Þjóðviljinn - 17.04.1938, Blaðsíða 3

£ jú tj V í L j 1N
Sunnudaginn 17. apríl 1138
(UÖOVIUINN
Málgagn KommúnistaflokKs
fslands.
Ritstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstsðastræti 30.
Snr.i 2270.
Látum 1. maí 1938
verða að sigurdegi
fyrir sameiningaröflin
Afgreiðsla og auglj'síngaskrií-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2181.
Kemur út alla. daga nenia
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Engum má takast að hindra það,
að verklýðurinn gangi út á götuna
1. maí í einni fylkingu.
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
í lausasöiu 10 aura eintakiö.
Vikingsprent, Hverfisgötu 4,
Simi 2804.
„Fyrst svo fór um
hið græna tréð ..44
Hitaveitan er tvímælalaust eitt
alfremsta menningarmál, sent
tekið hefir verið á dagskrá hér
í bænum á undanförnum árum.
Ber rnargt til að svo sé: í
fyrsta lagi mundi hún spara í
framtíðinni stórfé í erlendum
gjaldeyri til kolakaupa, í öðru
lagi mundi bærinn þá að mestu
losna við alt það ryk og sót,
sem setur nú svo mjög svip
sinn á hann vegna hinnar eilífu
kolakyndunar, í þriðja lagiverð
ur það öryggi aldrei tölum tal-
ið, sem hitaveitan mundi veita,
ef ófriður britist út og samgöng
ur við landið teptust að meira
eða minna leyti um skeið. Við
þetta bætist ennfremur, að all-
verulegur hluti þess fjár, sem
hitaveitan kostar eru vinnu-
laun, er mundu renna í vasa
reykvískra atvinnuleysingja.
Hitaveitan er þannig hagsmuna-
mál bæjarbúa, og mundi um
leið verða eitt mesta menningar
mál þeirra, ef hún næði fram að
ganga.
Fyrir bæjarstjórnarkosning-
arnar í vetur tjáði borgarstjóri
bæjarbúum, að hitaveitulánið
væri fengið. Fyrsta fjársending-
in kæmi í janúarmánuði, og
vinna mundi hefjast í mars.
Kvað borgarstjóri, að sú væri
tilætlunin, að hitaveitan yrði
þegar í haust tilbúin að ein-
hverju eða öllu leyti, þannig
að hægt yrði þá að selja vatn
til hitunar.
En loforð borgarstjórans þá
reyndust firrur einar og fjar-
stæður. Strax daginn eftir að
hann kastaði hitaveitubombunni
varð hann að gefa þær upplýs-
ingar á fundi í bæjarráðinu, að
lán þetta myndi ekki jafn laust
fyrir og hann fullyrti daginn
áður. pað kom því strax á dag-
inn, að borgarstjóri hafði ekki
fengið neitt lán, hvort sem hann
á sök á því eða aðrir.
En þar sem bæjarstjórnar-
kosningarnar fóru í hönd, og
hitaveitumálið var vinsælt með-
al bæjarbúa, létu íhaldsblöðin
einskis ófreistað til þess, að
telja mönnum trú um, að lánið
væri fengið. „Hitaveitulánið er
fengið, Pétur Halldórsson segir
það!“ hrópaði Morgunblaðiðfá-
einum dögum fyrir kosningar,
og Vísir tók undir „spekina".
Jafnframt fræddu kosninga-
smalar íhaldsins bæjarbúa áþví,
fcvona í laumi, að Bretinn myndi
Fyrsta maí — á hinum alþjóð
lega baráttu- og hátíðisdegi
verkalýðsins — hefir íslensk al-
þýða einnig fylkt liði síðustu
fimmtán árin. Pann dag hefir
verkalýðurinn gengið út á göt-
una og sýnt mátt sinn, látið
rauðu fánana setja svipinn áhöf
uðborgina og einnig aðra bæji
landsins.
Hátíðahöldin í Reykjavík 1.
maí hafa á hverjum tíma verið
mynd af því ástandj, I verklýðs-
hreyfingunni, senr ríkt hef-
ir. Meðan Alþýðuflokkurinn var
ungur og uppvaxandi flokkur
og átti í harðvítugri baráttu við
íslenska auðvaldið, gerði hann
1. maí að baráttudegi verka-
lýðsins. — í Reykjavík var
fyrsta kröfugangan farin 1923,
og svo á hverju ári fram til
1927. En eftir þann tírna teng-
ist Alþýðuflokkurinn sterkari og
sterkari böndum við ,,hægfara“
öflin í þjóðfélaginu, og það
þótti ekki lengur tilhlýðilegt að
fara út á götuna í kröfug'öngu
1. maí, og fjögur árin næstu,
1928, 1929, 1930 og 1931 hafði
Alþýðuflokkurinn enga kröfu-
göngu í Reykjavík.
Pað er Kommúnistflaokkurinn
sem vekur að nýju hin alþjóð-
legu tengsl og baráttuhug verka
lýðshreyfingarinnar. Frá Itofn-
un sinni hefir flokkurinn staðið
fyrir kröfugöngum 1. maí, í
fyrstunni einn, en svo með sí-
ekki láta neitt fé hingað til hita-
veitunnar, nema íhaldið sigraði
og yrði áfram við völd| í bæn-
um. Var helzt að skilja á mönn-
um þessum, að Bretar bæru hið
mesta traust til Péturs Halldórs
sonar, þó að þeir vildu að von-
um ekki láría ,,rauðliðum“ fé.
Svo lauk bæjarstjórnarkosn-
ingunum og íhaldið hélt völd-
unum. Enginn maður veit, að
hve miklu leyti því tókst að
sigra við kosningarnar á þessu
eina máli, sem átti eftir að fá
þann enda, sem nú er kunn-
ugt orðið. Kosningunum lauk,
og íhaldið strikaði yfir stóru
orðin frá dögunum fyrir kosn-
ingar. pað batt togarana við
hafnargarðana, inni í sundum
og suður í Skerjafirði. Til
samræmis hækkaði það mjólkur
verðið sem Morgunblaðið sagði
að „rauðliðar“ ætluðu að
hækka af mannvonzku sinniog
skorti á „samúð“ með smæl-
ingjum bæjarins. Á hitaveituna
og hitaveitulánið minntust í-
haldsblöðin ekki framar, af eðli-
Iegum ástæðum. Pau voru jat’n
vel /óvenjulega hljóð, þegar
Pétur Halldórsson tók sér fari
til Englands aftur hálf-
um mánuði eftir kosningar, al-
veg eins og þau væri farið að
renna grun í, að Pétur mypdi
vaxandi þátttöku annara verka-
lýðssamtaka. Alþýðuflokkurinn
fór aftur af stað með kröfu-
göngu fyrsta maí, og næstu ár-
in eru fylkingar verkamanna
tvær, þrátt fyrir það, að Kom-
múnistaflokkurinn reyndi öll
þessi ár að knýja fram sameig-
inlega kröfugöngu, vitandi það,
tvær kröfugöngur verkalýðs-
ins í Reykjavík gerðu mikið til
að draga úr áhrifum dagsins,
— gerðu það að verkum, að
dagurinn gat ekki orðið aðþeim
þýðingarmikla hersýningardegi,
sem hann á að vera.
En samfylkingarstefna Kom-
múnistaflokksins fékk meiri á-
hrif með hverju árinu sem leið.-
f sameiginlegri barátti^ í verka-
lýðshreyfingunni eyðist sú tor-
trygni, sem reynt var að koma
inn hjá verkamönnum, í Alþýðu-
flokknum gagnvart kommúnist-
um, og fyrir tveim árum síðan,
1. maí 1936, samþykkir meiri
.hluti verklýðsfélaganna og full-
trúa þeirra í 1. maí-nefnd sam-
eiginlega kröfugöngu, og héldu
hana, þó að foringjar Alþýðu-
flokksins mótmæltu og héldu
aðra kröfugöngu. En þenna dag
fylkti verkalýðurinn sér út ágöt
lurnar í Reykjavík í stærri og
voldugri fylkingum en nokkru
sinni fyrr, — um 5000 manns
voru í báðum göngunum.
Atburðirnir kringum 1. maí
í fyrra eru svo nærri, að óþarfi
ekki njóta stórum meira trausts
í Bretlandi en „rauðliðar“.
Svo kom borgarstjóri heim
aftur, og tilkynnti bæjarbúum
að lán fengist ekki í Englandi
um ófyrirsjáanlegan tíma. Hann
gaf að vísu góðar vonir um
lán einhversstaðar annarsstaðar,
belzt í Svíþjóð, en orð hans í
þeim efnum voru loðin og
sögðu lítið. Og fyrst svo fór
með hið græna tréð, loforðin
stóru um fé frá Englandi, í vet-
ur, hvað skyldi þá vera um hið
visnaða, lauslegan ádrátt? um
fé í Danmörku eða Svíþjóð?
ihaldið hefir enn einu sinni
sýnt það, að það getur ekki
ráðið fram úr vandamálum
bæjarins, og að þess er að
smíða axarsköft úr hverju máli.
En hitaveitan er sama þjóð-
þrifamálið, þó að svona tækist
og kröfur bæjarbúa enn jafnhá-
værar og áður um að máli
þessu verði hrundið í fram-
kvæmd. Geti bæjarstjórnar-
meirihlutinn ekki leyst þetta
mál, verða aðrir að gera það,
og bæjarstjórnaríhaldiðað segja
af sér. Sigur þess byggist í
verulegum atriðum á því, að
það gæti leyst hitaveiutmálið.
pær forsendur virðast ekki leng-
ur vera fyrir hendi.
VerkifilIÍB í Frakklaiidi.
Bílarnir teknir úr umferð.
Frá ökumannaverkfallinu í París í vetur.
Bjaldþrol fjðgarra-ára-
áætlunarmnar.
En einmitt á þe,-su aviði hafa
nasistar lækkað vörugæðin fram
Frh. af 2. síðu.
mæli en á öðrum sviðum. Áður
en þeir komu til skjalanna, var
ekki aðeins til tilbúið silki, held-
ur líka tilbúin ull,semnotuð var
til margra, hluta.
er að rifja þá upp. Fulltrúaráð
verklýðsfélaganna í Reykjavík,
samþykti sameiginlega kröfu-
göngu með Kommúnistaflokkn-
um, en það samkomulag var
rofið af foringjum Alþýðuflokks
ins. Afleiðingin varð sú, að
kröfugöngurnar urðu fámennari
en árið áður, fjöldi manna, sem
hafði hlakkað til þess og talið
það víst, að nú tækist að sam-
eina’fylkingu alþýðunnar á bar-
áttudegi hennar, sátu heima
vegna vonbrigðanna.
í bæjunum úti á landi voru
víðast hvar samfylkingarkröfu-
göngur, 1 en mikill meirihluti
þeirra, er út á götuna fóru,
fj'lktu sér undir merki samfylk-
ingarinnar.
Á því ári, sem síðan er liðið,
hefir sameiningarviljinn í ís-
lenzku verkalýðssamtökunum
aukizt gífurlega. Pað er því
fyllsta ástæða til að ætla, að í
ár, 1. maí 1938, gangi verkalýð-
urinn, bæði í Reykjavík og
annarsstaðar, í einni einhuga
fylkingu út á götuna, til aðsýna
mátt verklýðssamtakanna, þann
kraft, sem reiðubúinn er til að
framfylgja kröfum þeirra. Aldr
ei hefir þörfin verið meiri til
þess að hvergi væri lát á röð-
um verkalýðsins, og að hann
stæði allnr bak við kröfurnar
um óskert réttindi, kröfurnar
um atvinnu og aukin skilyrði
til lífs, sem mönnum er sæm-
andi.
íslenzk alþýða! Reykvískur
verkalýður! Munið, að sameín-
aðir stöndum vér, sundraðir föll
um vér. Allir eitt t. maí.
úr öllu hófi. Iblöndun lélegri
vöruteg.unda eykst stöðugt. Al-
menningur í Þýskalandi er nú
neyddur til að kaupa garn co;
dúka, af svo lélegri tegund. að
slíkt m-yndi ekki vera, boðið
’nændunum í veseelustiu Balkan-
þorpum.
Nýjasta bann’ð, sem gefið hef-
it’ verið út, og gengur út á það,
að nærföt megi ekki hreinsa í
sjóðandi vatni, hefir vakiö
hæðnihláifur um, allan hei'm. Og
því miður rétti legai Þjcðverjar,
sem áður voru áli'.nir nianna
fremstir um hreinlæti, mega nú
ekki framar leyfa sér slíkt óhóf
að sótthreinsa óhrein nærföt
með suðu, sem jafnvel negrarn-
ir í Miðafríku hafa fyrir löngu
vanið sig á a,ö gera!®)
Þrátt fyrir þser geysilegu tak-
markanir í vörugæðum, sem
Jiýska þjóðin er þannig neydd
til að siæitt'a sig við, eru nasist-
ar fjarri því að geta sjálfir full-
nægt. vefnaðarvöruþörf laríds-
ins. Innflutningur ullar og
baðmullar hefir far’ð sívaxancii
eftir að 4 áraaætlunin hófst.
Heildarinnfultningurinn hefir
í stað Jiess að minka, aukist um
30' o árið 1937., Jafnvel þótt. 10
af þessari auknu gjaldeyrisþöhf’
væri skýrö með verohækkun, er
varð á síðasta ári, og jafnvel þó
að tekið sé tillit fc l hins aukna
víg-búnaðar cg aukins innflutn-
ings til safna herríáðavbirgðum,
er þó altaf eftir sú óhrekjandi
staðreynd, að nú gerist það í
íyrsta sinni í veraldarsogunni
undir stjórn nasisfanna, að heil
þjóö verður að'lækka lífskröfur
sínar og lífskjör á friðartímum,
þrátt fyrir aukna framleiðsíu
innanlands.
*) Hin nýja, þýska vefnaðar-
vara, sem er búin til úr mjólk
og slíku., þolir sem sé ekki suðu!!