Þjóðviljinn - 06.05.1938, Blaðsíða 2

Fösíudaginn 6. maí 1938
Þ JÓÐVILJINN
Guðm. Ingi Kristjánsson
„Sólstafir"
Guðmundur Ingi Kristjánsson
er bóndi og líklega hefir enginn
Ijóðhöfundur úr þeirri sveit aett
skýrar fram sjónarmið sveita-
mannsins en ha.nn gerir í þess-
ari bók.
Maður gleymir því varla
nokkra stund við lestur kvæð
anna að það er bóndi, sem er að
tala. Og þetta er bóndi 20. ald-
arinnar, sem hefur vaxið upp og
mótast, með tveim vakninga-
stefnum sveitanna - ungmenna-
félagsskapnum1 og samvinnu-
hreyfingunni. Maður, sem hefir
tekið hlutina alvarlega, og fylst
guðmóði fagurra hugsjóna.
Hann hugsar sem svo, hér i
minni sveit er mér markaður
reitur, hér ber mér að vinna:
Ég vinn ekki arðsins, vegna,
— þá veldi ég aðra leið.
En óræktin hefur hrópað
svo hát.t að mér sveið.
Og hann sparar sér ekkert erf-
iði til þess að geta orðið ánægð-
ur með verk sín: Þúfnaklösun-
um er bylt, ag þeir gerðir að
sléttum flötum, sáð í þá gras-
fræi, höfrum og jafnvel byggi,
alt er vandvirknislega gert í von
um ríkulega uppskeru og sigur-
gleði.
Hann fylgist með nýungum og
framförum síns tíma, í söngvum
hans koma fyrir orðin: sláttuvél,
hemlar, stöng, skúffa; og hlaupa-
stelpa. Þar er prédikun til
bænda um að nota votheys-
gryfjuna (þörf hugvekja):
Misjafnar ær komu í húsin í
haust,
hrakningum sætt ekki gátu,
hröktustu ærnar í afskekktri
kró
urðu með votheysgjöf hoidugri
þó
öðrum, er síldarmjöl átu,
þrátt fyrir óáran, hrakning
og hríð
heyjunum1 bjargað þú getur.
Ráðið er einfalt, til reynslunn-
ar’sótt'.
itæktaðu la.nd þitt og steyptu
þér tótt.
Votheyið sigrar um vetur.
Hér er vísa úr kvæðinu Græn -
kál:
Þegar flest sem fagurt grær
fallið er og dáið,
rófur geymdar frosti fjær
fölnað lauf og stráið,
ætd-grösin önnur burt
úti liíir súpujurt,
grænkál gott og náið.
Og hann ræktar einnig salat og
yrkir um það. Og hann ræktar
korn. Guðm. kveður um hrút-
ana sína og gimbrarnar hvítu.
Og eitt, kvæði er um fjárhúsilm-
inn. Og í maí dvelur hann eitt
sinn í Rvík. Þá getur hann ekki
sofið, því sveitin og gróðrar-
störfin væntanlegu toga hann
til sín:
Jafnvel um óttur ég fæ ekki
frið,
þá forðast, mig svefnværðir
allar.
Fyrst dreymir mig ræktun,
svo vakna ég við,
að vormoldin kallar.
Það sem snertir mann í þess-
um kvæðum, er fögnuður og
hamingja þessa ma,nns, ánægja
hans með hlutskifti sitt. En
hann er fulltrúi hugsjónamensk-
unnar, en ekki hinn venjulegi,
hversdagslegi, fátæki, barna-
margi, stritandi bóndi, sem læt-
ur viðskifti sín við kreppulána-
sjóðinn skyggja á starfsgleði
sina og framtíðardrauma., Þetta
eru kvæði um sólskinsstundirn-
ar og baráttugleði þesö sem æti-
ar að sigra.
Guðmi. Inga, virðist alt verða
að óði. Iíann er gáfaður maður,
athuganir hans eru skynsamleg-
ar cg prédikanir hans hollar og
vitnun hans um sína persónu-
legu hamingju er óefað einlæg
og sönn — en, til þesa að yrkja
um hversdagslega hluti og pré
dika þarf töluvert meira en með-
al verklægni í skáldlistinni og
inér finst oft, töluvert vanta á
það að höf. nái þeim tökum á
efni sínu sem kröfur verður að
gerá, til frá skáldlistarlegu sjón-
armiði. Mörg kvæðanna geyma
meira af almennri skynsemi en
skáldskap og þetta særir mann
einkum vegna þess að önnur
kvæði bókarinnar sýna manni,
að höf., getur oft unnið verk sitt
vel og það stundum með fullum
árangri.
Það hættir mörgum við, sem
eru of hagmæltir að láta, hag-
mælskuna bera sig ofurliði og
hafa svo ekki nægilega gagnrýni
-á eftir, þegar ró er komin á
skapsmunina, t.il þess að strika
út, laga og fægja. Mörg þessara
kvæða eru mjög sterkt rímuð og
sjaldan brýtur réttan hrynj-
anda, en það er ekki óalgengt
að orð og heila,r setningar virð-
ist einungis settar vegna ríms-
ins. Slíkir gallar vitna um of
rnikið kröfuleysi, of litla nenn-
ingu til að leita að réttu orði eða
hitt sem, maður vill síður trúa
skort á smekkvísi. Til þessa
benda kvæðin: Seinni sláttur.
Grænkál, Vothey, Salat,, Smá-
kvæði, Vilti riddarinn. Og þó
eiga a., m. k. fjögur þau fyr-
nefndu ákveðið og þarft erindi
á prent.
Nú vil ég aftur nefna nokkur
þeirra kvæða, sem mér þykja vel
gerð: Vornótt, Þér hrútar, Mold-
in kallar, Bónorð, Kaldbakur,
Sólveig, Merkið og Ingigerður.
En fallegust og best samin
kvæði' eru: Júdas Makkabeus,
Sólveig Hrafnsdóttir, Hjörleifur
kvensami og Hið nýja kemur
1 þeim kvæðum sér maður hvað
Guðm. getur, þegar hann gerir
best, Eg leyfi mér að taka hér
upp 5 vísur úr kvæðinu Hið nýja
kemur:
Það kemur, það kemur,
hið nýja, hið nýja!
— Þú nemur hið mjúka,
hið glaða og hlýja.
sem ómar og skín,
sem ilmar og hlær.
þar sem eitthvað, sem nýtt er,
kemur og grær.
Það kemur sem vorsins
blær yfir breiður,
Gengislækkun f
Frakklandi
A. : Hérna eru hundrað krónur
í silfri, sem ég ætla að lána þér.
Það er bezt að þú teljir, svo að
þú sjáir, hvort uppfteðin er rétt.
B. (telur upp að 13): Rétt er
það sem komið er, og þá hlýtur
hitt að vera rétt líka, svo að mér
er óhætt að láta þetta í budduna
eins og það er.
Móðirin: Það er ljótt af þér,
drengur minn, að stela eggjunum
frá veslings fuglunum. Aumingja
móðirin verður svo hrygg þegar
hún flýgur heim að hreiðrinu sínu
og sér að eggin eru liorfin.
Drengurinn: Hún flýgur víst
aldrei him að hreiðrjnu sínu aft-
ur, því að þú ert búin að taka
fjaðrirnar af henni á hattinn þin.
Ungfrúin: Hvað haldið þér að
ég sé gömul?
Prófessorinn: Það veit ég svei
mér ekki, ég er ekki fornfræð-
ingur.
Sá held ég að sé volgur á sumr-
in, sagði bóndi, sem aldrei hafði
séð ofn áður, þegar liann lagði
hendina á heitan ofninn og
brenndi sig.
„Bölvaðu ekki börnunum, Björg
Utbreiðið Þjóðviljann
sem blóm í varpa,
sem egg í hreiður.
Það nemur fjöll,
og það nemur dal,
hið nýja, sem kemur
— og koma skal.
Víst þarf það stundum
á stormum að halda
og stundum þarf það
að brjótast til valda.
Þá fylgja því gnestir
og brestir og brak
og brimhljóð og leysing
og vængjatak.
Við kjósum að græða þig,
glóbjarta framtíð,
á gröfum hins liðna
í skjóli hjá samtíð.
Við hreinsum þinn völl
og við vökvum þín blóm
og verndum þín hreiður
og tignum þinn hljóm.
En þurfirðu að berjast
og brjótast til valda,
á baráttuinönnum og
uppreisn að halda, ^
og tæta hið gamla,
sem torsóttast er
þá tökum við plóglnn
og byltum með þér.
a. b.
mín“, sagði karlinn. „Það getur
komið frarn á þeim á efsta degi,
h .. . ormunum þeim ama“.
Hún: Því farið þér aldrei á dans-
leiki?
Hann: Af því að mig langar
hvorki til þess að fá kvef né konu.
Pétur: Þú gengur með glóðar-
auga, Kristján.
Kristján: Það er af því að ég
er trúlofaður.
Pétur: Gaf kærastan j)ín þér
svona rækilega utanundir?
Kristján: Nei, ég held nú síður.
Það var hinn kærastinn hennar.
Stúdentinn: Því varstu að prútta
svona lengi um verðið á frakkan-
um við skraddaragarminn. Þú borg-
ar hvort sem er aldrei neitt í hon-
um.
Annar stúdent: Það er satt, en
þessi skraddari er svo einstakt
göfugmenni, að ég vildi svíkja hann
um sem allra minnst.
A. : Ertu hugaður?
B. : Ja, ekki vantar mig áræðið.
ið.
A.: Lánaðu mér þá 50 krónur.
Tillðgnr Konrni-
unistaflokksins.
Framh. af 1. síðu.
I Neskaupstað (nýr liður) 5000
kr.
Atvinnubótaféð hækki úr 500
þús. kr. í 750 þús. kr., en þessi
hækkun á framlagi ríkissjóðs
mundi þýða um einnar miljónar
hækkun alls á atvinnubótafénu.
Tillag til byggingarsjóða af
tekjum tóbakseinkasölu (verka-
mannabústaðimir, byggingar-
og landnámssjóður) hækki úr
80 þús. kr. í 200 þús kr.
Til að styrkja tilraunastarf-
semi bæjar- og sveitarfélaga og
einstaklinga í ýmsum verkleg-
um framkvæmdum 50 þús, kr.
Þar af 15000 kr. til vatnsöflun-
ar fyrir Vestmannaeyjabæ.
Til byggingu nýrra vita:
Hækkun úr 65 þús. kr. í 150
þús. kr.
Endurnýjun fiskiflotans: Að
ábyrgjast fyrir félög útgerðar-
manna, sjómanna eða bæjarfé-
lög lán til kaupa á nýjum diesel-
mótorskipum, 75—150 smá-
lesta, er séu útbúin þannig að á
þeim megi stunda allar algeng-
ustu fiskiveiðaaðferðir hér við
land. Ábyrgðina má veita fyrir
alt að % kostnaðarverðs skip-
anna, gegn 1. veðrétti í þeim,
og fari ábyrgðir á árinu 1939
eigi fram úr 500 þús. kr.
Fjárstraumurinn inn í
landið sýnir að fjár-
flóttinn var gerður í
pólitískum tilgangi
LONDON I GÆRKV. FÚ.
MARCHANDEAU,
* f jármálaráðherra
Frakka, tilkynti í dag að
gengi frankans hefði ver-
ið ákveðið 179 miðað við
sterlingspund. Þetta væri
þó ekki gengisfesting,
sagði hann, heldur yrðu
ráðstafanir gerðar til þess
að tryggja, að gengi hans
færi ekki niður fyrir þetta,
en hinsvegar yrði því leyft
að stíga með eðlilegum
hætti.
Vegna yfirlýslngar Daladiers
í gærkvöldi um að geugi frank-
ans myndi verða lækkað, hefu*
ógrynni af frönsku fé sem sent
hafði verið til útlanda, verið
flutt heim til Frakklands aftur,
og hófst straumurinn þegar í
morgun, jafnvel áður en Mar-
chandeau gaf út tilkyiminguna
um það, hverju gengislækkunin
myndi nema. Hefir tvisvar til
þrisvar sinnmn meira fé verið
flutt heim í dag, en flutt var
heim eftir gengisfellinguna 1936
og 1937, og taldi Marchandeau
allar líkur til þess, að stjórnin
myndi ekki þurfa að bjóða út
landvarnalánið sem hún hafði
ákveðið að taka. Stjórnin
græddi á sölu gjaldeyris í morg-
un 30 miljónir franka. Felling
frankans gefur stjórninni einn-
ig tækifæri til þess að verð-
leggja á ný gullforða ríkisins.
Innanríkisráðherrann tilkynti
í dag gegnum útvarpið, að verð-
felling frankans réttlætti ekki
hækkun vöruverðsins, og myndu
þeir sem notuðu sér hana á þann
hátt verða látnir sæta refsingu
samkvæmt lögunum um ólög-
legan gróða. Fyrirmæli hafa
verið send til borga- og bæja-
stjórna þar sem þeim er boðið
að gefa skýrslu um gangverð á
nauðsynjum hverrí á sínum
stað, og að gera ríkisstjóminni
viðvart um allar hækkanir á
verðlagi.
Stjórnir Bandaríkjanna og
Bretlands hafa lýst yfir því, að
þær telji ekki þessa ráðstöfun
Frakklands í ósamræmi við þrí-
veldagjaldeyrissáttmálann. Þá
er tilkynt í Washington að gengi
dollars muni ekki verða lækkað
og engar breytingar á gengi
sterhngspunds hafa komið til
mála.
Fiobhsfélaoar
og aðrir Iesendur!
Skiptið við þá, sem aug-
lýsa í þjóðviljanum, oglát-
ið blaðsins getið!