Þjóðviljinn - 17.03.1938, Side 2

Fimtudagurinn 17. mars 1938.
ÞJOÐVILJINN
Yiðtal við Papanin og félaga
hans um vísindastörf flokksstarf og daglegt líf á rekisjakanum
Heige Holm, blaðamaður við Arbeiderbladet í ■
Kaupmannahöfn, var fyrsti blaðamaðurinn frá jj
Vesturevrópu, er hafði tal af hinum heimsfrægu jj
leiðangursmönnum.
Jermak, 2. nia-rs 1938.
I kvöl'd kom ég um borð í Sov-
étísbrjótinn Jermak, og var
fyrsti blaðamaðurinn frá Vestur
Evrópu, sem fékk viðtal við þá
Papanin, Krenlcel, Fedoroff og
Sjirsoff og auk þess við prófess-
or Otto Juljevitsj Sclvmidt.
Vegna óveðurs. hafði »Jermak«
ásamt »Múrmanets« lagst út af
Kopervik, nokkru fyrir norðan
Stavanger. »Múrmanets« á að
halda áfram til Múrmansk, en
Jermak fer til Leningrad,
Það var ekki tekið út með
sældinni fyrir mig að finna »Jer-
mak«, en þegar ég loks sat í ká-
etUnni og þeir Papanin, Krenkel,
Fedoroff, Sjirsoff og Schmidt á
móti mér, þá voru allir erf'iðleik-
ar gleymdir.
Fjcirmenningarnir litu mun
betur út en við, sem nöfðum ekki
sofnað blund tvo síðustu sólar-
hringana, meðan við vorum að
eltast, við þá. Krenkel, loftskeyta
rnaourinn, sagði að þeir hefðu
allir þyngst þessa níu mánuði,
sem þeir dvöldu norður á jakan-
jim. Papanin ræður ekki við sig
af fjöri, a,ugu hans gneista er
hann segir frá lífinu norður frá,
og fylgir orðunum eftir með mikl
um handatilburðum.
Eitt af því fyrsta sem ég spyr
um er hunidurinn þeirra,
— Það var fimti þátttakand-
inn í leiðangrinum, segir prófess-
or Schmidt og var hann valinn
af sérstakri norður-rússneskri
hundategund, einkum vegna
fjörsins. Þess vegna hlaut hann
nafnið »Kátur«‘.
Ég spyr Papanin hvernig þeim
hafi verið innanbrjosts, er þeir
sáu björgunarliðið frá »Taimir«
koma, gangandi í áttina til
þeirra.
Papanin svarar: Ég mótmæli
því eindregið að hér'hafi verið
um björgun að ræða. Okkur var
ekki bjargað, við vorum sóttir.
Við höfðum lokið því starfi er
við .höfðum fyrirfram sett okk-
ur og einn liður í því var sá, að
við yrðum sóttir.
Þegar ísjakinn sprakk
eina nóttina.
— Lentuð þið ekki í stórhætt-
ur á ísjakanum?
— Nei, svarar Papanin. Þó að
ísinn springi undir okkur, þá
kom það engum á óvænt,. Það
hefði ei,ns gétað ,skeð á norður-
heimisskautinu. Einu sinni vor-
um við tveir saman að vinna úti
við brúnina á jakanum, er byl-
ur skall á, svo að við sáum ekk-
ert frá okkur., Við ráfuðum um
í fjóra klukkutíma áður en við
íundum aðsetursstaðinn. Af öðr-
umi hætfum má nefna það er ís-
jakinn sprakk í tvo hluta. Það
vildi til að næturlagi, en daginn
áður var öskrandi bylur. Við
heyrðum brak og bresti, en það
var svo kalt að okkur langaði
ekki sérlega á fætur til að sjá
hvað um væri að vera. En brest-
irnir héldu áfram, og fór þá Sjir
soff á fætur og athugaði hvað
á gengi. Kom þá í Ijós, að jak-
inn hafði sprungið á tveimur
stöðum. Önnur sprungan lá rétt
við tjaldið þvert yfir jakann og
klauf hann alveg í tvent. Jakinn
sem áður var 2 km. á breidd og
3 km. á lengd, varð nú 30 m.
breiður og 50 m. langur. En svo
kom önnur rifa, undir tjaldið og
eyðilagði það. Bygðum við þá
snjóhús og bjuggum, í því eftir
það.
Isrekið margfaldaði starf-
ið sem leiðangursmenn
urðu að leysa.
Það sem varð okkur mesta
undrunarefnið var það hve hratt
jakinn rak.
Hér tók prófessor Schmidt
fra.m, í: Vegna þess hve hratt ís-
inn rak, margfaldaðist það starf,
sem leiðangursmennirnir urðu
að inna af hendi. Það er senni-
lega einsdæmi hve mikið þessir
fjórir rnenn hafa afkastað af
vísindaatihugunum, það hefði
verið ærið starf fyrir 20—30
manns.
Papanin heldur áfram,: Við
gerðumi m. a„ 23 dýptarmæling-
ar, en um þær er hægt að fá
hugmynd ef menn gera sér ljóst
að við urðum að renna dýptar-
lcðinu niður á 4290 m. dýpi,
Síðasta veðurathugunin.
Stjörwu- og segvlfrœðmgurinn Feodoroff gerir síðustu veðurat-
Imgunina d jakanwnu
mesta dýpi, sero mælt hefir verið
við Nortíurheimsskautiö, og var
það handlína. LccXð v'ar 80 kg.
að þyngd. Við vorum ,sex klukku-
tíma að draga það upp aítur,
með handafli.
— Höfðuð þið samband við
heimili ykkar, spyr ég.
— Við höfðum vikulega sam-
band við f jölskyldur okkar, seg-
ir Papanin, og prófessor
Schmidt bætir við: Konurnar
þeirra töluðú oft við þá í útvarpi
frá Moskva. Fjórmenningarnir
heyrðu greinilega, hvað þær
sögðu, og gátu svarað þeim.
Prófessor Schmidt svarar
rækilega spurningu minni um ár
arigra leiðangursins, — og lýsir
því þýðingarmikla, starf i, er leið-
angursmenn hafi unnið á sviði
veðurfræði, haffræði og segul-
fræði.
Við vorum búnir ad
gleyma kvenfóikinu.
— Hvernig leið ykkur þarna
norðurfrá í níu mánuði, kven-
mannslausum?
Prcfessor Schmidt þýðir
spurninguna fyrir fjórmenning-
ana og bætir við: Þar fenguð
þið nærgöngula spurningu!
Papanin brosir, og hinir segja:
»0 — ágæt;lega«. ■
Papanin bætir við: Við höfð-
um svo mikið að gera, að við
gleymdum alveg tilveru kven-
kynsins,, — en okkur er farið að
ráma í það aftur.
Krenkel segir: Fyrstu þrír
mánuðirnir voru verstir, en síð-
an 'var þaö ekki. svo bölvað. Sjir-
scff og Fedoroff brosa og sam-
þykkja,.
Papamin, segir frá flokksstarf-
seminni á jakanum. Hann var
hjálfur selluformaðurinm »A
sellufundunum ræddum, við um
alt það sem var að gerast I
flokknum heima, og yfirleitt urn
landsins gagn og nauðsynjar.
Þessi flokksstaVfsemi okkar átti
FRAMHALD A 3. SÍÐU

Hér birtist siðari blutinn af grein Eggerts
Þorbjarnarsonar um kaupgjald og vöruverð í
Sovétríkjunum.
leikur á erindi tiil allra alþýðu-
manna og kvenna á Islandi.
Vöruverð í Sovétríkjun-
um.
Við komuim' þá að vöruverð-
inu, trompi afturhaldsins. I
þessu atriði snýst heimildarmað-
ur Jcnasar um sjálfan sig eins
og í launamálunum., 1 öðru orð-
inu játar hann, að vöruverðið í
Sovétríkjunum sé óðum að
lækka, en í hinu orðinu á alþýð-
unni þar að vera óg'erningur að
lifa vegna dýrtáðar.
Verðlisti sá, sem Levin birtir
gefur alranga imynd af verði
nauðsynjavara í Sovétríkjunum
og er því bein fölsun. T. d. segir
þar, að skór kosti 60—75 rúblur,
en skór fást fyrir 25, 30, 40 og
75 rúblur og einstaka tegundir
kosta meira. Levin segir, að al-
fatnaður kosti. 320—800 rúblur,
en alfatnað er hægt að fá fyrir
150 rúblur og þar yfir. Hann
segir einnig að frakkar kosti
387—1100 rúblur, en þá er hægt
að fá fyrir 150---250 rúblur og
þar yfir. Sígarettupakkar með
25 stykkjum, kosta sarnkv. lista
Levins 3 rúblur, en þeir fást
(með sama stykkjaf jölda) fyrir
35 og 65 kópeka, 1.30, 1.50, 2.00,
2.50 og 3,00 rúblur. Svipað er að
segja um verðlag matvæla. Læt,
ég nægj,a í því. sambandi
að geta þess, að ég keypti mat
á venjulegu matsöluhúsi fyrir
65—75 rúblur á mánuði. Vitan-
lega' er matartilbúningur á
heimilum að jafnmiklu leyti ó-
dýrari í Sovétríkjunum og hér á
tslandi og geta menri þá séð
hvers virði fullyrðing Levins er
ura það, að 20 rúblna daglaun í
Sovétríkjunum svari til 2 króna
dagkaups í, Svíþjóð.
Það er því sjáanlegt, að auk
aifts þess, sem, ýkt er í grein Lev-
ins, þá hefir hann tekið verðlag-
ið á dýrustu vörutegundunum,
sem er eðlilegt, því að öðruvísi
gat hann ekki náð tilgangi sín-
um,. En eins og kunnugt er, hef-
ir mikill munur verið í. Sovét-
ríkjunum á verðlagi nauðsynjar
vara og þeirra vörutegunda, sem
heyra undir »lúxus«-vörur.
Sannleikurinn um vöruverðið
er sá, að síðtustu. 5—6 árin hefir
það lækkað álíka kerfisbundið
og launin hafa hækkað. Á árun-
umi 1933—1937 lækkaði verðið
sem hér segir:
Kjöt 3 6%
pylsur 45—
brauð 63—
smjör 64—
sykur 71—
iðnaðarvörui' 5-20—
Aukin velmeg.un alþýðunnar
hefir, ekki síst vegna, þessara
verðlækkana, bætt mataræði
fólks að miklum raun. Þannig
óx neysla eftirtaldra fæðuteg-
unda hjá hverri verkamanna-
fjölskyldu að meðaltali árið 1937 borið saman við árið 1986:
Kornvara '33%
kjöt 115—
feitimetá 900—
mjólk 37—
kúasmjör 112—
sykur 73—
egg 17—
Eins og sjá má, bera tölur
þessar ekki vott .um það hræði-
lega ástand í Sovétríkjunum,
sem Levin hefir búið til á papp-
írnum.
Sannleikurinn , er sá, að So-
vétríkin eru eina landið í öllum
heiminum, þar sem rekin er á-
kveðin stefna verðlækkunar og
launahækkunar. Og þessi sann-
Sovétríkin hafa yfirstigið
erfiðleikana, hvern af
öðrum.
1 Sovétríkjunum, voru þó þeir
tímar, að eikki var um velmegun
alþýðunnar að ræða.< Það var
eftir 4 ára, heimsstyrjöld og 4
ára stríð við 14 ríki og innlenda
hvítliðaheri. Efnahagur landsins
var þá mjög bágborinn. Alþýð-
an varð þá að neita sér um
iraargskonar lífsþægindi. Hún
varð að spara við sig mat. og
klæðnað til þess að geta bygt
upp þann, iðnað, sem, síðar meir
gæti lagt grundvöllinn að vel-
megun fólksins. Hún varð að
nurla saman erlend.um gjaldeyri
til þess að kaupa vélar fyrir í
stað neysluvara, eins og trotsk-
istarnir vildu að gert væri. Við
þessa erfiðleika bættwst svo
spellvirki, borgaranna, trotsk-
istanna og stórbændanna, sem
kostuðu Sovétrí.kin of fjár. Það
nægir að benda á það, að þegar
samyrkjuheryfingin hófst árið
1929, slátruðu stórbændurnir ó-
grynni kvikfjár og ollu þannig,
er frá leið skorti á kjöti, mjólk
og leðuryörum.
Þetta tímabil erfiðleikanna,
þegar alþýðan þurfti að safna
nöglum og járnarusli til þess að
reisa með fyrstu stóru: raf-
magnsstöðina, er nú liðið hjá. I
staðinn er nú komjnn stórfeldur
fyrsta, flokks iðnaður og ný-
tísku landbúnaður, sem eykur
afköst sín gífurlega frá ári tit
árs og lagt hefir grundvöllinn a,ð
vaxandi velmegun fólksins í
landinu.
Til þessiara breytinga og vaxt-
ar hins .sósía,listiska, kreppu-
lausa þjóðfélags eiga hinar
kerfisbundnu launahækkanir og*
verðlækkanii' rót sína að rekja.
Og þetta mun halda áfram. Þaö
mun fara eins o>g verkamaður í
Moskva sagði á fundi einum, er
ég var viðstaddur, að bráðum
mundi smjörpundið komast' mð-
ur í nokkra kópeka.
En hversvegna fer afturhald-
ið slíkum hamförum nú á móti
Sovétríkjunum? Það er vegna
þeirrar stórfellclu vakningar,
sem fram er að fara meðal ís-
lenska verkalýðsins. Aíturhald-
ið vill ekki að íslensk alþýða fái
að vita sannleikann um sósíal-
ismann og reynir með samtaka,
árásumi að leiöa athygli hennar
burtu frá framkomu afturhalds-
FRAMHALD Á 3. SIÐTJ