Þjóðviljinn - 21.04.1938, Blaðsíða 3

PjöÐvilJiíSN
Fimmtudaginn 21.. apríl 1938
Stórfengleg afrek nnnln
á svfðf mennlngarmðla
Halldór Kiljan Laxness segir fró menningar-
framfornm i Sovétrlkjunnm, rithófundagingi
fi Tiflis, möttókn Papinins-leiðangursins o. fl.
Frá rithöfundaþinginu í Tiflis..
Á myndinni sjást (frá vinstri) withöfundarnir Lúppol, Janko,
Kúpala, Gladkoff, og Serafimovitsj, er sátu í forsæti þingsins.
{UðOVtyiNN
f fv
Málgagn Kommúnistaflokks
Islands.
Ritstjóri: Etnar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaðastræti 30.
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur út alla. daga nema
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavik og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25. .
I lausasölu 10 aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Sumardagurinn
fyrsti
Sumardagurinn fyrstd hefir
jafnan verið hátdðisidagur í hug-
um íslendinga. Menn Jiögnuðu
aukinni birtu, vaxandi grósiku
og rísandi atvinnulífi. Sumar-
dagurinn fyrsti var eini eða ná-
iega eini helgidagur ársins, sem
ekki áttd rót sína, að rekja til
kirkjunnar. Hátíðleiki dagsdns
var vaxinn upp úr jtörf þjóðar-
innar tdl þess að fagna sumrinu
og tjá. hug sinn, þegar veturinn
var að hverfa.
Sami varhugurinn og öldum
saman hefir gripið þjóð'na á
sumardaginn fyrsta liggur aö
baki barna- og- uppeldisstarí-
semi þeirrar er nú síðustu árin
hefir verið tengd við þann dag.
Fjöldi manna og margar stofn-
anir hafa hafist handa til þess
að koma uppeldismálunum nokk
uð úr því ófremdarástandi, ss;m
þau hafa ætíð verið í. Starfsemi
þessara manna, félaga og stofn-
ana verður aldrei virt, og metin
svo sem. vert er og hún á skilið.
öll þessi starfsemi hefir fyrst
og fremst átt, við einn sameigin-
legan óvin að stríð'a, og það er
tregða íhaldsins gegn allri fram-
faravið’eitni og hverskonar
menningarstarfsemi.
Enginn efast um það, að í-
haldsblöðin muni í dag syngja
liátt um ás,t sína, á börnunum,
áhuga sinn fyrir uppeldismálum
og vilja sinn til þess að gera alt
sem í mannlegu valdi stendur
svo að kjör þeirra batni. En'á
sama tímia og íhaldið »eys út
hjarta. sínu« af ást á börnunum,
lætur það á annað þúsund. börn
búa í heilsuspillandi kjallarahol-
um; og húsakynnum, sem heil-
brigðisnefnd hefir bannað til í-
búðar. Slík er umhyggja íhalds-
ins fyrir hinni vaxandi kynslá)
þegar kemur til framkvæmda.
Hitt kostar ekkert, jió að blöð í-
halclsins hræsni um áhuga
flokksins fyrir uppeldismálum
einn dag á ári. En hræsni verð-
ur ekki tekin alvarlega, meðan
forráðamenn íhaldsins láta 1100
hörn dvelja að staðaldri á stöð-
um, þar sem heilsa þeirra og
framtíð er hætta búin. Leikvelli
hafa þau enga aðra en göturnar.
Talandi tá.kn um framtaksleysi
íhaldsins.
Jafn mierk starfsemi og
Barnavinaíelagið »Sumargjöf«
fær úr bæjarsjóði aðeins fjórða
hiuta þess l'jár, sem íhaidið
greiðir einum af uppgjafastarfs-
mönnum: bæjarinsr, og’ Barna-
(Hér hirtist áframhaldið af
viðtalinu við Halldór Kiljan
Laxness).
— Hvað geturðu sagt um
menningarmálin?
— Stórkostleg afrek hafa ver ■
ið unnin á sviði menningarmál-
anna. Þjóð, sem stóð á ótrúlega
lágu menningarstigi hef.ur ver-
ið kölluð frami úr myrkri villi-
mennskunnar til manndóms og
þrcska. Nú nýtur æskulýður-
inn nýtísku uppeldis í skólum,,
háskólum og öðrum mentastofn-
unum. En það eru ekki menta- -
stofnanimar einar, sem vitna
um hina voldugu framþróun,
heldur einnig bókaframleiðslan,
leikstarfsemin, þeir árangrar,
sem náðst hafa í því að gera
listaverðmætin að almennings-
eign.
Skáldrit seljasf í milj-
ónum upplaga.
Tökum nokkur dæmi. Ég het'
t.d. þótzt ánægður ef bók eftir
mig hefur komið út. í 6—8000
eintökum í enska heiminum.
Fyrsti samningurinn minn við
útgáfufélag í Sovétríkjunum
var um 35000 eintök. »Það hlýt-
ur að taka ykkur ein tíu ár að
selja svo stórt. upplag«, sagði
ég. »Síður en svo«, sagði sía.rfs
maðurinn. »Venjulega seljast
bækur okkar upp á viku. Sé um
þekta höfunda að ræða, seljast
hækur þeirra upp sarna dag c,g
þær komia í bókaverslanir, mörg
upplög koma yfirleitt ekki í
bókaVerslanir, heldur eru pönri
uð íyrirfram af bókasöfnum
i heimilinu »Vorboð:« er ne.tað
um styrk til starfscmi sinnar.
Það er þýð ngarlaust fyrir í-
haldið að hræsna fyrir bcrnun
um einn dag á ári, meðan það
neitar þeim um alt 364 daga árs-
ins.
Skilyrðið fyrir því að hags-
munir barnanna verði teknir til
greina af valdhöfumibæjarins er
að íhaldið verði ekki lengur
hinn ráðandi flokkur um mál
Reykjavíkurbæjar.
verkamanna og bænda, les-
hringunum o. s. frv. Ritsafn
Púsjkins var gefið út í 12 milj-
ónum eintaka á aldarafmæli
skáldsins í fyrra, og seldist upp
samstundisi. Við hefðum getao
selt, 30 miljónir eintaka ef við
hefðum haft nógan pappír í
svipinn“.
Byltingin ’nefir geíið þjóðinni
skáld hennar. Fyrir byltinguna
voru leikrit Púsjkins sýnd á 16
leiksviðum, nú á 640. Þetta gef-
ur nokkra hugmynd um menn-
ingarframfarirnar.
Rithöfundaþingið í Tifl
is. — Menning smá-
þjóðanna blómgast.
— Fórstu víða um. Sovétríkin?
— Ég ferðaðist talsvert,
dvaldi m. a. í Kákasus-lýðveld-
unum, Úkrainu og Krím. Kan-
ske rita ég síðar ferðaminning-
ar þaðan. Meðan ég dvaldi í
Tiflis, er haldið var sem afmæl-
ishátíð grúsínska þjcðskáldsins
Sjota Rústaveli, er var uppi á.
'13. öld. Á þ'nginu kamu saman
fulltrúar f.'ölda mai'gra smá-
þjóða. Þc,s-ar þjóðir hafa. nú
fyrst. tækifæri og frelsi til að
leggja i u'k við þjóðmenningu
sína, því stefna sovétstjcrnar-
innar i þjcðernismálum er fult
frelsi 11 sjálfstæirar menning■■
arþróunar.
Nírætt bióðskáld í
fullu fjöri
Á þinginu kom frami m. a. 92
ára gamalt skáld frá Kasakstan,
og flutti hann kvæði, sín með
undirleik á einkennilegt tví-
strengjað hljóðfæri, sem heitir
,dombraL Þessi Dsjambúl, sem
sjötíu ár æfi sinnar hafði verið
skáldbetlari, reyndisi vera stór-
skáld, kann þó hvorki að lesa né
skrifa. Fyrir byltinguna gekk
hann borg úr borg og söng ljóö
sín fyrir koparskildinga eða var
kastað á dyr. Nú eru kvæði
Dsjambúls gefin út á þjóðtungu
hans, cg mieira að segja þýdd á
önnur mál. — Hér liggur fyrir
framan mig glæsileg rússnesk
útgáfa af vei'kum hans. —
Dsjambúl flutti þarna á þing-
inu ágætt kvæði, er lýsti Sjota
Rustaveli, Pusjkin, Sjevtjenko,
o. fl. og lauk með hyllingu til
Lenins og Stalins. — Ég þarf
ekki að taka það fram, að þetta
var mjög fróðlegt þing.
MenningarbYÍiingin
byggisi á hinum efna
hagslegu iramförum.
Slíkar menningarframfarir
eru auðvitað óhugsandi nema
þær byggi á hliðstæöum efna-
iiagslegum framförum. Breyt-
ingin til batnaðar á vörudreif-
ingunni síðan fyrir timm árum
er stórkcstleg. Allskonar vorur
eru fáanlegar, allsnægtir af
sumum, matvælabúðirnar jafn
ast fyllilega á við þær bestu.
glæsilegustu og hreinlegustu
húðir, sem ég hef sáð á Vestur-
löndum. önnur nýjung í götulíf-
inu er bílafjöldinn. Aður voru
bílarnir frá Inturist þeir einu
fáanlegu, nú er jafn auðvelt að
ná sér í leigubíl í Mcskva og í
vesturevrópisikum, stórborgum.
Sovétbílarnir standast. fyllilega
samanburð við g'la s legustu bíl-
fyrirmyndir heimsins.
— Hvernig var tekið á móti
Papanin-leiðangrinum í Moskva?
— Moskvabúar hyltu leiðang-
ursmennina hundruðum þús-
unda. samian, á strætum og torg-
um. Heimkoma þe rra var al-
Viðtal við ísak Jónsson
Frh. af 1. síðu.
aðstandendur 27o/0. Þetta verða
samtals 35 þúsundir króna, og
tekjurnar nema aðeins 21000 kr.
með styrkjum frá ríki og bæ.
Við urðum því að faka 14 þús.
kr. lán til Vesturborgar og það
eru einu skuldirnar, sem á félag
inu hvíla, en eignir þess eru
eins og áður var sagt um 100
þús. kr.
— Eitthvað hljótið þér að geta
sagt um starfsemi féíagsins í
sumar?
— Við höfum þegar ráðist ;
allmikið, og fólk er farið að gera
nokkrar kröfur til okkar. Starf-
semi okkar er nauðsynleg fyrir
alla. Dagheimili barna er ekki
aðeins nauðsynlegt fyrir þá
efnamimii, heldur einnig fyrir
þá sem eru betur stæðir. Allir
foreldrar þurfa áð losna við
börn sín stund úr degiogkoma
þeim fyrir á tryggum og hollum
stað. Hér er ekki um það að
ræða, sem sumir vilja halda
fram, að með dagheimilum sé
verið að taka börnin frá foreldr-
unum, heldur veita dagheimilin
þeim nauðsynlega aðstoð við
uppeldi barna sinna.
Svo yiljum við fylla báðar
,,Borgirnar“ okkar í sumar og
auk þess bæta allar aðstæður
í Grænuborg.. Helzt vildum
við geta flokkað starfsemi okk-
ar betur en verið hefir, og kom-
ið upp ,,vöggustofudeild“ fyrir
börn á aldrinum 1—3 ára.
Framtíðartakmarkið er svo
auðvitað nýtt dagheimili fyrir
börnin, sem við verðum að neita
um vist á hverju ári. Fyrir okk-
ur vakir að reisa nýja
„Austurborg“, t. d. í Sunnu-
hvolstúninu.. En okkur vantar
lóð og reyndar fleira. Annars
er það reynsla okkar, ‘að ekki
verði skotaskuld úr því, að
koma upp heimilinu þegar land-
ið er fengið. Að lokum má ekki
gleyma leikvallaþörfinni, sem er
mjög aðkallandi. Ég hefi kynnt
mér það má“l jharlega og gæti
bent á leiðir í þeim efnum,
sem væru tiltölulega ódýrar og
heppilegar til þess að bæta úr
brýnustu þörfinni.
menn fagnaðarhátíð þjóðarinn-
ar. Samhyggja þjcðarinnar og'
Gíning hlýt.ur að orka mjög
st&rkt á aðkcimumanninn. Sá
Sovétborgari, semi stenci.ur vel í
stöðu sinni, hefir 170 miljónir
manna að baki sér, svikari hefir
170 miljónir manna á móti sér.
Ríkið sparar hvorki fyrirhöfn
né peninga, ef um það er,aö
t æða að koma þeim iovétborg-
ara til hjálpar, sem í vanda er
Staddur. Það er ekksrt smáræði
frá. kostnaðarsjónarmiði aö
senda 4—5 ísbrjóta með flugvél-
ar norður í höf til að bjarga
ijórum mönnumi og vísindaá-
íöngrum, þeirra. 1 Sovétríkjun-
urn er enginn kostnaður of hár,
ef um það er að ræðla, að vernda
mannslífin eða efla vísind n.
— Hver af bókum þínurh er
að koma út á rússnesku?
— Sjálfstætt fólk, bæði bind-
iii í einu. Tíu þúsund eintök
verða gefin út sem bókavinaút-
gáfa, en 25 þús,. eintök í ódýrri
útgáfu. Þá, bók er nú einnig
verið að jjýða á sænsku og
ensku.
Frjáls æska Asíuþjóðanna undir Sovétstjórn.
Grús'u, sat ég rÞhöfundaþing í