Þjóðviljinn - 23.03.1938, Page 3

PJOÐVIIiJINN
Miðvikudagurinn 23. mars 1938.
lilðOVIUINII
Málgagn Kommfinistaflokka
Islandi.
RltBtjóri: Einar Olgeirsson.
KitstjörnX Bergstaðastræti SO.
Slmi 2270.
Afgreiðsla og anglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Simi 2184.
Kimor út alla daga nema
mánndaga.
Askriftagjald ö mánuði:
Kejrkjavik og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
1 iansasöla 10 aura eintakið.
Prentsmiðja Jöni Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, slmi 4200.
Sjómennirnir viður-
kenna ekki gerðar-
dóminn.
Á fundum' þeim sem sjómenn
í Reykjavík, Hafnarfirði og
Patreksfirði héld,u um lausn tog-
aradeilunnar í fyrrakvöld höfðu
þeir gierðardóm Framsóknar og'
íhaldsins að engu.
Sjómenn tó(ku það greinilega
fram í fundarályktun sinni, að
þeir mótmælbu gerðardóminum
og teldu sig í engu af honum
.bundna, og að þeir áskilji sér
fullan rétt til þess að þerjast fyr
ir betri kjörum um síldveiðitámr
ann en gerðardómurinn ákveður.
Með samþykfcum sjómannafé-
laganna í fyrrakvöld hafa sjó-
rnenn gert gerðardómslög Her-
manns Jónassonar og kumpána
hans að pappírsgagni einu, sem
er gjörsamlega þýðingarlaust,
þar sem: sjómenn hafa eftir sem
áður óskoraðan rétfc tdl þess að
berjast fyrir hagkvæmari kjör-
um á síldarvertíðinni.,
En þrátt fyrir það þó að sjó-
menn hafi sýnt þann stétfcar-
þroska að virða gerðardóminn
að engu og þó að þeiir hafi þann-
ig sýnfc að það er hægfc að verj-
ast árásum sem þessurn ef nóg
eining er fyrir hendi, þá er ekki
þar með sagfc að spor eins og
samþykfc gerðardómslaganna
væri ekki betur óstigið.
Dagana áður en gerðardóms-
frumvarpið var til umræðu í Al-
þingi sat stjiprn verkamannafé-
lagsins »Próttur« á, Siglufirði að
samningium' við stjórnir Síldar-
verksmiðja ríkisins. Virtist svo
sem samningar ætluðu að takast
og verkamenn mundu fá Uobkr-
ar kjarabætur. Eh að morgni
eftir að gerðardómurinn var
fcámþykfcur á Alþingi kipti verk-
smiðjustjórnin skyndilega að
eér hendinni. Nú heimfcaði húll
Báttasemjara og enginn efar að
bak við þá kröfu lá önnur krafa,
krafa um gerðardóm, sem, skamt
ar siglfirskum verkalýð og raun-
ar ÖUum íslenskum verkalýð
kaup og kjör. Pað er ekki að efa,
að í gerðardómslögum íhaldsins
og Framsóknar sáu atvinnurek-
endur hilla undir gerðardóm í
hverju ágreiningsatriði, sem upp
kann að rísa milli verkamanna
og þeirra., Hughvörf síldarverk-
smiðj ustjórnarinnar á Sigiufirði
verða ekki skilin á anna.n veg,
og tæplega hefði Eggert Claes-
»en fengið annan drátt þyngri á
Samvinnuhpeyfingm í
V estmannaeyjum.
Kaupfélag verkamanna er stærsta
neytendafélaglð, telur
Alk ÞRIGGJA KAUPFÉLAGA, sem versla með
algengustu neysluvörur fólksins eru þar mörg
stór samvinnufélög og hlutafélög útvegsbænda
svo sem báta-samábyrgð, lifrarsamlag, ísfélag, neta-
gerð, fisksölusamlag.
Þjóðviljinn hefir í dag átt viðtal við ísleif
Högnason kaupfélagsstjóra Kaupfélags verkamanna
og fara hér á eftir ummæli bans.
Auk hinna ým,su samvinnu- og
hlutafélaga, sem útvegsmenn í
Eyjum, hafa með sér eru, eða
hafa verið fram að þess,u, 3
kaupfélög, sem versla með brýn-
ustu nauðsynjavörur fólksins.
Pessi greining í neyfcendasam-
tökunum á rætlur sínar að rekja
til andstæðra stjórnmálaskoð-
ana ráðandi manna í félögunum.
Hverjum, kenna megi um, þessa
óheillavænlegu sundrung í sam-
vinnuhreyfingunni, má lengi
þráfcta, en eflaust getum við
kommúnistar kent okkur um að
hafa vanrækti almenna fræðslu
um samvinnumálin og það að
hafa ekki einbeifct okkur fyrir
sameiningu félaganna. Sam-
kepnin meðal samvinnufélag-
anna innbyrðis hlýtur að skaða
neytendurna og fcefja' vöxfc sam-
vinnufélaganna.
Af neytendafélögum þeim, er
nú starfa er Kaupfélag verka-
færi sitt, en að hlaupið væri sva
»drengilega,« undir bagga með
hor.um, sem hér ætfci að gera.
rnanna, elst, stofnað árið 1931.
Stofnendur þess voru 60 að tölu.
Efni þau senr félagið hóf starf-
serni sí.na með voru, 25 króna
inngangseyrir hvers félaga.
Fyr.sta. árið var árangurinn af
starfi félagsins góður. Auk þess
sem félagið orsakaði alment
verðfall neysluvara í bænurn
gat, það úthlutað 4% tekjuaf-
gangi fcil félagsmanna í árslok.
Nálægt ári síðar, eða þegar
kaupfélagið Drífandi varð gjald-
þrota, stofnuðu foíringjar Al-
þýðuflokksins annað kaupfélag,
Kaupfélag alþýðu. Stofnun þess
félags drói strax úr vexti Kaup-
félags verkamanna. Um líkfc
leyti hófust íhaldsmenn einnig
handa, og mynduðu sitt Kaup-
félag, Kaupfélag Eyjabúa. Pað
lélag varð mjög skammlíft og er
nú löngu gjaldþrota. Á tímabil-
in.u 1932—1934 stóð Kaupfélag
verkam,anna að kalla mátfci. í
stað. Meðlimatalan komst upp í,
82 í árslok 1934 og viðskiftavelt-
an var svipuð frá ári til árs. Pó
skilaði. félagið á ári hverju 4—-
5% tekjuafgangi til félaganna.
250 félaga
lög eftir stjctrnmálaskoðunum,
er óhæf og skaðleg hagsmunum
hennar. Sameining kaupfélag-
anna, eða að minsta kosti sam-
starf þeirra, er aðkallandi nauð-
syn, ef þau eiga að geta verið
viðfangsefni sí.nu vaxin, sem er
að bæta kjör fólksiris.
Vafalaust eru miklir mögu-
leikar fyrir hendi í Vestmianna-
eyjum til þess að efla og um-
skipuleggja samvinnuhreyfing-
una til bófca frá því sem nú er.
Löng reynsla fólksins í viðskift-
um sí.num við kaupmenn og
kaupfélög hefir kenfc því að
kaupfélögin eru ómissandi.
Þótt kaupfélögin hafi hvað eft-
ir annað komist í gjaldþrot og
þau verið gerð upp, hafa þar á-
valt risið upp ný kaupfélög.
Skilyrðið fyrir tilver.u kaupfé-
laganna og annara samvinnufé-
laga, er lýðræðið. Pau mörgu
hundruð verkamanna, útvegs-
rnanna og annai'a millistéttar-
manna, sem nú eru í, hinum
ýmsu samvinnufélögum í Vest-
mannaeyjum, hljóta því að vera
unnendur lýðræðis og' frjálsra
félagssamfcaka, en andstæðingar
einræðis', afturhalds og fasisma,
Grundvöllur til samstillingar
þessara lýðræðisafla er til stað-
a.r, og ef alþýða Vestmanna-
eyja ber giftu til að sameina
þessi öfl, getur samvinnuhreyf-
ingin orðið sá, múr, semi veifcir
öldum fasismans viðnám.
/
i m
Alþýðubl. ber sig heldur barna
lega að í gcer. Það lepur upp
eftir N. Dbl. ásökunina um að
stjórnarskiftin sé komrnúmstun-
um að kenna! Er blaðið að gefa
í skyn að ef kommúnistarnir
ekki liefðu verið, þá hefði Al-
þýðuflokkurinn gengið að gerð-
ardómi og liverju öðru, sem, hon-
Umi vceri boðið upp á?
★
Og ekki batnar hjá blaðrcefl-
inum, þegar það fer að tala um
ai Alþýðuflokkurinn sé svo veik-
ur og klofningin i verklýðshreyf-
ingunni svo mikil. Því er þá Al-
þýðusarnbandsstjómin að reka
úr flokknum — og því taka þeir
þá ekki tilboðum kommúnista
um að skapa eirúngu í verklýðs-
hreyfingunni?
Alþýðuflokksstjórnvn cetti ad
skupa sér eina, reglu: Að láta
Alþýðuflokkinn gera meira og
Alþýðublaðið tala minna.
EI

rvv
i J.yrvH =i: i .i
Burtferð er frestað fcil fimtu-
dsgskvölds kl. 9.
Þegar litið er á þetfca leynir
það sér ekki, að samþykt sjó-
mannafélaganna um að virða
gerðardóminn að engu hefir hin-
ar þýðingarmestu pólifcísku af-
leiðingar. Fordæmi það, sem
skapast hefði, ef sjómannafélög-
in hefðu samþykt að hlíta gerð-
ardómiinum, hefði létt afcvinnu-
rekendurn róðurinn tjl muna,
gert. kröfur þeirra háværari og
þrotlausari., og varla hefðu
íhaldsöflin í Framsóknarflokkn-
um staðið til langframa gegn
slíkum kröfum,. Pað er þebta at-
riði, sem fyrst og fremst kemur
til með að hafa þýðingu í fram-
tíðinni. Fordæmið sem á.tti að
skapa rann út í sandinn.
En í sambandi við vinnulög-
gjafarfrumvarp það, sem Sigur-
jón ölafsson og ýmsir fleiri hafa
samið og nú liggur fyrir Alþingi
rifjasfc upp ein mótbáran enn
gegn því í sambandi við gerðar-
dóminn. Ef vinnulöggjöf Sigur-
jóns & Co. hefði verið komin á
hefðu sjómennirnir ekki getað
hreyft neinum mótmælum' gegn
gerðardóminum. Þeir hefðu nauo
ugir viljugir orðið' að ganga að
honum. Pá hefði skapasfc það for-
dærni, sem sitjórn síldarverk-
smiðjanna beið eftir þegar hún
neitaði að halda áfram samning-
um við verkamannafélagið
»Prótfc«.
Á árinu 1935'óx bæði umsetn-
ing og meðlimatala l'élagsins og
hefir félagið frá þeim tíma ver-
ið í stöðugum, vexti, Telur félag-
ið nú 250 félagsmenn, sem í það
hafa gengið án tilli.ts til stjórn-
málaskoðana og enda þótt
kommúnistar og fylgismenn
þeirra, kunni að vera í. meiri-
hiuta í félaginu hafa alþýðu-
menn úr öllum, hinum stjórn-
málaflokkunum fundið að í
Kaupfélagi verkamanna nutu
þeir fulls jafnréttis bæði, í við-
skiftumi og öðrum félagsmálum.
Vöxtur félagsins óx enn á ný
'forysfcumönnumi íhaldsins mjög í
augum. Fóru þeir aftur í fyrra
enn á stúfana umi stofnun, kaup-
félags og drógu þá enga dul á
það, að það væri; stpfnað í þeim
tilgangi að ráða niðurlögum
Kaupfélags verkamanna. Enn
sem komið er hefir Kf. verka-
manna ekki orðið þess vart að
viðskifti þess rénuðu fyrir at-
beina þessa nýja, keppinauts, sem
þó hefir hermfc eftir Kf. verka-
manna alla þess starfsháttu, að
svo miklu leyti ,sem íhaldsmenn
geta tileinkað sér þá. Enginn
vafi e,r á því að þetta nýja kaup-
félag þeirra íhaldsmanna hefir
valdið smákaupmönnum, í Eyj-
um þungra búsyfja, sem nærri.
má geta, þar eð félagsmennirn,-
ir voru áður aðalviðskiftamenn
smákaupmannanna.
Greining alþýðunnar í kaMpfé-
Adyornn.
Hér með vijl nefndin vekja. athygli innflytjenda
byggingarefnis og annarra á því, að hún hefir sett
þau skilyrði fyrir veitdngu gjaldeyris- og innflutn-
ingsleyfa fyrir timbri og cementi, að þessar vörur
verði ekki seldar til bygginga á íbúðarhúsum, sem
eru stærri en, svo að 430 teningsmatrar tálheyri
hverri íbúð, eða tjl annarra húsa eg mannvirkja,
sem þurfa erlent efni fyrir meira en. kr. 5000.00 meé
útsöluverði, nema ,sam|)ykki hennar komi tál, og gildir
þetta jafnt hvort viðkomandi hefir undirskrifað
skuldbindingu hér að lútandi eða ekki, þannig að inn-
flytjendur bera ábyrgð á að ofangreind skilyrði séu
ekki brotin.
Reykjavík, 18. mars 19M.
Gjaldeyris og
innflutnmgsnefnd