Þjóðviljinn - 09.03.1938, Síða 2

Þjóðviljinn - 09.03.1938, Síða 2
Miðvikuclagurinn 9. mars 1938. ÞJOÐVILJINN Þýski fasisminn verður æ hættulegri sjálfstæði Dana í>að er orðið alment umræðu- r efni á Norðurlöndum, hve sterk áhrif Hitler fasismans eru orðin á Danmörku. Allitr,, sem unna sjálfstæði smiáþjóðanna og sér- staklega þeir, sem bera fullveldi Norðurlanda fyrir brjósti, eru mjög kvíðafullir úti af rás þeirri, er viðburðirnir taka. Fyrir okk- ur Islendinga er alveg sérstök á- stæða til að athuga hvað er að gerast mieð sambandsþjóðinni. Ýmislegt, semi gerst hefur á síðasta ári, hefur bent til þess að Danmörk væri altaf að verða háðari Pýskalandi, og aðeins nú í síðasta mánuði hefur fjölmargt. gerst, sem sa.nnar hvert ste.fnir. Skal hér getið um nokkur at- riði: DansJcui' hœstiréttur þorir ekki að dœrna þýska nasista. 1 Norður-Slesvík vaða þýskir nasistar mjög upph Grípa þeir til allskonar hermdarverka, sér- staklega. ,á jörðum, sem Danir kaupa af Þjóðverjum... Þannig var í fyrra eitraður brunnur á bæ einum, þar semi svona stóð á, — og hældi nasistaflokkurinn sér opinberlega af verkinu. Var það á vitarði almennings hverjir eiturbyrlararnir væru, en áður en mál þeirra kemur fyrir hæstarétt byrja þýsku blöðin að hóta og ógna Danmörku með öllu állu, — og hæstáréttur sýkn- ar svo nasistana! Gjaldeyriskúgun ÞýsJcalands. Verslunarsamningar Dan- merkur við Þýskaland bera þess greinileg mierki, að fasistarnir ráða þar. Nýlega. var gerður samningur um ferðamenn land- anna og fé handa þeim. -Þýska- land leyfir alls þýskum ferða- mönnum. að nota 1 máljón danskra króna, en fyrir það Verður Danmörk a.ð kaupa þýsk- ar vörur í viðbót fyrir sömu upp- hæð. En Danmörk þorir ekki annað en að láta danska ferða- mannastraumjnn til Þýskalands halda óhindraðan áfram og fá ferðamönnum sínum frjálsan gjaldeyri! Þetta er jafnréttiö i viðskiftunumi. Fer Danmörk sömu leið- ina og AusturríkiT Eftir ofbeldi Hitlers gagnvart Austurríki, sem 'syift hefur það í rauninni fullveldi sínu, er al- mient óttast að næst komi röðin að Tékkóslóvakíu og þvínæst Danmörku. I sænska sosialdemokrata- blaðinu »Arbetet« í Malmö er það sagt með berum orðum, að afleiðingin af hinni sífeldu und anlátssemi iýðveldjsríkja Ev- rópu verði s.ú, að Þýskaland* ræni næst hinum þýskumælandi hluta Tékkóslóvakíu — og »svo kemur máske röðin að suð- urhluta Danmerkur«. 0 Herforingjaráð Svía orðið smeykt við Juettuna að sunnaiK 16. íebrúar hélt, höfuðsmaður einn í sænska bænum, Björk að nafni, fyrirlestur í liðlsforingja- félagi í, S'tokkholm. Ræddi hann um nauðsyn á varnarbandalagL Norðurlanda. Var auðheyrt á öllu erindi hans að meöal hern- aðarsérfræðinga ríkir sú skoö- un, að sjálfstæði og friði Norð- urlanda, stafi fyrst og fremst hætta frá Þýskalandi. — Var allmikið<um þennan fyrirlestúr ritað í sænsku blöðunum og tók »Socialdemokraten«, málgagn ríkisstjórnarinnar, mjög á- kveðna afstöðu með því að hlut- leysi Norðurlanda stafaði fyrst og fremst hætta frá Þýskalandi. Hitier keflar donsku blöðin. 1 Danmörku er mikið að því unnið að opna augu þjcðarinnar fyrir hættunni frá Þýskalandi, en það, sem gerjr þar mikla erf- iðleika, er að kommúnistablöðin eru svo að segja, ein um það. Danska ríkisstjórnin Jiefur se»m sé látið undan ógnunum Þýskalands og fy,rirskipað blöd- unum að ráðast ekki á Þýska- laxnd. Og þau hafa, öll hlýtt nema I sveit einni. á Vesturlandi va.r íyr- ir síðustu aldamót hreppstjóri nokk- ur, sem þótti níðskældinn og átti oft sökótt við sveitunga sína,. Urðu fáir til að bera hönd fyrir höfuð sér í við- skiftunum við hreppstjórann. Þó leit- aðist kona ein við að svara. níðvisum hans og kváðust þa,u á um stund og mun hvorugt hafa; af sér dregið. 1 viðskiflum þeirra. mun þó yfirvaldinu heldur hafa þótt halla á sig og höfðu rnenn það fyrir satt, að hann hefði tekið þann kostinn að bera. út me’ðal hreppsbúa ýmsar miður sannar sög- ur um konu þessa.. Maður hennar lét sig þetta a.lt iitlu skifta lengi vel. Kn á manntalsþíngi um voriðjia.r sem sýslumaður var m. a. mættur gengur kommúnistablöðin. Norsku og .sænsku blöðin skrifa hinsvegar óhindrað og birtast þar • hvað eftir annað greinar, sem bera vott um vax- andi kvíða og áhyggjur þeii ra manna, er vilja vernda frelsi cg fullveldi Norðurlanda, útaf stjórnmálaþróiuninni í Dan- mörku. hann fram fyrir hreppstjóra, og er sýnilega særður og reiður; hefir hann þá yfir vxsu þessa: Þú særir, þú ærir, þú iastar, þú lýgur lýtum upp á aflra, æru og rnerg úir ýtum sýgur, eitruð sveitarnaðra,. »Og vitnaðu upp á mig ef þú þor- ir« bætti hann; En hreppstjórinn lét það ógert og varð niðurlútur. • • Faðirliin: »Segðu Jöhannesi, að ég fyrirbjóðt honum a,ð koma hér ofiar«. Dóttirin: »Nei, pabbi. Það er ekki nauðsynlegt. Hann getur ekki komið, oftar en hann gerir«. • • A: »Nú hefi ég fimm si.nnum þurft að rukka. þig um peningana, sem þú skuldar mér«. I!: »En þú ert búinn að gJeyma því hve oft ég varð að biðja þig um þá áður en ég fékk þá«. • • Hiisíreyjan: »Gætið þér vel að steik inni, Rúna«. Vinmikonan: »Verið þér óhrædcl, frú, ég finn það undir eins á lyktinni, þegar hún er farin að brenna«. Reykvískur verkamaður lýsir „Borginnni við sundið“ Þá var ég nú loksins kominn á þennan herrans stað og sofnað- ur. En það fór þó ekki fyrir mér eins og hvolpinum sem' nágrarmi minn frá gamalli tíð var ao segja mér frá, að hefði sctfnao miðdegisdúrinn sinn eins og hitt fólkið, en hann hefðj bara aldrei vaknað aftur. Það er ekki mein- ingin að skrifa hér neina lýsingu af borginni eða lífinu hér al- ment, til þess skortir mig alt og hér getur maður ekki kynt sér neitt til .hlítar frekar en ann- arsstaðar, nema hafa eitthvað i vösunum. Eg mun því aðeins til gamans benda á punkta á víð og dreif. Kaupmannahöfn er stærsta borg á Norðurlöndum og stiend- ur á gömlum merg. Meðal ánn- ars óx hún og dafnaði á einok- unartímabjlinu þegar Islending- ar féllu unnvörpum úr hor, því danska valdið reitti af okkur alt sem hægt va,r að taka og lét okk- ur hafa brennivín í staðinn. Þessi borg og þetta, land er því, tengt sögu okkar meira en nokk- uð annað í þessum stóra heimi. Islenskt þjóðlíf. hefir líka borið þess menjar í, smáu og stóru alt til þessa dags. Ég man eftir því í mjnu ungdæmi, að þá var ait talið danskt, sem fluttist inn í landið. Það var talað um danska skó og danskt brauð og danskan búning, þó þetta værj einhvers- staðar utan úr heimi. Samband okkar við Dani var dálítið á sama, grundyelli og samband mannanna við guð. Þaðan var alt bæði gott og illt. Þarna gætu Islendingar áreið- anlega lært mikið. Ekki að apa, þessa dönsku, heldur finna út aðra tilsvaran.di innlenda. Það sem vakti mesta athygii mína fyrsta moiyuninn vc,ru ávextir og hundar, þó þetta sé nú skrít- ið til frásagnar. Ávextirnir voru svo áberamdi að mér datt helst í hug að ég væri kominn í aldin- garðinn, eða einhver illmenni hefðu hengt innflutningsnefnd- ina. Og hvergi var hægti að stíga niður fyrir hundum. Það er svo ótrúlegt flóð af frúair-hundum hér. Sumar eru með 2 á einu, >;bretti« og þetta eru svo Ijót og viðbjóðsleg kvikindi yfirleitt að maður verður að freistast tii ao trúa því, a,ð þeir séu ekki ein- ungis til augnagamans. Ég sendi þakklæti í huganum til þejrra sem hafa barist á móti liundaæðinu heima, því það er nógur óþverri í Reykjavík fyrir því. Og nú á að fara að setja hunda, í lögregluliðið hér, en áð- ur þurfa þeir að stunda 3ja ára nám og það er háskólatími. Ef þetta verður tekið upp hjá, okk- ur þá findist mér vel til fallið, að þegar nemendur eru reknir úr skóla vegna sannfæringar sinnar, þá yrði styrkur þeirra veittur hundum til .háskólanáms. Að undanförnu þá hefir lííið hér verið ein stór útsala. Og ég gat ekki að mér gert að óska að íolkið hjá okkur hefði átt kost á því að hlýta þeim kjörum, því yfirleitt þá er ekki of sagt að '■7 fatnaður og annað var á hálf- virði eftir okkar »prísum«, því þessar útsölur eru raunverulegri en hjá okkui-. Mér var líka sagt að fólkjð búi sig undir að kaupa á þessum tíma fatnað og' fleira til ársins og væri þetta töi.uverð hjálp.. Þetta eru nátt- úrlega ekkj nema »molar«, en hundairnir verða, að eta það sem dettur af borðum húsbænda þeirra á meðan að ekki tekst ao ná í stykki. Annars er verðlag töiuvert lægra en hjá, okkur, einkum, fatn aður, ávextir, brauðvörur, sæl- gæti, búsáhöld og smávörur o. fl. Fisikur er aftur dýrari. Nýr þorskur 0,55—0,60 i kg. og sa.it- fiskur 0,90 i kg. og hálfþur 0,55. Silungur 1,35 i kg., og rauð- spretta. 0,55 i kg. Kjöt er dýr- ara en hjá okkur, eða bestu teg- undir, en stágbreytingin er svo rniikil. Ödýrt, kjöt sái ég á 0,45 og svo er víst úrgangskjöt, sem er enn þá ódýrara. Svínakjöt er einna ódýrast og Danir éta af- skaplega mikið af því. Mataræði og lifnaðarhættir Dana; og Islendinga eru töluvert ólíkir, að minsta kosti verka- rnanna og það semi ég segi um það styðst ég bara við þá kynn- ingu sem ég hefi haft af þessu. Eg hefi um tíma núna verið hjá danskri verkamannafjölskyldu og kynt mér út frá því þessu við- víkjandi. Húsmóðurstörfin eru töluvert. minni hér en hjá okk- ur Oig það gerir það að Danir éta ekki aðalmatinn fyr en á, kvöld- in. Þeir idrekka kaffi kl. 7 áð- ur en þeir fara til vinnu, svo hafa þeir með sér smurt brauð sem þeir eta kl. 12 og svo ekki meir fyr en þeir koma heim kl. 4. Það sarna gildir með heima- fólkið. Vjð drekkum kaffi kl. 8. Smurt brauð k*Í., 12 með allskon- ar ,áskurði,, sem Danir eru frægir fyrir. Kaffi kl. 12 og heit an mat kl. 6. Verkafólk etur víst varla nokkurntíma fisik, heldur kartöflur og þessar ódýrari teg- undir af kjöti í einhverri mynd. Danir eru að sjá sparneytnir í miat en geta etið mikið og eru matarlegir og makráðir yfir miat. Kaffibrauð sést varla ann- að' en sigtibrauð Qg til viðbitis’ smjörlíki og, svínafeiti., Katfi drekka þeir m,ikið. Þetta að vinna ekki nema átta tím,a og vinna þá í einu gerir ákaflega mikla breytingu á heim jlislífinu. Störfin verða léttari fyrir konuna, og maðurinn hefir mikið betri támi til að hugsa nm sitt heimáli að öllu leyti og til annara, starfa félagslegra og menningarlegra. Það er svartur svívirðingarblettur á íslenskri verkalýðshreyfinug og íslensk- um verkamönnum; að vera, ekki búinn að koma á 8 stunda, vinnu degj. Það er svo mikið menning- arspursmál fyrir utan kaup- hækkun, að það verður að kom- ast í framkvæmd nú þegar. Frá kl. 7 til 4 félagar! Það sem ékki gerir minna út- slag með afko,mu verkamanna hér er húsaleigan. Þar sem ég er hafa hjónin 2 stórar stofur og eldhús, vaskahús og geymslu í nýju húsi fyrir 47 kr. á miánuði. Þrjú herbergi og eldhús með baði kosta 70 kr. og þetta er þó í húsum sem eru eign einstakra manna eða félaga. Y.firleitt held ég að verka- menn hér hafi sæmilegar íbúðir og það hefir óneitanlega verio- 'gert meira fyrir fólkið í þessari borg en. Reykjavjk, enda er Iætta • auðugra land, eða hægra að ná einhverj-u af burgeisunum án þess að þá muni nokkuð ura það. Hér er fult af skemíi- görðum, leikvöllum og á, milli hverra þessara sambygg- ingar sem verkamenn búa í eru steypt svæði til þess að börnin ge,t,i verið þa,r og þurfi ékki að halda sjg á götunni. Svo er líka t. d. tiryggingarlöggjöfin miklu fullkomnari en hjá okkur semi skiljanlegt er. Það er að minsta kosti einhver snefill af hugsun í þá átt að það þurfi að gera meira en búa, fólkið til, það þurfi lika að ala það upp án þess að setja það aðallega á guð og gadd- inn. Ég vil aðeins geta þess að lok- um, að mér hefir líkað vel við danska fólkiðl. Það er blátt áfram og kurtaist hvort semi maður ,sér það á götu eða finn- ur það heima, hjá sér. Og þó við eiigum Dönum grátt aö gjaldai fr,á fyrri tímum, þá, kem.ur það náttúrlega ekki til mála að vera illskast við þessa kynslóð út af því, nemia þegar verið er að ræða urn lagalegan rétt sem við eig- um óefað til ýmsra, hl.uta hér. Líka vil ég geta þess að ég kom á fund hjá íslensk.um stúdent- um; sem; eru á móti fasism;a og það gladdi mig að sjá hvað þeir e.ru margir og sýnilega kjarninn úr hópnumi, sem hvorki vi.II fylgja eða daðra, við morðingja- menskuna í heiminum. HugleiJcur 'mjógsiglandi.

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.