Þjóðviljinn - 05.04.1938, Blaðsíða 2
Þriðjudaginn 5. apríl 1938
ÞJÓÐVILJINN
illiiiiiiiilliliiiliilliílllillllllliliilliillll
Elmm dagnr á Spánl
Efftip Hallgrfim Hallgrfimsson.
Þ.að var ekki byrjað að skíma
þegar lúðrablásturinn vakti
okkur kl. 6,30 um morguninn.
Þetta var einum tíma fyr en
venjulega. Menn klæddu sig í
herskálanum, breiddu yfir rúm-
in og þvoðu sér.. Svo var geng-
ið fylktu liði til kirkjunnar frá
öllum herskálum. Fylkingarnar
þokuðust utan úr myrkrinu úr
öllum áttum, flestir hljóðir, því
það kostar áreynslu að syngja
snemma morguns. — Torgið
framan við kirkjuna fylltist
smám saman af hermönnum.
Það var eins og ótal lækir
hefðu runnið hingað til þess-
arar lægðar, og orðið þar af
mikið flóð, sem enga útrás
fann.. Þó leysistbráttúrvandan
um, því kirkjudyrnar opnuðust
og flóðið tók að seitla inn, þar
til ekkert var eftir. Við vorum
etaddijr í því húsi bæjarins, sem
gnæfði yfir öll önnur, bæði
hvað stærð og mikilleik snerti.
Engin önnur bygging hefði get-
að rúmað þennan fjölda. Manni
datt jafnvel í hug, að hér væri
rúm fyrir hvert mannsbarn bæj-
arins. Þess vegna var það kirkj-
an, sem orðið hafði fyrir val-
inu — að verða matsalur hers-
ins. — Kaffi var skenkt í stór-
um pjáturskálum, og hver her-
maður fékk vænt stykki af
hveitibrauði. Það var morgun-
verðurinn.. — Svo gengu menn
heim til skálanna á ný; en ekki
leið á löngu þar til aftur var
kallað: Formar! Aftur var liði
fylkt, og í þétta skipti var
gengið út til Fánatorgsins.
Sjálfsagt hefir þetta þríhyrnda
auða svæðj í miðbænum aldrei
verið skírt Fánatorg, en við
höfðum gefið því þetta nafn,
því hér stóð fánastöngin, og
hvern morgun hófum’við starf-
semi dagsins með því að fylkja
liði við stöngina og sjá fána
lýðveldisins renna að hún.
Kompaníin runnu hljóðlaust
5nn á torgið. í morgunskímunni
var hægt að greina, að 1. kom-.
paní bar alvæpni: Riffla, stál-
hjálma, skotfærabelti. Heill
kjarrskógur af b.yssustingjum..
Lúðraþeytarinn blés merkið
„Fir-me!“ Voldugur stígvéla-
skellur dundi við og allir stóðu
teihréttir og þegjandi. — Þús-
und ungir menn frá tuttugu
þjóðum — komnir hingað til
að berjast fyrir lýðræðið; sjálf-
boðaliðar hvaðanæfa frá, menn,
sem ekki vildu að fasistaherir
Berlínar og Rómar brytu niður
sjálfstæði þessa lands, í dag, —
og hinna lýðræðislandanna síð-
armeir. Það var rétt að við gát-
um greint hinn þrílita fána lýð-
veldisins, þegar hann rann upp
eftir stönginni. Aftur blásið. Nú
stóðu allir ,,Discanso“. —
Kommandantinn tók til máls:
„Félagar! Bataljónin marsérar
í dag til annars bæjar 20 km.
í burtu. Herinn hefir sjaldan
komið þangað áður, og þessi
mars verður einskonar „própa-
ganda“-leiðangur. Ég vona, að
sérhver hermaður hegði sér á
• ■ ■
■
,.....................................................
CBHLDSmOB
Við hlið hermannask ðlans í Barcelona,
göngunni og meðan dvalið
verður í bænum eins og góð-
um lýðveldishermanni sæmir,
svo að förin stuðli til þess, að
treysta bandið milli hersins og
almennings, sem utan hersins
stendur. 5. kompaní fékk’ í gær
aukaskammt af sígarettum í
verðlaun. Ekki myndi þaðskaða
að félagarnir í 5. kompaníi
gæfu bæjarbúum nokkrar sí-
garettur“.. — Ræðan var þýdd
yfir á nokkur önnur mál. Svo
var athöfninni lokið, og mars-
inn hófst eftír merki lúðraþeyt-
arans. Fyrst hið vopnaða kom-
paní, léttu og þungu vélbyssu-
skytturnar, „skarp“-skytturnar
(snaipers), undirforingjaskólinn
o.s.frv. — Þýzku félagarnir í
kompaníinu framan við okkur
hófu sinn taktfasta göngusöng:
Buxensteinlied. Svíarnir í kring
um mig tóku að syngja „Halda-
Lotta“, og á næsta augnabliki
hafði allt 5. kompaní tekið und-
ir. — Það var geisilong fylk-
ing, sem teygði sig út úr þorp-
inu, út eftir hinum bugðótta,
hvíta þjóðvegi, út í gráa morgfc
unskímuna. — það glampaði á
svarta byssustingina og hjálm-
hna í fylkingarbrjósti. — „Pro-
paganda“ með vopnum og sí-
garettum, hugsaði ég. Jú, því
ekki það? Það er eiinnig „pro-
paganda“ , a .m. k. á stríðs-
tímum, þegar þjálfaður og vel
vopnaður her marsérar, — og
sígarettur eru gulis ígildi á
Spáni í dag .
Það ber ekki svo ýkjamargt
nýstárlegt fyrir augu á ferða-
lagi um spönsku hásléttuna:
Lágar hæðarbungur og lægðir.
Endalausir akrar: Vín, korn,
kál, olívutré — og fjöldi nytja-
jurta, sem ég veit engijn deili
á.. Hér og þar litlir pinju-skóg-
arlundar, einkum efst á hæðun-
um. Engin byggiing á margra
km. svæði, rétt eijns og allt
væri nytjað af ósýnilegu fólki.
En ráðningin kemur þegar
næsta þorp blasir við. „Þorp-
ið“ er næstum því heil borg
með íbúa svo skiptir þúsund-
um.. Spánverjar eru félagslynd-
ir menn. Einstakir bóndabæir
sjást varla. Landið er vel rækt-
að. Hinar stóru ekrur gamla
aðalsins eru nú í eigu bænd-
anna. Jarðarhungrinu er loks-
ins fullnægt hjá spánska smá-
bóndanum í lýðveldishéruðun-
um.. — — —
Svo komum við loks til bæj-
arins ..Sá vottur af ótta yfir
því, að bæjarbúar væru ekki
meir en svo vinveittir lýðveld-
inu, sem gert hafði Vart við sig
vor á meðal, reyndist vera til-
efnislaus. i Bæjarbúar gengu
fjölmargir til móts við herinn
og fögnuðu okkur hið bezta.
Þegar inn á torgið kom framan
við stóru, gömlu kirkjuna í
miðju bæjarins — en slíkt
kirkjutorg vantar aldrei í
spönsku sveitaþorpi — var svo
að segja allur bærinn þar sam-
an kominn með músík og fána
til að fagna komu okkar. Ræð-
ur voru fluttar. Þjóðsöngur-
inn leikinn. Að lokum hróp-
uðu allir margfalt „I Viva!“
fyrir Spáni, Rússlandi og Mex-
ico. Hin tvö síðarnefndu lönd
hafa ein allra veitt spánska lýð-
veldinu þann stuðning, sem að
mestu gagni mátti koma: Sent
því hergögn. Þessu gleyma
Spánverjar aldrei. Og þegar
þeir við hátíðleg tækifæri vilja
votta 1 okkur, hermönnum al-
þjóðasveitarinnar, vináttu sína
og þakklæti, þá hrópa þeir ein-
faldlega: I Viva Russia! I Viva
Tlikyunln
frá Friðarfétaginu.
Reýkjavík, 29. marz 1938
I Útvarpi og blöðum er daglega sagt frá þeim hörm-
ungum, sem spanska þjóðin á nú við að búa, og gerum vér
oss þó sjálfsagt litla hugmynd um þann hryllilega veruíeika,
sem þessar frásagnir eru reistar á. Sárast af öllu hlýtur þó
alla hugsandi menn að taka til barnanna, sem varnarlaus og
án allra saka verða að þola allar skelfingar styrjalaldarinnar.
— Hjálparstarfsemi 'hinna hlutlausu þjóða hefir þá einnig
snúizt mjög að því, að hjálpa börnunum á ýmsan hátt. Fjölda
rnörg börn hafa verið flutt úr Iandi, og hefir ýmist góðhjart-
að fólk tekið þau, eða þau hafa verið sett á barnahæli. Sömu-
leiðis hefir verið sent mikið af matvælum til Spánar, börn.,
unum til bjargar. Hafa frændþjóðir vorar á Norðurlöndum
meðal annars gengið mjög vel fram’ í þessari hjálparstarfsemi,
sem spanska stjórnin telur liafa komið börnunum að miklu liði.
Þó að vér íslendingar séum þess ekki umkomnir, að leggja
mikið af mörkum til hjálpar börnum suður á Spáni, þá cig-
um vér þó eina þá vörutegund, sem þeim má mjög að gagni
verða, en það er þorskalýsi.. Er það liarla ólíkt íslendingum,
ef þeir vilja verða eftirbátar allra annara, þegar um miskunn-
arverk og lijálp til handa börnum er að ræða. — í trausti
þess var á fundi íslandsdeildar friðarfélagsins „Mellanfoíkiligt
samarbete“ samþykkt, að félagið beitti sér fyrir samskotum til
lýsiskaupa handa spönskum börnum.
Samkvænrt þessu leyfir stjórn íslandsdeildarinnar sér að
snúa sér til allra félaga og einstaklinga, sein liafa skilningllá
og samúð með hungruðum og þjáðum börnum á Spáni, og
skorar á þessa aðila að hefja nú þegar fjársöfnun til lýsife-
kaupa handa þeim. — Stjórn Friðarfélagsins býðst til að taka
við því fé, sem safnast, kaupa lýsi fyrir það og koma því til
réttra aðila. Það fé, sem ,safnast, óskast sent gjaldkera félag.s-
ins, frú Aðalbjargar Sigurðardóttur, Lauganesi við Reykjavík.
Guðlaugur Rósinkrans
formaður.
Aðalsteinn Sigmundsson Aðalbjörg Sigurðardóttir
ritari gjaldkeri.
Mexico!“
Degi var þegar liallað; við
höfðum dvalið nokkra tíma í
bænum; snætt góðan miðdeg-
isverð á kirkjutorginu, gengið
um hlykkjóttar göturnar og
stofnað til skemmtifundar með
söng, dansi og hljóðfæraslætti
undir berum himni. Þá var
merki gefið um brottför. —
Stuttar kveðjuraðir.. „I Viva
Espana!“ — og haldið af stað
út á hvítan, bugðóttan þjóðveg- j
inn á ný.. Helmingur fullorðna
fólksins og hver einasti ungl-
ingur fylgdu okkur á leið..
— sumir langan spöl. „I Salud
Camerados!“ hrópuðu þau að
skilnaði og réttu upp krepptan
hnefann.. Sumstaðar stóðu kon-
ur og unglingap í löngum röð-
um við veginn — öll með
hnefa til Alþýðufylkingar-
kveðju, þegar við gengum
framhjá.. „Eitt er víst, og það
er, að þessir krakkar verða
aldrei fasistar“, sagði ég við
næsta förunaut minn, rauð-
hærðan Dana að nafni Kaj..
Hann samsinnti því. Við héld-
um áfram á hergöngu eftir
þjóðveginum; sólin var að síga
til viðar. — „Það er sagt, að
það eigi að fara stór sending
frá okkur til vígstöðvanna
næstu daga“, sagði einn í fylk-
ingunni. Slíkar fréttir þjóta
jafnan með leifturhraða um alla
bataljónina. „Já, það er sagt
að margir Skandínavar liafi
fallið við Teruel, svo við fáum
vonandi að fara í skarðið“. Við
fyllumst tilhlökkun. Allir vildu
sem fyrst komast til vígstöðv-
anna.
Það dimmir fljótt á Spáni
eftir sólsetur; nú var orðið
hálfrokkið. — Við þrömmuð-
um áfram í rökkrinu föstum
skrefum.. Gatan dundi undir.
Hallgrímur Hallgrímsson
Karlakör Akureyrar
sigrar með hverjum
samsöng.
Karlakór Akureyrar söng á
sunnudaginn í Gamla Bíó fyr-
ir troðfullu húsi áheyrenda og
við mikinn föghuð af þeirra
liálfu..
Varð kórinn að endurtaka flest
lögin, er voru á söngskránni.
Má tvímælalaust fullyrða, að
vinsældir kórsins fari vaxandi
með hverjum samsöng..
Kórinn hefir á að skipa á-
gætum söngkröftum og prýði-
lega þjálfuðum.. Sýndi öllfram-
koma kórsins, að söngstjórinn,
Áskell Snorrason, hefir lagt
mikið starf og alúð í stjórn
hans og æfingu.
Karlakór Akureyrar söngenn
fremur í útvarpið í gær.