Þjóðviljinn - 30.03.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudagurinn 30. mars. 1938.
PJOBVILJINN
J ón Baldvinsson
forseti Alþýðusambandsins.
1 dag er Jón Baldvinsson for-
■eti Alþýðusambandsins og sam-
einaðs þings til moldar borinn.
Þætti hans í þágu íslenskra
stjórnmála og verklýðshreyfing-
ar er lokið, og langur starfsdag-
ur á enda. runninn.
Jón Baldvinsson, var fæddur
á Strandseljum: í Norður- Isa-
fjarðarsýslu 2. desember 1882,
en. þar bjuggu foreldrar hans,
Baldvin Jónsson og kona hans
Halldóra Sigurðardóttir. Fimtán
ára að aldri hóf Jón prentnám í
prentsmiðju Þjóðviljans á Isa-
firði, og þegar Skúli Thorodd-
sen flutti frá Isafirði t-il Bessa-
staða árið 1901 fluttist Jón þang
að einnig, og vann þar, uns
prentsmiðjan Gutenberg var sett
á stofn árið 1905. 1 Gutenberg
var Jón svo uns hann gerðistfor
stjóri Alþýðubrauðgerðarinnar
er hún var stofnuð 1918. Hann
var forstjóri Alþýðubrauðgerð-
arinnar til 1930 þegar Otvegs-
bankinn var reist.ur á rústum Is-
landsbanka. Þá var Jón gerður
að bankastjóra og gegndi hann
því starfi til dauðadags.
Jón Baldvinsson kvæntist
1908 eftirlifandi konu sinni Júl-
íönu Guðmundsdóttir frá Jafna-
skarði í Stafholtstungum. Þau
hjón eignuðust einn son barna,
Baldvin lögfræðing, semi dvalið
hefir í vetur í París við fram-
haldsnám.
Hugur Jóns mun snernma
hafa hneigst að landsmálum.
Hann kom ungur til Skúla Thor-
oddsen, sem þá var tvímælalaust
»Grundvallarkenningar
jafnaðarmanna«
»Málaferlin í Mcskva og
grundvallarkenningar jafnaðar-
manna« heitir grein, sem Al-
þýðublaðið birtir nýlega. Öneit-
anlega hlálegur titill, því að um
grundvallarkenningar jafnaðar-
stefnunnar er sá jafnnær, sem
ekki hefir annað um þær lesið
en þessa grein.
Engu að síður er greinin lær-
dómsrík. Slíkt, starblint hatur á
verklýðsríkinu rússneska, sem
fram kemur í henni, á sér ekki
hliðstæð dæmi í íslenskri blaða,-
mensku, ef frá eru taldar nokkr-
ar fyrri greinar Stefáns Péturs-
sonar í Alþýðublaðinu og svo
Rú&slandsskrif Morgunblaðsins,
þegar þau eru í sem mestum, al-
gleymingi. Hin umrædda Al-
þýðublaðsgrein hefði jafnvel
tæplega getað staðið í sótsvörtr
um erlendum íhaldsblöðum, edns
og »Times« og »Temps«, því að
jafnvel þau eru nú fyrir áhrifa-
vald staðreyndanna farin að
JÖN BALDVINSSON
frjálslyndasti og róttækasti
stjórnmálamaður landsins,. Var
því síst. að undra þó Jón skipaði
sér í fylkingu hinna framsæknu
þegar hann fór sjálfur að láta.
þau mál til sín taka. Hann gekk
í Prentarafélagið st;rax er hann
kom hingað til Reykjavíkur og'
var forinaður þess um eitt skeið.
Um þessar mundir var verkar
lýðsihreyfingin í bernsku. Félög-
in voru fá, smá og lítilsmegandi.
Árið 1916 var Alþýðusambandio
stofnað og nokkru síðar var Jón
Baldvinsson kcsinn forseti þess
og var hann það alla tíð síðan,
enda. einn af mestu áhrifamönn-
um. Alþýðuflokksins.
Fyrir Alþýðuflokkinn gegndi
Jón fjölda trúnaðarstarfa alla
tíð. Hann átti sæti í bæjarstjórn
Reykjavíkur 1918—1924. Á þing
var hann kosinn fyrir Reykjavík
neyðast, til að viðurkenna að á-
kærurn.a,r í Moskva séu óhrekj-
anlegar. Aftur á móti gæti
greinin sem best verið tekin
upp úr þýsku nasiatablöðunum
»Angriff« eða »Sturmer«, sem
alment eru viðurkend sem mestu
sorpmálgögn heimsins. Lesið
blöð þýskra nasista, og þið munr-
uð ekki finna þar svívirðilegri á-
rásir á verkamannaríkið rúss-
neska en »scsíalistarnir« við Al-
þýðublaðið bera frarnL
A þeim degi . . .
Þetta hlýtur að gefa öllum
verklýðssinnum mjög alvarlegt
efni. til íhugunar: Hvernig
stendur á því, að »sósíalistarn-
ir« við Alþýðublaðið eru orðnir
málgögnum, auðvaldsins, hinum
allrarómerkustu málgögnum í-
halds og fasisma algerlega sam-
mála, ekki aðeins um það, að
tveir og tveir séu fjórir, heldur
jafnvel um mjög þýðingarmikió
pólitískt mál, sern vér viljum
fullyrða, að hafi flestum málum
meiri þýðingu fyrir framtíð
1921 og sat hann þar sem þing-
maður Reykvíkinga, til 1927.
Eftir það átf.i hann alla tíð sæti
á þingi sem landskjörinn þing-
maðúr. Jón Baldvin&son átti sæti
í sambandslaganefnd frá 1927
og hann var forseti sameinaðs
þings frá 1934.
Hér hafa, verið raktar nokkr-
ar af þeim trúnaðarstöðum er
Jón Baldvinsson rækti fyrir
flokk sinn og í íslenskum þjóð-
málum. Sýna. þær gjörla að Jón
var mikilsvirtur af flokksmönn-
um sínum, og að .hann sat ekki,
auðum höndum, meðan orka og
þrek entist.
Eins og gefur að skilja var líí
Jón,s: Baldvinssonar oft storma-
samt. Hann fcr ekki fremur en
aðrir varhluta af þeim éljum,
sem næða á foirustumönnum
pólitáskra flokka. Andstæðingar
hans voru margir, en hann mun
hafa, átt fáa óvildar.menn, enda
ber öllum sem Jón þektu saman
um, að hann hafi verið prúð-
menni í hvívetna og hinn sam-
vin.nuþýðásti maður.
Umi tuttugu ára skeið var Jón
Baldvinsson forustumaöur Al-
þýðuflokksins og við nafn
flakksins mun nafn hans lengst
tengt, Vafalaust hefir enginn
einn maður átt jafn drjúgan
þátt í því að móta og marka,
flokkinn og yerklýolshreyfinguna
hér á landi sem hann,. Islensk
verklýðshreyfing mún því æ
geymia nafn Jóins Baldvinssonar
sem eins úr hópi sinna fremstu
brautryðjenda, sem eins þeirra
manna, er lagði hönd á plóginn,
meðan gangan var þyngst og
liðsmennirnir tvíráðastir. Um
hiitt, má að vísu deila, hvort Jón
Baldvinsson var sá leiðtogi, sem
æfinlega valdi farsælustu leið-
ina. Úr því mun sagan og fram-
tíðin ein skera.
verklýðshreyfingarinnar og sósí-
alismans yfirleitt, nefnilega það,
hvort Sovétríkin rússnesku séu
einræðisríki harðstjórnar og
kúgunar eða verkamannaríki
frelsis og sósíalisma.
Eru sósíalistarnir fasistum
sammála um stjórnarfarið. í
Þýskalandi, á Italíu, í Japan eða
hjá, Franco á Spáni? Nei! Eru
sósíalistar fasistum sammála um
stjórnarfarið í Frakklandi,
Tékkóslóvakíu, á Spáni lýðveld-
i.sstjórnarinnar eða jafnvel í
Englandi? Nei! Eru sósíalistar
sammála Morgunblaðsfasistun-
um ura stjórnarfarið á Islandi?
Lesið ummæli Morgunblaðsins
um ríkisstjcrnina íslensku! Eru
þá nokkur skynsamleg rök fyrir
því, að sósíalistar hlytu að vera
fasistum sammála um gildismat
stjórnarfarsina aðeins í einu
einasta landi heimsins, Sovét-
ríkjunum? Hlytu þeir ekki að
vera hundraðfalt meira ósam-
mála einmitt að því er það land
snertir en nokkurt hinna? Jú,
vissulega. Það liggur í hlutarins
eðli. Hvers: vegna eru þá »sósíal-
istarnir« við Alþýðublaðið fas-
istum hjartanlega sammála ein-
mitti að því er þetta land snert-
ir? Getur það verið af öðru en
því, að þeir eru •alls engir sósíal-
istar?
Á þeim degi urðu þeir Heró-
des, og Pílatus vinir. Var það
eit.thvað gott, sem þeir Heródes
Stjórnmálamaðurinn: »Pað er ekki
sérlega fallegur vitnisburður, sem
þú kemur með frá skólanum i dagv.
Dóttirin: Hann er þó ekki verri en
sá, sem þú fékst i blöðunum í gær«.
• o
Læknirinn: »Var maðurinn yðar
ekki liftrygður«.
Ekkjaai: »Jú, en ég hefi átt i þvi-
líku stríði að ná í peningana, að það
liggur við, að ég óski eftir — að
ha,nn væri ekki, dauður«.
o o
»Ef ég stæði á höfði«, mælti ungur
maður að nafni Softleigh, »þá
streymdi sjálfsagt alt blóðið inn i
höfuðið á mér, ætli það ekki?«
»Það er svo sem auðvitað«, svaraði
miss Cutting.
»Hvernig stendur þá á því«, hélt
Við kommúnistar höfum,
margs að minnast í sambandi
við Jótn Baldvinsson, æfistarf
hans og stefnu, sem nú er ei
stund né staður til þess að rifja
upp. Því tjáir ekki að leyna, þó
staðið sé við mpldir hans, að oft-
ast bar margt á milli um leiðir og
jafnvel takmörk. En þrátt fyrir
hin deildu sjónarmið var það ósk
kommúnista, þegar rætt var urn
sameiningu verkalýðsflokkanna
i haust, og í vetur, að Jón Bald-
vinsson yrði forseti hins sam,-
einaða flokks íslenska verka-
lýðsins.
og Pílatus urðu alt í einu sam-
mála, um? Nei, það voru þorp-
arabrögð, sem þeir brugguðu.
Getur það verið eitthvað goitt,,
eitthvað sésialismanum til efl-
ingar, sem Alþýðublaðs»sósíali,st-
arnir« eru fasistum Þýskalands
og Italíu svona hjartanlega
sammála urn? Nei, fráleitt. Fas-
ist,ar munu aldrei sameinast
»sósíalistum« i öcru en þc-para-
brögðunn. Þegar sósíalistarnir
eru búnir að svíkja sósíalism-
ann, þá fyrst eiga þeir samleið
með fasismanum.
»1 fyrsta lagi var pottur-
inn brotinn*.
1 lesbók Alþýðublaðsins síð-
asta laugardag er frásögn af
miálafærslumanni, seim varði
skjólstæðing sinn, er hafði
brotið pott, er hann fékk lánað-
an, með eftirfarandi röksemd-
um: I fyrsta lagi var potturinn
brotinn, þegar maðurinn fékk
hann, í öðru lagi var hann heill,
þegar hann, skilaði honum, og í
þriðja lagi fékk hann alls engan
poitt: lánaðan. Alþýðublaðs»sósí-
alistarn.ir« sjálfir rökræða, mála-
ferlin í Moskva á, eftirfarandi
hátt: 1 fyrsta lagi eru sakborn-
ingarnir saklausir heiðursmenii,
og það sannai', að Stalin og
bolsivikarnir eru harðtetjórar og
varménni, en í öðru lag,i eru
sakborningarnir glæpamenn,
ungi maöurinn áfram, »að blóðið
streymir ekki niður í fætur minar
þegar ég stend í þá?«
»Það get ég nú ekki sagt með
vissu« svaraði hún með einkennilegu
brosi, »en ef til vill kemur það af
því, a.ð fætur yðar eru ekki tómir«.
• •
I þorpi nokkru á Irlandi hafðist við
gamall heiðursmaður; hafði aldrei
neinn málafærslumaður stigið þang-'
að fæti sínum, en með ])ví að hanre
hafði dálitið nasað I lögfræði, þá
gjörðist hann málamiðill granna
si.nna, og samdi erfðaskrár þeirra.
Einhverju sinni snemma, morguns,
hrökk hann upp a.f fasta, svefni við
það, að komið var við útidyrnar;.
hann opnaði gluggann, sta.kk höíðinu-
út og inti hver þar væri. »Það er ég.
heiðraði herra Paddy Flaherty; mér
hefir ekki komið dúr á auga, síðan
ég gerði erfðaskrána«. »Hvað er f
vegi með erfðaskrána,?« mælti lög-
fræðingurinn. »1 vegi! — »Eg heff
ekki eftirskilið mér svo mikið sem
einn þrlfættan stól til að sitja á«. •
• •
Frúin: »Hversvegna, fóruð þér að»
ganga úr vistinni?«
Vinnukonan: »Það ska.1 ég segja yð-
ur; ég átti sem sé að borga a,lt sem
mér varð á að brjóta, en sa.kir þess,
að það nam meiru verði heldur en
ka,up mitt, já, sjáið þér ti.l, þá urðu
það sem sé meiri álögur heldur en ég
gat risið undir«.
landráðamenn og moirðingjar, og
það sannar, að allir bolsévíkar
eru glæpamenn, landráðamenn
og .morðingjar. Ein,s og Morgun-
blaðinu finst þeim hvor rök-
semdin um sig svo góð, að þeir
geta ekki stilt sig um að nota
þær nokkurnveginn jöfnum
höndum. Þó verður því ekki
neitað, að fyrri rökseimdin er I
öllu meira uppáhaldi hjá þeimr
eins og’ hjá, Morgunblaðinu og
öðrum fasistamálgögnum. Enda
hafa þeir lagt enn meiri alúð við
að dýpka hana, auka og endur-
bæta. Sönnunin fyrir fyrri rök-
semdinni hljóðar þannig, í sam-
andregnu máli: »öhugsandi er.
að gamlir bolsivíkar og sam-
starfsmenn Lenins geti svikið
só|síalisimann«. Auðvitað er það
Alþýðublaðsmönnum aukaatriðí,
að flestir sakborninganna heyra
alls fkki undir flokkinn »gamlir
bolsivíkar^. Þorri þeirra, gekk
ekki í bolsivíkaflokkinn fyr en á.
byltingarárunum, þegar sýnt;
þótti að það var vænlegt til
frama að koma sér vel við hina
sigrandi stefnu eins o.g t. d.
Trotsky sjálfur, eða þá, löngu
eftir byltinguna, og sumir komu
inn í flokkinn sem, flugumenn
rússnesku keisaralögreglunnar.
Þeim er það líka. aukaatriði, að
Lenin háði árum saman harða
baráttu við flesta þeirra, bæði
fyrir byltinguna, og eftir.
(Framhald).
Þróunarfepill Stefáns
Péturssonar og svíka-
ierill samsærismann-
anna í Moskva.