Þjóðviljinn - 22.05.1938, Blaðsíða 3

P JÖÐVILJINN
Sunnudaginn 22. maí 1938.
> ' •’ / 1 | ; f
Aðdragandl alþjððlagrar
elnlngar verklýðsiélaga
Hægrl fiorlng|anam 1 Amsterdamsambandlnn hef-
nr enn teklst að hlndra elnlnguna. En sameln-
lngarðfilnnum vex stððugt fiylgl um allan helm«
Gitrine, Stnnning og Co. éttaot
sterba, einhnga verklýðshreyiingn
ISlðOViUlNN
Málgagn Kommúnistaflokks
islands.
Ritstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsiiigaskrif-
9tofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur út alla daga nema
mánudnga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
I lausasölu 10 aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Mæðradagnrinn
Þó að kjör margra séu erfið
um þessar mundir, og jafnvel
flest. sund virðist. lokuð fyrir
f jölda manna ef litið er til fram-
ííðai'iimar, þá verður þó afstaða
fátækra mæðra erfiðust.
Þeirra er að deila mjlli þarna-
hópsins því litla brauði, er aíl-
ast. Þær verða fyrst og fremst
að istanda, í, návígi við heilsu-
leysi cg hverskonar heimilisböl.
sem sjaldan lætur sig vanta a
þau heimili, er olnbogabörn nú-
verandi þjóðskipulags reása sér.
Æfi fátækrar móður verður því
c.ft auðugri af skuggum en af
sólskini lífsins. Þær (ága þess
engan kost að njóta af eigin
ramleik þæginda nútímans og
verða að jafnaði að búa í verstu
húsakynnunumi, rökustu kjöll-
urunum og köldustu hanabjálka-
loftunum.
Mæðrastyrksnefndin hefir á
undanförnum árum unnið gott
starf í þágu fátækra mæðra,
sem þó að einkennilegt megi
virðast hafa verið gerðar að oln-
bogabörnum mannlífsins. Hefir
nefndin veitt fátækumi mæðrum
margvíslega aðstoð, útvegað
]>eim atvinnu og lialdið að rétti
þeirra á ýmsumi sviðum.
Um nokkur unclanfarin ár
hefir Maðrastyrksnefndin geng-
ist fyrir stuttri sumardvöl fyxir
fátækar mæður úr Reykjayík
að Ilveragerði og Laugavatni.
Hefir nefndin, á þennan hátt
gert allmörgum miðrum klgift
að losna úr bæjarrykmu og
barnaskarkalanum nokkra daga
að sumrinu.
Að framkvæmdir hafa ekki
orðið meiri \ þessum efnum,
stafar hinsvegar eingöngu af
fjárskorti nefndarinnar. Til
þess að afla fjárins hefir nefnd-
in efnt til mæðradags nokkur
undanfarin vor. Fé því er safn-
ast. þannig hefir neindin varið
til þess að standa straum af
starfsemi þessari, auk þess, sem
hún hefir fengið lílilsháttar
styrk frá ríki og bæ í því skyni.
Mæðrastyrksnefndin efnir til
mæðradags í dag. Allar tekjur
sem verða af deginum. renna til
sumarheimilis mæðra, eins og að
undanförnu. En þó margir
bregðist vel við og láti nokkuð
af hendi ra.kna, þá er þess ekki
að vænta, að mál þetta komist a
viðunandi reksipöl fyr en ríki og
bær taka höndum saman og
reisa sumardvalarstað fyrir fá-
Valdataka Hitlers gerði ein
inguna að lífsskilyrði fyrir
verkalýðshreyfinguna. Baráttan
\ gegn íasismanum var óhugs-
andi nema með því móti, að
allir kraftar verkalýðsstéttanna
væri sameinaðir: Verklýðssam-
band Sovétríkjanna reið enn á
vaðið. Viljinn til einingar kem
ur skýrast í ljós í bréfi til
Amsterdamsambandsins, frá 7.
mars 1935, þar sem sovétsam-
bandið ’ býður samfylkingu um
þessi atriði:
1. Að gera 1. maí 1935 að
sameiginlegum baráttudegi
gegn stríði, fasisma og
afturhaldi.
2. Sameining verkalýðssam-
banda kommúnista og jafn-
aðarmanna í Frakklar/li og
Spáni verði hraðað.
3. Sameiginleg átök um end-
urreisn óháðra verklýðsfé-
laga í Þýskalandi.
Þessu boði var hafnað með
gömlu röksemdafærslunum.
Á sumri 1935 byrjar landvinn-
ingastyrjöld Mussolini í Abessi-
níu. Sá atburður verður til þess,
]að í fyrsta skifti í sögunni snýr
Amsterdamsambandið sér til
sovétfélaganna með tillögu um
samvinnu, með það fyrir aug-
um að nota samböndin til
verndar friðnum — með því að’’
hafa áhrif á Þjóðabandalagið.
Verkalýðssamband Sovétríkj-
anna tjáði sig þegar reiðubúið
ið til slíks samstarfs, en benti
jafnframt á þá hættu, ,sem lægi
í því, að varpa öllum áhyggjuiry
upp á Þjóðabandalagið. Eina
tryggingin fyrir friði væri sú,
að þjóðir lýðræðislandanna
væru vaktar til baráttu fyrir
friði, til baráttu gegn fasisman-
um. Sovétsambandið lagði því
til, að boðað yrði tilráðstefnu
fulltrúa frá verkalýðshreyfing.
unni í Englandi, Frakklandi og
Sovétríkjunum og báðum al-
þjóðasamböndunum til þess að
ræða um einingu verkalýðsfé-
tækar mæður, og fyr eh þau láta
ríflesrar af hendi rakna til þess
að kosta dvöl mæðranna, á slíku
heimili.
En Mæðrasf.yrksnefndin á
þakkir skilið fyrir starf sitt.
Hún hefir riðið á vaðið, sýnt
hváð þarf áð gera og hvao hægt
er að gera. Þjóðviljinn vill skora
á alla áð létta starf hénnar og
auka árangra þess, ekki aðeins
á morgun heldur altaf.
laganna. En einmitt einingverka
lýðsfélaganna væri fyrsta spor-
ið til skipulagningar á vörn fyr
jr friðinn í heiminum. Enþessu
boði neitaði Amsterdamsam
bandið — það mátti með engu
móti vekja fjöldann til baráttu!
**
Á þessu ári tókst að sam-
eina verkalýðsfelagasambönd
kommúnista og jafnaðarmanna
í Frakkland, ekki sízt fyrir ó-
þreytandi elju og óbilandi ein-
ingarvilja frörísku kommúnist-
anna. Á þingi Amsterdamsam-
bandsins í London, er haldið
var í júlí 1936, sátu í fyrsta
skipti fulltrúar frá hinu sam-
eiiiaða sambandi. Þarna var
fengin áþreifanleg sönnun fyr-
ir möguleika á einingu í verk-
lýðsfélögunum, ef þau vildu
taka ákveðna baráttustefnu gegn
fasisma og öðru afutrhaldi. Enn
var tekin til meðferðar hug-
myndin um eitt alþjóðasamband
verkalýðsfélaga, og samþykkt,
að bjóða þeim landssambönd-
um, er stóðu utan Amsterdam-
sambandsins til heimsþings,
er ræða skyldi stofnun heims-
sambands verkalýðsfélaganna.
Stærstu samböndin után Amst-
erdamsambandsins voru lands-
samböndin í Ástralíu, Kanada,
Bandaríkjunum og Sovétríkjun-
um.
Til Bandaríkjanna var tafar-
laust send nefnd, er tók upp
samninga við verkalýðssamband
Green’s (American Federation
of Labour), en stjórn þess er
ákaflega afturhaldssöm, og hef
ir nú á síðustu árum bariztgegn
hinni stórkostlegu verkalýðs-
hreyfingu, sem kennd er, við
,,lðnaðarskipulagsnefndina‘“
(John Lewis). En stjórn Amst-
erdamsambandsins lét sér
nægja að skrifa til verkalýðs-
sambands Sovétríkjanna, og
bjóða því inngöngu í Amster-
damsambandið. Má telja það
einkennandi fyrir afstöðu stjórn-
ar Amsterdamsambandsins, að
hún tekur feginshendi við
slíkurn klofningsmanni og
skemmdarvarg í verkalýðshreyf
ingunni og Green er, en neit-
ar sovétsambandinu um inn-
göngu, einmitt þeim verkalýð,
sem undanfarið hefir sýnt
glæsilegt og rausnarlegt dæmi
um alþjóðlega samhjálp, með
söfnunum og annari stórfeldri
hjálp til spönsku alþýðunnar.
**
Það var ekki fyr en á þinginu
í Varsjá 1937 að ákveðið var
að hefja samninga við Rússana,
og á trúnaðarmannafundi Amst
erdamsamb. 15.—16. nóv. 1937
var kosin nefnd, er í voru þeir
Jouhaux, Schevenels og Stolz,
allt þekktir jafnaðarmannaleið-
togar. Nefnd þessi fór til
Moskva, og dagana 2,—-27. nóv
1937 sat hún að samningum við
leiðtoga sovétsambandsins.
Árangur þessa fundar varð yf-
irlýsing undirrituð af báðum
aðilum (en stjórn Amsterdam-
sambandsins átti síðan að stað-
festa afstöðu nefndarmanna)..
Þessi yfirlýsing hefir inni að
halda samkomulag um upptöku
sovétsambandsins, og saman-
kvaðningu heimsþings verka-
lýðsfélaga til að ræða umfram-
tíðarskipulagningu sambands-
ins.
í yfirlýsingunni er ennfremur
gert ráð fyrir aukinni baráttu
gegn fasisma og stríði, og
skyldu verkalýðssamböndin
hefja refsiaðgerðir gegn árás-
arríkjunum Þýskalandi, ítalíuog
Japan, — með því að neita að
afgreiða skip þeirra, skipu-
Rggja verkföll í vopnaverk-
smiðjum, er framleiða vopn
handa fasistaríkjunum o. s.frv.
Ennfremur að alt yrði gert til
að sameina verklýðsfélög jafn-
aðarmanna og kommúnista í
þeim íöndum, sem hreyfingin
er klofin. Um öll þessi atriði
varfullt samkomulag millijafn-
aðarmanna í sendinefnd Amst-
erdamsambandsins og samninga
manna sovétsambandsins.
Verklýðssamband Sovétríkj-
anna setti það skilyrði, að þær
5 milj. franka, sem yrði með-
limsgjald sambandsins í Amst.
erdamsambandinu, yrcðu hvorki
notað til áróðurs gegn sam-
bandinu sjálfu né Sovétríkjun-
um. Um það atriði varð auðvit-
að algert samkomulag. Þess má
geta að allar tekjur Amsterdam-
sámbandsins af meðlimagjöld
um deildanna var árið 1905
810.000 franskir frankar.
**
Þessum samkomulagsgruud-
velli höfnuðu hægri' mennirnir,
er hafa meirihlutann í fram-
kvæmdanefnd Amsterdamsam.
bandsins, og kröfðust þess, að
málið yrði lagt fyrir fulltrúa-
fundinn í Oslo, ,er staðið hefir
undanfarna daga.
Þar tókst hægri mönnunum
enn að hindra alþjóðlega ein-
ingu verklýðsfélagannaum sinn.
Citrine, Stauning og Co. hrósa
enn sigri, cn hvílíkur sigur!
Eins og endranær þegar þess-
ir herrar þttast, að málstaður
Einar H. Kvaran.
H:,- QíCi ÖWt/1 fi
stein, Gesti Pálssyni og Bertel
E. O. Þorleifssyni sendi hann
ársritið ,,Verðandi“' norðurum
höf til íslands vorið 1882.
Upp frá þessu helgaði Einar
sig nálega eingöngu ritstörfum
og blaðamennsku. Hann fór til
Vesturheims 1885 og var rit-
, stjóri Lögbergs. Að 10 árum
liðnum kom hann heim aftur og
gerðist meðritstjóri ísafoldar.
Hann var ennfremur um skeið
ritstjóri „Norðurlands“ á Ak-
ureyri og „Fjallkonunnar“ hér
í Reykjavík, „Skírnis‘“ og síð_
ast „Morgunns‘“.
En höfuðviðfangsefni Einars
og það sem lengst geymirnafn
hans, varð skáldskapurinn.
Ungur tamdi hann sér að
yrkja ljóð, og komu þau út
1893. Varð það inerkur bqk-
menntaviðburður og ljóð hans
hvert öðru fegurra. Þar á með-
al snjöll þýðing á hinu ógn-
þrungna kvæði „Rizpa“ eftir
Tennyson. Annars er nafn Ein-.
ars H. Kvaran einkum tengtvið
skáldskap í óbundnu máli og
hefir hann ritað fjölda smá-
sagna, skáldsagna og nokkur
leikrit. Hér er ekki rúm til þess
að telja upp nema fátt eitt. Af
smásögum má nefna sögusöfnin
„Vestan hafs og austan‘“,
„Smælingjar‘“, „Frá ýmsum
hliðum‘“, og „Sveitasögur“. Þá
hefir hann ritað skáldsögurnar
„Gull‘“, ,,Qfurefli‘‘, „Sálinvakn
ar“, „Sambýli“ og „Sögur Rann
veigar‘“. Loks má nefna leijf-
ritin „Lénharður fógeti“, ,Hall-
steinn og Dóra‘“, og „Jósafat“.
Auk þess liggur eftir hann
fjöldi ritgerða um ýms efni.
Á efri árum snerist Einar H
Kvaran mjög að andatrú (spirit-
isma) og bera mörg af seinni
ritverkum hans þess glögg
merki, enda var hann alla tíð
ritstjóri að tímariti Sálarrann-
sóknarfélagsins, „Morgni‘“.
Einari lét best í skáldskap sín
um að lýsa olbogabörnum lífs-
ins, þeim sem ekkert lagðist
til“, og eru sumar, einkum smá-
sögur lians um það efni, í röð
j hins besta er ritað hefir verið
á íslenska tungu.
Einar Kvaran var tvíkvæntur
Fyrri kona hans, dönsk, andað-
ist 1886. Árið eftir kvænþst
hann eftirlifandi ekkju sinniGísl
ínu Gísladóttur.
ipíksins verði klíkúm þcirrá yf-
irsterkari, hófa þeir að kljúfa
samtökín, ef þeir fái ekki sinn
vilja fram. En þungur verður
dómur sögunnar yfir þeim
,,verkalýðsfonngjurn“‘, ér á
slíkri alvörustund beita allri
orku sinni til að berjást gégn
einingu verkalýðsins, viðhálda
sunaruriginni í fylkingum al-
þýðufmar, mitt í æðisgenginni
sókn fasismans um fimm sjöttu
hluta jarðar.
En — „aftur niun þar vérða
haldið af stað“. Eining verka-
lýðsins á vísan sigur, - þó að
óhappamennirnir, er leiddu hina
voldugu verkalýðshreyfingu
Þ)'skalands og Austurríkis pnd-
ir járnhæl nasismans, reyui að
halda áfram með verklýðshreyf
inguna á braut ósigr^nná.
,■ 1 Itt* , fí í 1 • 'jl , ■ 1 1 n H . -! fiilt! 115