Þjóðviljinn - 02.02.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudagur 2. febrúar 1938.
ÞJOÐVILJINN
I kvöld er frumsýning á
óperettunni »Biáa kápan«
Yiðtal við Ilarald Björnss. leikara um sýninguna
1 kvöld verður frumsýning á
óperettunni »Bláa kápari«. Leik-
stjórnina annast Haraldur
Bjömsson, leikari, og átti frétta
maður Þjóðviljans t.al við hann
í gær, um sýnitnguna.
»Það er Hljómsveit Reykja-
víkur, með Tónlistarskólann að
baki sér, ssm sýnir óperettuna«,
segir Haraldur Björnsson. »Sá
siður hefir verið tekinn upp, að
sýna eina. óperettu á hverjunii
vetri, og hefir það gefist vel, og
verður því að öllu forfallalausu
hatdið áfram.
Verður sýningin ekki dýr?
»Nei, uppsetningin verður til-
tölulega ódýr, ef maður hefir
það í huga, að stykkið gerist; fyr-
ir heilli öld, forleikurinn, — og
1. þáttur svo 30 árum síðar, —
alt aðrir búningar komnir til
sögunnar. Þjóðleikhúsnefndin
hefir verið svo vingjarnleg að
lána okkur ýms tjöld. Annars
hefir. Lárus Ingólfsson séð'um
leiktjöldin.
Dr. Franz Mixa stjórnar
hljómsveitinni og Ásta Norð-
mann hefir æft dansana.
Hvaðan er óperettan?
öperettan »Bl.áa kápan« er
þýsk, — textinn saminn af tveim
alþektum gleðileikjahöfundum,
Hermann Feiner og Bruno Hart-
ivarden, en músíkin er eftir
Willi Kollo. »Bláa kápan« hefir
verið leikin um, öll Norðurlönd
undir nafninu »Tre smaa piger«
og allstaðar orðið vinsæl, hún
var t. d. sýnd 340 sinnum á Hol-
berg-leikhúsinu í Kaupmannar
höfn árin 1927 og 1928, og er það
nærri einsdæmi með slík stykki.
Hverju á óperan helst vin-
sældir sínar að þa,kka?
»Músíkin er mjög aðgengileg
og lögin auðlærð, — þau verða á
hv-ers mann.s vörum áður en
langt um líður. Auk þess er við-
burðarásin í leikritinu íastari og
sterkari en vanalegt er um slíka
leiki.
Hver hefir þýtt?
»Jakob Smári þýddi »Bláu
kápuna« fyrir mörgum árum
síðan, en hún hefir ekki komist
upp hér á landi fyrr en nú.
Hverjir leika. aðalhlutverkin?
»Helstu karlmannahlutverkin
hafa Petúr J ónsson, Bjairni
Bjarnason læknir, Arnór Hall-
dórsson, auk þess leika. Láirus
Ingólfsson, Valdemar Helgason,
Óskar Guðnason, ég o, fh Aðal-
kvenhlutverkið leikur Svanhvít
Egilsdóttir, önnur kvenhlutverk
leika Sigrún Magnúsdóttir,
Etísabet Elnarsdóttir og Katrín
Mixa,
Eru ekki miklir erfiöleikar á
að sýna óperettu hér?
»Guð hjálpi mér, — jú«, segir
Haraldur og brosir eins og sá,
sem búinn er að sigrast a erfið-
leikuhum. »Undirbúningurinn
krefst mjög mikils starfs. Þarna
er dansað sungið og leikið, alt í
senn. Mjög mikil vinna, er komin
í æfjngarnar, nú síðan um nýj-
ár höfum við æft, á hverjum
einasta. degi, oftast 6 klst. og-
auk þess eru músíkæfingarnar.
En leikararnir hafa sýnt fram-
úrskarandi dugnað og samvisku-
semi, þeir hafa ekki kvartað,
Thálmann hættu-
lega veikur.
Ætla nasistar að Iialda
honum i íangelsi þar
til Iieilsa hans er þrotin
Erlend blöð hafa undanfarið
flutt fregnir um, að þýski
kommúnistaforinginn Ernst
Thálmann hafi nýlega verið
fluttur af þýsku leynilögregl-
unni úr hinu illræmda fangelsi
Moabit, í Berlín, þar sem honum
hefir verið haldið undanfarin 5
ár. Það er ekki upplýst, hvert
farið hefir verið með Thálmann,
en áreiðanlegar fregnir herma,
að hann sé hættulega veikur, og
það er sagt, að tugthúsmeistar-
ar Hi'tlérs, muni hafa í hyggju að
láta hann lausan að nafninu til
og ko,m,a honum fyrir á, sjúkra-
húsi. Þetta bendir á, að veikindi
Thálmanns séu mjög- alvarlegs
FRAMHALD Á 3. SÍÐU
hvað langar og strangar, sem,
æfingarnar hafa verið. Auk þess
er afar gott að vinna með 'dr.
F ra ns Mixa.
Enginn efi er á því, að Reyk-
víkingar fjölmenna á frumsýn-
ingu »Bláu kápunnar« í kvöld.
Öperettusýningar Hljómsveit-
ar Reykjavíkur hafa að makleg-
heitum hlotið vinsældir bæjai'-
búa. Þeim, hefir verið það ljóst,
að hér er um. merkilega endur-
nýjun í tónlistar- og leiklistarlífi
höfuðborgarinnar að ræða, að
hér er um menningarstarfsemi
að ræða. Væri ekki úr vegi að
hið opinbera styrkti þessar sýn
ingar, og mættí gjarna renna til
þeiírra eitthvað af því fé, sem
annars fer til styrktar lélegri
leik.starfsemi.
var illa læs og sjóndöpur, ba.ð hún
nærstaddan raann að lesa það fyrir
sig'. »Það er sjálfsagt frá syni mín-
*m, sem fór ffl Ameríku fyrir tveim
árum, sagði hún. Maðurinn byrjaði
þegar að lesa: Winnipeg 21. júní 1932.
Hjartkæra móðir mín! En skriftin
var mjög dauf og ógreinileg, svo að
maðurinn fór þegar að stama. »Já,
grunaði mig ekki«, sagði konan,
»bréfið er frá syni mínum, og hann
hefir ekki enn vanist af að stama,
þó að hann færi, til útlanda«.
• .
A. : Læknirinn tók fimm krónur
fyrir að taka úr mér eina tönn.
B. : 10 kr. varð ég að borga hon-
um fyrir að setja, í mig eina tönn.
Ef þetta skyldi nú vera sama tönnin,
hefir hann fengið góðan skilding fyr-
ir snúð sinn í það skiftið.
• .
Víða um lönd var það siður, og er
sumstaðar enn, að allar bækur eru
skoðaðar áður en þær eru gefnar út
til þess að ganga. úr skugga um, hvort
í þeim sé nokkuð, sem skaölegt get-
ur talist fyrir truarbrögoin. Einn
sllkra ritskoðunarmanna banníærði
á þenna hátt kenslubók um þríhyrn-
inga. Ötgefandi bókarinnar spurði
hverju þetta gengdi. »Allar rannsókn-
ir um þrenninguna eru forboðnar í
eitt skipti fyrir öll svaraði ritskoð-
unarmaðurinn.
Annar ritskoðunarmaður bannaði
heimsfræga verki Dantes »hinn guð-
dómlegi gleðileikur« (La divina
comedia) með þeim ummælum, að
gleðileikur um guodómleg efni væri
ekki sæmandi.
. .
Greifi nokkur varð fárveikur og
lét að lokum tilleiðast að senda eftir
skriftaföður sínuni. Var hann nú
spurður, hver væri skiftafaðir hans
og nefndi greifinn til munk einru
Þjónn var þegar sendur af stað a.ð
sækja munkinn. En er hann kom aft-
ur sagði hann sínar farir ekki slétt-
ar: »Ég gat ekki fundið skriftaföð-
urinn, því að hann er dauður fyrir
átta, árum«.
. .
Kunnur gamanleikari flutti einu
sinni ræðu í samkvæmi. Að ræðunni
lokinni stóð upp málafærslumaður,
stakk höndunum 1 buxna.vasana og
byrjaði að tala: »Finst mönnum það
ekki dálíti.ð óvenjulegt, að maður,
sem er gamanleikari að lífsstarfí
skuli vera skemtilegur«. Þegar hlátr-
inum slotaði stóð leikarinn upp aft-
ur og mæltil »Finst mönnum það
ekki dálítið óvenjulegt, að mála-
færslumaður skuli hafa hendurna.r í
sínum eigin vösum.
. .
A: Kærastan þín er víst Ijóshæroc.
B: Það veit ég ekki með vissu. ,Hfin
er lijá hárgi-eiðslukonunni sem stend-
ur«.
I drátt^rvélaverksmiðjii í
So V étrík juiiáim.
Dráttarvélaverk.smiðj an »Sergo
Ordshonikidse« samnefnd hin-
um nýlega látna »Sergo«, þjóðar-
fulltíjúa þungaiðnaðarins, er ein
af stærstu verksmiðjum i
heiminum (13 þús. verkamanna
vinna þar). ÁrsframJeiðsla henn
ar er um 50 þús. dráttavéla, sem
notaðar eru á, hinum geysivíð-
áttumiklu ökrum og sléttum Sov
étríkjanna. Verksmiðja þessi er
nokkra kílómetra frá Karkoff,
fyrverandi höfuðstað lýðveldis-
ins Ukraine. Kringumi verk-
smiðjuna, hefir myndast all-stór
bær, með öllum hugsanlegum
menningartaekjum. og íbúðarhús-
um, starfsfólksins og skylduliðs
þeirra.
Nú skulum við heimsækja
þessa verksmiðju litla stund.
Fyrst er að geta verkamanna-
bústaðanna. Það eru stór reiisu-
leg sambygð hús, með hag
kvæmu fyrirkomulagi bæði hvað
byggingu snertir hið ytra, og in.n-
réttingu. Þess er gætt að ljós
og loffc sé í ríkulegum mæli í
hverja íbúð, og hvergi sé bygfc
svo þröngfc að nábúinn troði ann-
an um tær. E,igi þarf þess að
geta að borg þessi er raflýsfc sem,
aðrar nýjar Sovét.borgir, en bitt
er að öðru leyti nýlunda að raf-
magnsljósaperurnar eru gerðar
þannig að ljós þeirra er lá.tiö
vera sem alnæst: sólarljösinu, svo
lýsingiín ekki eyðileggi augun. 1
þessum verkamannabústööum er
komið fyrir öllum þeim þægind-
um. sem hagkvæm þekkjast og
til prýði og gagns mega verða.
Þá er í bænum mikill og glæsi-
legur verkamannaskóli, eins og
í öðrum, Sovétborgum þar sern
hver einasti maður og kona geta
íengið margháttaða þekkingu.
Verksmiðjunum fylgir »klúbb-
bús« fyrir samkomur, spil, taíl,
ieáki, upplestur og ótalmargt
fleira, ásamt mjög ódýrum. veit-
ingum, af ýmsu tagi. Ennfrem-
ur gríðarstór kvikmyndahús og
leikhús fyrir alþýðlega og «kla,ss
iska» leiklist. Verksmiðjunni
fylgja einnig stónir barnagarð-
ar, barna.heim.ili, sjúkrahús, og
skemtigarðar. I fáum orðum
sagt. alt sem til menningar heyr-
ir þessum 13 þús. verkamönnum
og konum og fjölskyldum þeirra.
Dráttavélaiðnaðurinn er ekki
gamall í Sovétríkjunum; hann er
heldux ekki gamall í heimánum.
Fyrir 20 árum var ekki ein ein-
asta dráttarvél í Sovétríkjunum.
Rét.t. eftir borgarastyrjöldina
komu nokkrir innflytjendur meo
tvær dárttarvélar með sér, frá
Ameríku. Lenin lagði þá svo
fyrir að önnur þessara véla
skyldi tekin nákvæmlega í sund-
ur við Putilov-verkamiðjurnar,
og steypt. mót eftir öllum hlut-
um hennar. Þetta var gert og
verkfræðingar létu nú smíða
fyrstu dráttai'véliba, í Sovétríkj
unum. Þessar fyrstu vélar reynd
ust eftir vonum, voru þær síðan
endurbættar og farið að frarn-
leiða þær í stórum stíl. Byrjað
var á framleiðslunni í Putilov- J
verksmiðjunni. Þá haldið áfram
í hinni risastóru verksmiðju í |
Stalinsrad, og loks voru Ka.rkoff
verksmiðjurnar reistar til þess-
ara hluta. Sovétríkin eiga nú
ógrynni af dráttarvélum. I
sumar var tala þeirrá 485 þús-
undir með um 8 miljónir iiestöfl
saman Jagt. Jafnframt dráttar-
vélunum eru smíðaðar aðrar
landbúnaðarvélar, t. d. þreski-
vélar, og svo hina.r samstæðu
landbúnaðarvélar »Combines«,
s.em sumir hafa kallað á íslensku
»fjölerði«. Vélasmíðinni fleygir
fram, altaf þarf fullkomnari og
lærðari verkamenn, verkfræð-
inga og uppfindingamenn.
Karkoffverksmiðjurnar er einn
tröllaukinn skóli. Á hverju ári
eru teknir hundruð drengja og
stúlkna í verksmiðjuskólann,
hundruð vesrkamanna ía meiiá
mentun,-og' duglegir námsmerm
og verkamenn fara áfram, til
hærri skóla, og búa sig undir
verkfræðinám. Verksmiðjan á
sína eig-in vísinda,stöfnun. Þar fá.
verkfræðingar tækniæfingar og
margvíslega þekkins'u og lær-
dóm. 1 þessari vísindastofnun
eru kenslustofur, fyrirlestrar
salir, bókasöfn, lestrasalir, rann
sóknarstofur, samkomusalir vís-
indamanna, skemtisalir og veit-
ingastofa. Ennfremur tilheyrir
byggingunni kvikmyndahús. I
einum sal er sýning á öllum hlut
um dráttarvélarinnai', og' hvern-
ig hann hefir orðið til og endur-
bætst.
Hér eru rannsökuð þau mistök
sem kunna- að koma fram við
smíði vélanna. Sýning þessi er
ti'l ómetanlegs gagns fyrir verka
menn og verkfræðinga.
Um sjúkrahús þassarar verk-
smiðju þyrfti að skrifa sérstak-
an kafla, en þess er ekki kost-
ur hér. Það er a.ð öllum útbún-
aðá og tækjum eitt hið fullkomn-
asta sem kostur er á. ÖH hugs-
anleg tæki tíl lækningar, eru
þar til staðar. I viðbót við
sjúkrasitofur, uppskurðarstofur,
rannsóknarstofur, hvílda.rstofur,
dagstofur sjúklinga eru þar
samkomustofur fyrir starfsfólk
og lækna. Verkafólk alt og
starfsfólk, ásamt fjölskyldum-
þeirra fá þarna alla læknishjálp
þeim að kostnaðarlausu.
Barnagarðai-nir og dagheimili
eru í raun og veru sérstakur
bær út af fyrir sig. Undir eftír-
liti lækna og hjúkrunarkvenna
eru börnin þar um daga, og-
stundum um nætur (það fer eft-
ir því hvort, mæðurnar óska
eftir aðhafa þau hjá. sér að nótt-
inni) við leiki, lærdóm, svefn og
hvíld; við lífskjör sem, aðeins
auðmannabörn í auðvaldsheim-
inum geta- notíð. Við þessa
barnagarða, eru sérstakar stof-
ur fyrir þær kontlr sem hafa
börn á brjósti. o. s. frv. Alt, fólk
er skoðað af læknum að minsta
kosti tvisvar á mánuði. Barna-
görðunumi fylgir sérstakt »brúðu
leikhús«. Að lokum skulu hér til-
færð nokkur ummæli eftir vel
þektan tékkneskan blaðamann
Joseph Seder að nafni, sem áð-
ur en ha,nn varð blaðamaður
vann í Rússlandi um skeið:
Ifann seg'ir:
Ég hefi unniið í útlöndum sem
viðgerðarmaður véla í mörg ár.
Frá 1931 hefi ég unnið í Sovét-
ríkjunum, við hinar geysistóru
drá,ttaryélaverk,smiðjur í Kar-
koff. Eg er nokkur afkastamað-
ur, var í áhugaliðssveit, og upp-
fylti verk mitt með 140%. 1 frí-
FRAMHALD A 3. SIÐU