Þjóðviljinn - 16.03.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudagui’inn 16. mars 1938.
ÞJOÐVILJINN
Signrðnr Þor.steiiisson:
Þoplákshöin.
Islensk alþýða hefir um lang-
an aldur verið furðu natin vio
að rita sína eigin sögu. Sískrif-
andi fræðaþulir hafa verið uppi
á öllum tímum og fært. í. letur,
það sem þeir mátt,u af fróðleik
um samtíð sína og fortíð. Þó að
margt sé misjafnt að gæðum. í
þessum skrifum, og þó fátt eitt
standist tímans tönn að fullu,
hafa þó menn þessir bjargað
furðulegum. verðmætum undan
báru. Saga þjóðarinnar, lífs-
barátta hennar og hættir fyr
á öldum væri um. margt
minna kunn ef alþýðan hefði
aldrei tekið sér penna í hönd. Og’
þó að fyrnist að nokkru yfir
spor þeirra og rit er frá líður
eru það aðeins sameiginleg
örlög með ölium hinum, sem sam
tíðin hossáði hærra fyrir lærdóm
og snilli.
Bóik sú er Sigurður Þorsteins-
son hefir ritað um Þorlákshöfn
lætur ekki mikið yfir sér. Hún
er látlaus frásögn um liðinn
tíma, um baráttu íslenskra sjó-
manna eins og hún gerðist og
kom höfundinum fyrir sjónir,
síðustu árin áður en. tækni nú-
tímans hélt innreið sína.í landið
og lagði árina fyrir óðal.
Saga Sigurðar Þorsteinssonar
er um hreystiverk, hrakninga og
.slysfarir, en alt' þetta hafa ver-
ið fylgjunautar íslenskrar sjó-
mensku fram á þennan dag. Hér
er sagt frá hrakningum, seni
höfundur bókarinnar lenti í á
unga aldri, hvernig öll sund
virtust verða lokuð, þegar þeir
rákust á franskt fiskiskip, sem
bjargaði þeim.
Þá segir Sigurður frá dagleg
um. störfum og venjum-sjómann-
anna eins og þau gerðust í Þor-
lákshöfn fyrir og framyfir síð-
ustu aldamót.
Þrátt fyrir það, þó að lýsing-
ar bókarinnar eigi fyrst og
fremst. við Þorlákshöfn, þar sem.
hpfundurinn, mun vera, kunnug-
astur, þarf ekki að efa, að hún
gefur nokkuð skýra heáldar-
mynd af sjóníenskunni eins og
hún gerðist á þeim tíma. Við-
fangsefni og viðhorf sægarp-
anna í Þorlákshöfn hafa vafa-
laust verið mjög svipuð í. höfuð-
drátítum og meðal sjómanna í
öðrum veiðistöðvum, að minsta.
kosti hér sunnianlandsi
I þessu liggur fyrst og fremst
hið almenna gildi bókarinnar,
og það gerir hana að þætti úr
menningar- og atvinnusögu þjóð-
arinnar á öldinni s,em leið.
Þannig verður bókin nokkur
uppfylling í það skarð, að Jón-
asi Jónassyni entist, ekki aldur
til þess að rita kaflann um sjó-
mennsku í »Islenskir þjóðhætt-
ir«. En auk þess geymár bókin
myndir og minningar ýnjsra
þeirra ein,staklinga., ,sem gerðu
garðinn í Þorlákshöfn frægan,
Ef til vill nefir það fyrst og
fremst vakað fyrir Sigurði Þor-
steinssyni, er hann ritaði bók
sína. Hið almenna, hefir oftast
crðið að þoka að baki því ein-
staklingslega í íslenskri sagna-
ritun. En þrátt. fyrir það vérður
bók n ekki fyrst, og fremst
bautasteinn yfir grafir for-
mannanna í Þqrlákshöfn, heldur
minnisvarði heildarinnar, hinn-
S.ausn togaradeilunnar
FRAMH. AF 1. SIÐU.
fyrr, ,sem það verður gert, því
betra.
En meðan á þessu stendur
verður auðvitað að halda, togur-
unumi úti — cg það myndi vafa-
laust ekki verða erfitt að finna
lausn á því, hvernig tap á
rekstri þeirra, væri borgað, ef
örugt væri að hér væri aðeins
um bráðabirgðafyrirkomulag að
ræða, meðan verið væri að
skapa heilbrigt ástand í togara-
útgerðinni.
Kaupdeilan á, togurunum: er
ekki orsök kreppunnar í togara-
útgerðinni, heldur aðeins eitt
merkið um hana. Stöðvun tog-
aranna á fyrst og fremst rót
sína að rekja til toagareigenda,
sem stöðva þá til að knýja fram
,sín.a la,usn á kreppu togaraút-
gerðarinnar: að láta fólkið og
ríkið borga.
Vinstri flokkarnir verða að
Hvara þessu með því að beita
svnyú lausn: uppg jöri á því spilta
í togaraútgerðimú, heilbrigðan
rekstur á henni ■— og skilyrðið
iU þess er ný stjórn í Lands-
bankann, sem vill og þorir að
skapa heilbrigðan grundvöll í at-
vinnu- og fjármálalíf Islands í
stað þess fúafens, sem það nú
byggir á og alt getur sokkið í
fyrr en varir.
a,r horfn.u sjómannastéttar, rit-
uð af m,anni ,sem var með í leik
og starfi einum af þeirri kynslóð
sem nú er að hverfa.
Isafoldarprentsmiðja gefur
bókina út, og ■ er hún prýdd
fjölda mynda, af gömlum for-
miönnum skipshöfnum og ver-
búðum.
Fyrir skömmu ljom hinn aljiekti
leikari Paul Muni til Ka.upmanna-
hafnar eftir að hafa ferðast um
flest lönd meginlands Evrópu. Sagði
hann þá í viðtali við stórblaðið »Poli-
tiken«, að hann hefði orðið fyrir
miklum vonbrigðum I sambandi við
það, sem hann sá á þessari ferð sinni,
alstaðar hafi stríðsóttinn og efna-
hag-slegar áhyggjur' hvílt eins og
mara á fólkinu. En í einu landi hafi
fólkið þó veri,ð gla,tt og horft björt-
um augum á, framtíðina, en það var
i Sovétrikjunum.
C .
• •
Rithöfundurihn Antoin Mohler
dvaldi nýlega einn dag í Gíbraltar-
bænum, sem er við rætur hins vold-
uga- hanira.vístis Breta og ráða þeir
yfir bænum. Á göngu sinni um
breska svæðið kom hann að hárri vír-
netsgirðingu með gaddavír efst og
aðskilur hún spanskt land, sem
þarna er undir stjórn Francos frá
breska landsvæðinu. Það vi.ldi svo til
að nokkrir enskii' hermenn voru
þarna að gera við allstört op á girð-
ingunni, en hinu megin var herdeild
Franco-dáta a.ð heræfingum. Allt í
einu stukku 4 menn, liðþjálfi og 3
undirmenn hns, út úr fylkingunni og
hlupu eiirs og l'ætur toguðu í átt.ina
að opinu á landamáeragirðingunni.
Þeir skriðu másandi og blásandi í
gegnum opið og byrjuðu strax að
rífa utan af sér einkennisbúningana.
Öskuvondur Franco-herforingi æddi
á eftir þeim, en gat auðvitað ekki
larið inn á breskt land, en hinir 4
köstuðu einkennisbúningum sínum,
stykki eftir stykki, yfir girðinguna í
hann og sögðu honum um leið með ó-
þvegnum orðum hvað þeir álttu um
hann og Franco. Herforinginn heimt-
aði, að ensku verðirnir tækju þá
fasta og skiluðu þeim yfir landamær-
in. Þeir voru líka, strax teknir fastir,
en ekki kom t.il mála að skila þeiin
aftur úr því að þeir voru komnir á
enska grund. Þeim var nú fylgt af
vopnaðri varðsveit til bæjarins og
áttu að sitja þar I fangelsi um nótt-
ina, en síðar átti að fela þá I hendur
spanska ræðismanninum, sem svo
auðvitað hjálpar þeim áleiðis til
þess . hluta. Spánar, sem er undir
stjórn lýðræðssinna.
• •
Æfintýri Tomma Sawyers, sem!
margir munu kannast viö, eftir
Mark Twain, hefir verið bannað I op-
inberum bókasöfnum og .skólum í
Rio de Janeiro'og umhverfi. Er þetta
uppátæki einn Liðurinn í baráttu
Brasilíustjórnar gegn kommúnistisk-
um bókmentumH
• •
í þessa, árs útgáfu af Who is who?
er Morgunblaðið kallað »frjálslynt
morgunblað«! Mun þetta; vera eftir
fyrirmælum h. f. Árvakur.
HsBttasi á Evi’ópustyi’j”
öld vex óðfiuga.
Hitler het'ip mi framkvæmt hótun síua mii að
leggja undir sig Austurríki, — mcð hjálp iuss-
lendra landpáðamanna.
Erlend yiirlit 8.
»Framsókn Þýskalancls i Mið-
evrópu eru fy-rstu sigrarnir í
sty.rjöldinni xið Frakkland«,
skrifaði eitt af þektustu blöðum
Tékkóslóvakíu, stjórnarmálgagn
ið »Ceske Slovo«, er Hitler hafði
neytt Schussnig-g til að ganga að
hröfum sínum, og þar með hafið
fra'mkvajmd þeirrar grímulausu
landránastefnu, s,em, hefir altaf
verið g'runntónninn í afstöðu nas
istanna til annara ríkja. Á
nokkrum vikum hefir Hitler
þurkað út sjálfstæði, Austiurrík-
is og- kúgað íbúa þess undir harö
stjórnina frá Berlín. Og ekkert
gerist, þó að þýski herinn
xnarséri suður að landamærum
ttalíu, — en handan við þau
landamæri, í Suður-Tyról, býr
einnig álitlegur hóipur Þjóðverja.
Schussnigg Cig; fyrirrennari
hans Dollfuss hafa leikið hér
sama sögulega hlutverkið og fyr-
irrennafar Hitlers í Þýskalandi.
Verkalýðsstéttin er barin niður
með vopnavaldi og haldið í járn-
harðri kúgun. I stað þess að sam
eina alla þjóðina gegn ásókn Hit-
lers, ineðan tími var til er sífelt
,samið og slegið undan, þar til
stundin rennur upp þegar
ástandið innanlands og utan er
orðið svo, að Hitler getur látið
þýska herinn marséra inn í
landið og taka þar öll völd, án
þess að tilraun sé gerð til varn-
a.r.
Enska íhaldsklíkan, sem hefir
það æðsta boðorð í uta.nríkismál-
uro að semja við fasistaríkin og
styðja þau, er orðin júnráð í
bresku stjórninni, og frönsk ut-
anríkispólitík hefir ekki verið til
síðustu árin, — en Frakkar hafa
elt Breta í blimdni þá hættulegu
leið sem einkend er af undan-
látsssmii og samningum við fas-
istaríkin, — og það virðist. eng-
in veruleg á,hrif hafa haft þó að
einvaldsherrarnir, Hitler og
Mussolini hafi sýnt það svoi ótví-
rætt að ekki verður um viilst,
að alþjóðaréttur og milliríkja,-
samningar eru þeim. einskis-
virði.
| Þéssi stjórnmálastefna á sök á
því, að í Evrópu er nú einu sjálf-
stæðu ríki færra, Ef tekist hefðL
að skapa. öflugt, friðarbandalag
lýðræðigríkjanna stóru, Sovét-
ríkjanna, Bandaríkjanna, Frakk
lands og Bretlands, en, það er nú
eitt helsta baráttumál frönsku
kommúnistanna að Frakkland
taki að sér, forgöngu í slíku frið-
arbandalagi, þá hefði fasistarík-
in orðið að setja ofan. Smárík-
in miund.u styðja slíkt bandalag
og setja traust, sitt á það. Ef
landrán Hitlers í Austurríki get-
ur farið fram án þess að nokkuð
sé að gert, þá er engin trygging
fyrir því, að ekki verði reýnt að
»stækka« stórveldii Hitlers nSeð
því að bæta við fleiri Dónárlönd-
um og svo kæmi röðin að Balkan,
Þegar er komið svo, að hótun-
um rignir yfir Tékkóslóvakíu, og
vitað er að þýsku nasistarnir
hafa sérstaklega mikla. löngun
til að ráðasti þar inn og gera
st'i'um hluta landsins þau sömu
skil cg Austurríki hafa nu verið
gerð.
En um Tékk/islévakíu er öðru
máli au gegna. lnnrás þýska
hersvns í Tcklcóslóvakíu þýðir
h'ciópustríð. Leiötogar ríkisins
hafa látið Hitler skilja það ótví-
rætt, að landið skuli varið fyrir
nasismanum meðan nokkur sé
uppistandandi, — ag Tékkósló-
vakía hefir tromp á hendinni,
sem Austurriki hafði ekki, og
vildi eklci liafa, vináttusáttm/ála
við Sovétríkin og Frakkland.
Eina vonin um frið í álfunni,
eina vonin um að landrána og
styrjaldaáætlanir fasisraans
verði stöðvaðar, er sá vísir að
almennu öryggissambandi lýð-
rœðisþjóðanna, sem Sovétrílein
hafa leomið á og barist fyrir með
öllu því áhrifavalcli sem þau
hafa yfir að ráða, og stuðning-
ur verJcalýðs allra landa við mál-
stað friðarins.
Með landráni Hitlers, samedn-
íngu Austurríkis og Þýskalands
hefir stríðshætta.n í Evrópu auk--
ist gífurlega. Nasisminn stefnir
að stríði, landvinningastríði,
styrjöld urn yfirráðin í Evrópu,
og öllum heiminum. Og samein-
að Austurríki og Þýskaland er
hættulegra stórveldi en Þýska,-
land eitt. Þarna bætist, því land
84 þús. km.2, með 7 miljón.um
íbúa, lancl með þýðingarmiklum
náttúruauðæfum og ágætum iðn
aði. Þessi hætta er stjórnmála-
mönnum ljós. Daladier, hermála-
ráðherra Frakka,, benti eftir-
minnilega á einmdtt þessa hættu
á flokksráðstefnu radikala-
flokksins 20., febr. s. 1. »Ef nú-
verandi jafnvægi Evrópu rask-
ast«, sagði Daladier, »hefir það
afdrifaríkár afleiðingar. Með því
að láta það afskiptalaust, að upp
vaxi riki í Miðevrópu, seni bein-
linis vegna stærðar sinnar og
fólksfjölda lilýtur að seilast eftir
ósicornðmn yfirráðum í álfunni,
er verið að tcndra ófriðarbálið«.
Þetta er vafalaust, rétt séð.
Samt hafa flokkar alþýðufylk-
ingarinnar, að kommúnistum
undanskildum, fram að þessu
haldið idauðahaldi í stefnu
breska íhaldsins í utanríkismál-
um, stefnu svikanna við lýðræð-
ið og málstað friðarins. Og verði
þar breytt umi stéfnu, þá eiga
frönsku kommúnistarnir er aldr
ei hafa þreytst, á því að vinna,
á móti þessari sjálfsmorðsstefnu
lýðræðisins, mestan. þátti í því,
Ástandið er ískyggijegt. Fas-
isminn vinnur hvern sigurinn af,
öðrum. En »sigrarnir« hafa líka
brodd, sem snýr að fasismianum
sjálfum, liann ber hrun siitt í sér
eins, og ólæknandi sjúkdóm. Sú
kynslóð, sem séð hefir þjóðir
Rússaveldis velta blóðstjórn keis
ara, aðals og auðs af stóli og
skapa á tveimur áratugum, vold-
ugt. ríki velmegunar og’ farsæld-
ar fyrir alla alþýðu, — sú
kynslóð, er séð hefir hugsjónir
sósiíalismans færðar til glæsilegr
ar framkvæmidar, hún yeit það,
að alþýða heimsins á í sér mátt
til að velta af sér járnhæl fas-
ismans, mátt til að sdgrast á
þessari síðustu æðislegu tilraun
rotnandi og hrynjandi þjóðskipu
lags t.il að halda við veldi sínu.
Baráttan er og verður óskaplega
hörð, og krefst þeirra þyngstu
fórna sem hægt er að færa. En
enginn sóeíalisti efast, um úrslit-
i.n. —
13.—3.—’38. S. G.