíráðu liœg mmunnviks-bros
leigudansarans frá Hriflu hafi
náð hylli og viðurkenmngu
hinna auðhrifnu leikgesta fram-
sóknarklíkiinnar í Reykjavík.
Skipun listans er þó sönnun þess
að Jónas er Sér ekki óvitandi
um fallvelti slíkra stwndarsigra.
Hcm n telur sýnilega bitlingalýð-
inn Jéttvcegari kjölfestu í lá-
cleyðu en samvinnubœndurna í
fyrri claga, þótt hraðbyri gœf-
ist. Jónas hefir því tekið það
ráð. að leggja samvinnuskút-
unni við þrettán »stjóra« til ör-
yggis þvi að hún liðist ekki í
sundur á grynningum undcun-
j haldsins.
★
Úr læginu, sem hann hyggur
tryggt svo vel »stjóruðu« fari,
hrópar hann svo um útnes og
innsveitir: Eg ætla að »setja
nýtt andlit á Reykjavik«, eins
og ég hefi »sett nýit alndlit á
landið«. En skyldi hann. ekki
grilla hinn nýja andlitsdrátt,
sem bankavaldið hefir mótað í
svip samvinnubændanoia, og
harðneskjur og liatursbrosið,
sem fonngjasvikin eru að
skapa? Eða heldur Jónas að ul-
þý&unni finnjst ekki andlit
Reykjavíkur nógu slapandi eft-
ir óstjórn og kúgun íhaldsms,
Joótt grímu leigudansarans frá
Hriflu verði ekki bnigðið yfir
það?