Þjóðviljinn - 20.05.1938, Blaðsíða 2

Föstudaginn 20. maí 1938.
Þ JÓÐVILJINN
Deilornar isænska jafnaíiarmannaflokknuffl
Kartöflurnar fluttust fyrst til Ev-
rópu um 1560—70. Talið er að tii Ir-
lands hafi þær fyrst komið 1584. —
Hér á landi voru þær fyrst ræktað-
ar í Sauðlauksdal við Patreksfjörð af
Birni Halldórssyni prófasti, sem sið-
ar flutti að Setbergi í Eyrarsveit;
þar er ennþá kartöflugarðurinn hinn
sami sem hann notaði eftir 1782, og
er við séra Björn kendur. Kartaflan
hefur þv£ verið ræktuð hér á landi
í nærri 200 ár og enn vantar mikið
£ að sú rækt fullnægi þörfum lands-
manna.
**
Maður nokkur, sem var mjög íljót-
*
fær, og bögumæltur, sagði einu
sinni: sÞað er sterkur Daði, sem get-
ur borið hann séra hest dag langan
að vori, og er kvöldgóður að jafni«.
**
Gísli Konráðsson sagnfræðingur
var ágætt rímnaskáld, eins og
kunnugt er. Sagt er að Efemíakona
hans „hafi ekki staðið manni sín-
um þar að baki ef í það fór‘“. —
Þegar Gísli bjó í Skagafirði var
kvensnift nokkur tíður gestur á
heimili þeirra hjóna og sat löng-
um á eintali við konu hans. Gísla
geðjaðist miður að komu kvenmanns
þessa og áleit að hún færi moö
sveitarslúður og hugði að kvekkja
hana burt og segir:
Enga kurt ber auðarlín,
er í ringu standi.
Efemía greip fram í og bætti
við:
Konráðsson við konu sín
kveður svo látandi.
**
Eitt sinn voru hjón á heimleið
frá kirkju og var maðurinn hrepp-
stjóri. Guðspjallið var: Jesús rak
út djöful, 3. sunnud. í langaföstu.
Á heimleiðinni segir konan við
mann sinn: „Hver var það sem
.presturinn nefndi Belsibubb í kirkj-
unni í dag?“ Bóndi svaraði: „Það
eru lireppstjórar og heldri menn
í sveit“. Konan segir: „Þá ert þú
einn Belsibubbinn, Jón minn“. „Svo
á það nú að heita Herdís mín,
þó ekki hæfi mér það‘“.
**
Einu sinni voru hjón í sveit, sem
alla sína æfi bjuggu við „gömlu
mynt““, þ. e. áður en krónu og
aura myntin var löggilt. Sagði kon-
an eitt sinn við mann sinn: „Hvað
eru margir fiskar í alin, Guðmund-
ur minn?““ Hann svaraði: „Hver
veit það nema þeir‘“. (1 alin =
2 fiskar). Menn héldu að hann hefði
meint yfirvöldin.
Hjónum, sem lengi áttu heima
Saustur í Grímsnesi, kom frekar illa
saman. Bar maðurinn það á kon-
una, að hún væri sér frásnúin í
rúminu og vanalega ísköld á fót-
um. Um þetta kváðu gárungamir.
Dauft er lífsins dýrsta hnoss
dimmar oft um nætur,
hvorki fæ eg klapp né koss,
en kaldan rass og fætur.
Noregsför Ármanns.
Úrvalsleikfimisflokkur kvenna
fór utan til Noregs með Lyru í
gærkveldi. Ætla þær að taka
þátt í 13. landsmóti Norðý
manna. Áður en flokkurinn fór
hélt hann leikfimissýningu á
íþróttahúsi Jóns Þorsteinssonar
er verður fararstjóri
Þátttakendur eru þessarstúlk
ur:
Díana Einarsdóttir, Dídí
Hermannsdóttir, Gróa ólafsdótt
ir, Guðrún Úlfarsdóttir, Gyða
Thorlacius, Ingunff Kristins-
dóttir, Ólöf Björnsdóttir, Sigríð
ur Þórðardóttir, Stella Árnadótt
ir, Vigdís Jónsdóttir, Þórný
Þórðardóttir.
„pað er kominn dagur“.
Frumsýning þeirra Reumerts
hjónanna á þessum leik verður
í kvöld.
I tilefni af því; að 30 bæjar-
fulltrúar jafnaðarmann^ í Stokk
hólmi hafa lýst því yfir, að þelii
muni ekki gefa kost á sér sem
bæjarfulltrúar framar skrifar
„Ny Dag‘“, blað sænska kom-
múnistaflokksins eftirfarandi:
„Ástæðan til yfirlýsingarinn-
ar er talin sú, að kjósendafélag
jafnaðarmanna samþykkti van-
traust á þá fulltrúa, er greiddu
atkvæði með uppástungu launa
nefndar um laun opin-
berra starfsmanna.
En mál þetta dregur fram í
dagsljósið mjög andstæðar
stefnur, er lengi hafa verið við
lýði í kjósendafélagi jafnaðar-
manna í Stokkhólmi. Meðal
verkamanna er ákveðin and-
staða gegn þeirri afturhaldspóli
tík, sem hægrimennirnir í bæj-
arstjórninni hafa rekið í þýð-
ingarmiklum málum, svo sem
launamálum, þar sem kaupið
var skorið við neglur handa
lægri launaflokkunum, en hin-
um betur launuðu sýnt meira
örlæti. Fleira bar á milli. Af-
staða bæjarfulltrúanna til til-
lagna launanefndar, sem var
upptök þessarar deilu, er óverj-
andi frá sjónarmiði verkalýðs-
ins. En hinsvegar verður að
gera glöggan greinarmun á
þeirri andstöðu, er kemur frá
róttækum verkamönnum í jafn-
aðarmannaflokknum, og þeim
mönnum, sem eru að reyna að
nota sér óánægjuna með hægri
foringjana til þess að afla sér
persónufylgis.“
Tilkynnino frá Hál og menning
Fjórða bók félagsins í ár hefir verið valin Sögur eftir Nobelsverðlaunahöfundinn John Gals-
worthy. Þýðandinn er Bogi Ólafsson yfirkennari.
Vatnajökul og Rauða penna er verið að endurprenta. „Móðirin“‘ verður ennfremur end-
urprentuð í sumar. Við getum ekki afgreitt hanalengurtilnýrra félagsmanna fyrr en í annari
útgáfu.
Við viljum benda félagsmönnum á að notfæra sér þann 15% afslátt, sem þeir fá af út-
gáfubókum Heimskringlu. Nú eru að koma út þrjár merkisbækur hver eftir aðra, fslenskur
aðall eftir Þorberg Þórðarson HöII sumarlandsins eftir Halldór Kiljan Laxness og sjötta bindi
af Andvökum eftir Stephan G. Stephansson. Þetta eru alt rit, sem enginn bókhneigður mað-
ur í landinu vill vera án. Með því að vera félagar í Mál og menning, spara menn sér, að-
eins á þessum þremur bókum, þrjár til fimm krónur. Reykvíkingar þurfa ekki annað en fram
vísa skírteinum sínum í bókaverslun Heimskringlu, annars staðar frá verða félagsmenn að
senda pantanir til Heimskringlu eða snúa sér til umboðsmanna á staðnum.
Byðingaoisð&nir nasisia
i Þýskalandi
'^ffiiy.istar Jiétu því í öndverðu,
að þeir skyldu útrýma Gyðing-
um með öllu úr Þýzkalandi.
Að þessu takmarki hafa þeir
unnið með oddi og egg.
Aðferð nazistanna í þessum
éfnum var mjög einföld. Þeir
gáfu Gyðingum sök á öllu sem
aflaga fór í landinu, bæði á
sviði viðskipta og menningar-
mála. Það, að vera Gyðingur,
var í rauninni hið sama og að
hafa framið glæp. Sá sem er
fæddur af Gyðingum, verðskuld
ar refsingu fyrir það eitt. Svo
blint og rakalaust var batur
nazistanna til þessarar þjóðar.
í viðskiptamálum Þýzkalands
gætti Gyðinga mjög mikið. Þeir
voru séðir fjármálamenn ogvin
sælli af almenningi en hinir „ar-
ísku‘“ kaupmenn. Af þeim á-
stæðum meðal annars, urðu
Gyðingakaupmenn viíanlega !
mjög óvinsælir meðal hinna
„arísku“ stallbræðra sinna,sem
guldu oft ósmátt í sjóði Hitlers
og nazistanna.
Á sviði mennta- og menn-
ingarmála í Þýzkalandi skipuðu
Gyðingar mjög virðulegan sess,
pýskur flóttamaður, sem
dvalið hefir á Norðurlöndum
hefir ritað allmikinn greina-
flokk um nazismann þýska.
Hér birtist ein af greinum
þessum. Höfundur lætur ekki
nafns síns getið af skiljanleg-
um ástæðum.
enda er það rétt hjá nazistum,
að hlutfallslega gætti Gyðinga
miklu meira um öll andleg störf
í landinu en „aríanna‘“.
Margir þessara Gyðinga
höfðu enda átt mestan þátt í
því, að slá ljóma á þýzka menn-
ingu um allan heim. Það þarf
ekki að telja upp nöfn slíkra
manna, þau eru alþekkt í hópi
vísindamanna, listamanna og
annara andlegra frömuða.
Hitler var ekki fyr kominn
til valda, en hann hóf Gyðinga-
ofsóknir sínar af geysilegri
frekju. Fólk var hvatt til þess
að leggja niður viðskipti við
Gyðingaverzlanir. Hverskonar
andgyðinglegur áróður var sett
ur út í gluggana á verzlunar-
húsum þeirra og vopnaðir
stormsveitarmenn látnir gæta
þess, að Gyðingarnir hreyfðu
ekki við þessum plöggum.
Lögreglan lét það afskipta-
laust, hve háðulega sem frið-
samir Gyðingar voru leiknir á
götum borganna. Hvað eftir
annað bar svo við, að bifreiðar
Gyðinga voru stöðvaðar á götu
og mennirnir sem í þeim sátu,
voru barðir miskunnarlaust af
óðum stormsveitarmönnum eða
öðrum skríl.
Svo langt gekk villimenskan
á þessu sviði, að erindrekar er-
Iendra stjórna voru ekki frið-
helgir á götum Berlínarborg-
ar, ef þeir voru Gyðingar. Á
gistihúsum og öðrum opinber-
um samkomustöðum voru
hengd upp spjöld með áletr-
ununum: „Gyðingar ekki æski-
Iegir‘“, „Gyðingum bannaður
aðgangur‘“, „Aðeins fyrir ar-
iska gesti“. Á vegum voru sett-
ar upp áletranir, sem sviftu
Gyðinga almennri umferða-
vernd. Baðstöðum var lokað
fyrir þeim o. s. frv. Að hafa
meira en 20% Gyðingablóð í
æðum sínum, var sama og að
vera úrhrak mannkynsins, sem
hvergi á rétt á sér.
Löggjöf nazista fór mjög í
sömu átt. Þátttaka Gyðinga í
öllum framkvæmdum var tak-
mörkuð. Þó þorðu nasistar ekki
að blaka við stærstu Gyðinga-
iðjuhöldunum eða allra auðug-
ustu fjármálamönnunum.
Gyðingum var leyfður að-
gangur að embættum og ýms-
um menntastofnunum með viss-
um skilyrðum, sem helst áttu
að vera bundin við fjöldahlut-
fall þeirra, miðað við aðra
Þjóðverja, eða um 1 af hundr-
aði. Sama máli gegndi um að-
gang Gyðinga að skólanámi, og
var reglum þessum fylgt fram
af mikilli hörku. Einn af hverju
hundraði mennOskólanemenda
mátti vera a' Gyðingaættum.
Sömu hlutfö* vo:U látin gilda
um starfsrr nn í öllum grein-
um, til dæmis lækna, lögfræð-
inga, kennara og vísindamenn.
Ekkert tillit var tekið til þess,
hvort mennirnir kunnu það, er
átti að gera og oft bar svo und-
arlega við, að hæfustu Gyð-
ingunum var vikið frá störf-
um sínum, meðan aðrir, sem
voru miður hæfir fengu að
halda störfum sínum.
Fjöldi Gyðinga tók þann
kost að flýja land. Af nálega
600000 Gyðinga eru yfir 70.000
flúnir úr landi, eða hafa verið
reknir úr landi. Auk þess er
mikill fjöldi Gyðinga í fanga-
búðum. Þeir af Gyðingum, sem
vilja flytja búferlum til Palest-
inu eða eitthvað annað, verða
áður en þeir fara að greiða
nasistum 80% af eignum sínum
í skatt. Margir Gyðingar hafa
því fremur kosið að sitja um
kyrrt, þó að þeir megi aldrei
um frjálst höfuð strjúka og
geti átt von á hverskonar vand-
ræðum, bæði á nóttu og degi.
Þá má að lokum geta þess,
að samkvæmt þýskum lögum,
eru hjónabönd milli Gyðinga
og „aria‘“, bönnuð.
Gyðingaofsóknirnar í Þýska-
landi eru skipulagðar af nas-
istastjórninni, og heitir sá Jul-
ius Streicher, sem er höfuð-
paurinn til allra slíkra fram-
kvæmda. Blað hans „Der Stúr-
mer‘“ er annálað um öll lönd
fyrir heimsku og hrottaskap.
Höfuðviðfangsefni þessa manns
og blaðs hans er að gefa Gyð_
ingaofsóknunum ákveðið mark-
mið og „vísindalegan grund-
völl“. í „Der Stúrmer“ er til
dæmis ,,sannað‘“ vegna hvers
Gyðingar eru mestu glæpa-
menn og villimenn, sem jörð-
ina byggja. Eítir skýrslum „Der
Stúrmer‘“ að dæma hefir ald-
rei verið uppi nokkur heiðar-
legur Gyðingur. Og einmitt
þetta blað er mjög útbreitt í
Þýskalandi, þó að það sé víðast
annarsstaðar talið viðbjóðsleg-
asta blað heimsins.