Þjóðviljinn - 24.05.1938, Blaðsíða 3

ÞJOÐVILJINN
nú&wmm
Þriðjudaginn 24. maí 1938
npaagincriwi T'ii'iiwa'ManiiiT'flrw lllll■ll■l 1111■ iiim
PBntnnariélag verkamanna á Ak-
nreyrt hefar náð göðnm árangrl
Sk6pnn þns hefflr sftaðlað að Isekkan á
vðrnverðfl og mlnkandfl sknldarerslnn.
ViOtal við Steinnrlm AðalsteliRsson
Málgagn Kommúnistaflokks
Islands.
Ritstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofá: Laugaveg 38. Sími 2184.
Keniur út alla claga nema
mánudaga.
Aslcriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
1 lausasölu 10 aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 28G4.
Bygðaleyfi
Það er auðséð að afturhalds-
ðflin á fslandi eru að sameinast
um bygðaleyfið. Það er um leið
talandi tímanna tákn, að hluti
af íslenzka auðvaldinu skuli nú
hefja baráttu fyrir að banna
það að vinnukraftur flytjist til
bæjanna. Það var þó einmitt
hin nýmyndaða atvinnurekenda
stétt við sjávarsíðuna, sem ein
dregnast fylgdi því- fram 1903
að vistabandið væri afnumiðog
vinnukrafturinn flyttist til sjáv-
arútvegsins, til að skapa hon-
um þróunarmöguleika. Nú við-
nrkennir þessi sama atvinnurek-
endastétt með því að taka af-
stöðu með byg'ðarleyfinu, að
framförum aívinnuveganna við
sjávarsíðuna undir hennar
stjórn sé Iokið, áð skipulag
hennar, auðvaldsskipulagið sé
kcmið á hnignunarskeið og
orðið fjöíur á frckari atvinnu-
legum framíörum íslenskuþjóð
arinnar. Og með aðstoð Jón-
asar frá Hriflu og Jóns Árna-
sonar, ætla nú þessir herrar að
reyna að snúa hjóli sögunnar
aftur á bak ti! að forða þann-
ig dauðadæmdu skipulagi frá
þeirri tortímingu, er þess bíð-
ur, ef þjóðin fær að þroskast
áfram og atvinnulífið að taka
framförum.
Það er eftirtektarvertj að um
leið og bæjarstjórnaríhaldið í
Reykjavík gengur inn á bygðar-
leyfið að vissu leyti, reynirþað
að koma öllum óvinsældunum
af því yíir á ríkisstjórnina og
hennar pólilík. Það heldur á-
fram sama lýskruminu og áður
um leið og það er að ganga
inn á afturhaldssömustu tillögu
sem fram hefir komið um lengri
tíma. íhaldið veit sem er, að
fjöldinn af fylgjcndum „Sjálf-
stæðisflokksias, er algerlega
mótfallinnn þessari tillögu og
mun fcerjast á móti henni.
Sama er um „Framsókna.
Það er aðeins lang-afturhalds-'
samasti hluti Reykjavíkurvalds
hennar ,sem að bygðarleyfinu
stendur, enda beinist bygðar-
leyfið alveg sérstaklega gegn
bændastéttinni, þar sem afleið-
ing þess væri í senn að banna
fátækustu bændunum að flytja,
þegar óbúandi væri orðið á
jörðinni, og neyða hina bænd-
urna, til að taka á sig aukin
sveitaþyngsli fram yfir það,
sem þeir gætu borið. Fjand-
samlegri tillaga gagnvartbænd-
|um en bygðarleyfistillagan hef-
ir ekki komið fram um Iangan
tíma.
— Hvernig gengur starfsemi
Pöntunarfélagsins hjá ykkur á
Akureyri?
— Miðað við aðstöu félagsins
má segja að starfsemi þess
gangi mjög vel. Á sl. ári jók
það vörusölu sína um Sóo/o1, en
meðlimum þess fjölgaði um
þriðjung. Síðan um áramót hafa
allmargir gengið í félagið, og
vörusala þess hefir vaxið tals-
vert hraðara en áður — miðað
við sömu mánuði s.I. árs.
— Var þörf á að stofna og
starfrækja pöntunarfélag á Ak-
ureyri, þar sem svo voldugt
samvinnufyrirtæki sem K. E. A.
var fyrir.
— Já, að minni hyggju. —
Þó K. E. A. hafi leyst af hendi
mikið og þarft verk, á sviðl
verslunarmálanna, og án efa
lækkað verð á neysluvörum, frá
því, sem annars mundi verið
hafa, hefir verkafólk á Akureyri
fundið til þess, að kaupfélagið
neytti ekki til fulls aðstöðu sinn
ar og orku til að lækka vöru-
Byggðarleyfið gefur enga
þá möguleika, er dragu úr fá-
tæktinni eða skapa nýja atvinnu
möguleika. Það hefir í aðalat-
riðum einn tilgang og hann er
sá, að hindra það að þeir fá-
tæku ,sem ílosna upp í sveit-
unum, safnist saman á einn stað
% bæjunum, finni þar til máttar
síns og réttar sem verkamenn
og sameinist, til að skapa þjóð'-
félag, þar sem þeir ráða sjálf-
ir vinnutækjunum, geta unnið
ið og notið auðsins af vinnu
sinni. Bygðarleyfið er sprottið
af óttanum við fólkið, sem þræl-
að hefir í sveitunum og séð
framtíðina lokaða þar, kennir
máttar samtakanna er þaðkem
ur til bæjanna og skapi sér
sjálft framtíðina þar. — Deilið
og drottnið — er hugsun aft-
urhaldsins, sem Iiggur á bak
við bygðarleyfistillöguna, —
Iátið þið fátæka sveitafólkið
veslast upp út um hinar dreifðu
bygðir, látið það um fram alt
ekki sameinast verkalýðnum.
Út frá þessari hugmynd er
það, sem afturhaldið á Islandi
nú býr sig til að brjóta á fcak
aftur það persónufrelsi, semls-
lendingar hafa nú notið í einn
mannsaldur. En þeir herrar
Reykjavíkurvaldsins munu fá að
vita af því, að verkamenn og
bændur íslands munu taka
höndum saman við alla frjáls-
lynda borgara, til að varðveita
þann rétt, sem Jón Sigurðsson
og Skúli Thoroddsen börðust
fyrir, — og íslensk alþýðalæt-
ur ekki svifta sig því frelsi,
sem sjálfstæðisbarátta þjóðar-
innar flutti henni, heldur mun
þvert á móti auka það og efla.
verð, svo sem því væri unt.
Einnig hefir hinn gamli við-
skiftaávani, skuldaverslunin, ver
ið ríkjandi þáttur í starfsemi K.
E. A., eins og kaupfélögunum
yfirleitt. Pöntunarfélagið var
hinsvegar stofnað í þeim til-
gangi, að þrýsta vöruverðinu
sem mest niður og vinnagegn
skuldaverslunni, með því aðvið
hafa aðeins staðgreiðsluviðskifti
— Hefir Pöntunarfélagið náð
árangri í þessum efnum?
— Já, án efa. — Þrátt fyrir
það þó smæð Pöntunarfélags-
iins (borið saman við K. E. A.)
valdi því, að það nær ekki eins
góðum innkaupum og verður
að borga hærri flutningsgjöld
en t. d. K. E. A., hefir vöruverð
þess yfirleitt verið lægra en ann
ara verzlana — og hefir það í
ýmsum tilfellum leitt til þess,
að þær hafa orðíð að lækka
verð hjá sér. — Þannig var það
t. d. í haust, þegar Pöntunar-
félagið flutti í stærra húsrúm,
sem auk þess liggur beint á
móti verslunarhúsi K. E. A., þá
lækkaði K. E. A. verð á helstu
neysluvörum all-verulega — eft
ir að hafa fyrst hringt í Pöntun
arfélagið og fengíð að vita um
verðlag þess á sömu vöruteg-
undum. Eg gæti nefnt fleiri
dæmi um slíkt, ef þörf gerðist.
í baráttunni fyrir staðgreiðslu
viðskiftum í stað skuldaversl-
unar, hefir einnig náðst árangur
Auk þess sem Pöntunarfélagi&
sjálft hefir viðhaft staðgreiðslu-
viðskifti, upplýsti V. Þór., á síð-
asta aðalfundi K. E. A., að á
s.l. ári hefðu staðjgreiðsluvið-
skifti K. E. A. vaxið um 45'o/ó
meðan önnur viðskifti þess
(skuldaverslunin) uxu mjög lít-
ið. Er enginn efi á,
að þessi þróun viðskiftanna hjá
K. E. A., er fyrst og fremst
vegna fordæmis pöntunarfélag-
anna, og vegna þess áróðurs, í
þessa átt, sem forgöngumenn
neytendasamtakanna á Akureyri
hafa haldið uppi á fundum K.
E. A. og víðar.
Þannig er það, að þó Pönt-
unarfélagið haí i ekki nema lít-
inn hluta þeirrar verslunar, sem
fer fram á Akureyri, þá hefir
það veruleg áhrif á vöruverð í
bænum og almennar umbætur í
viðskiftahátfum.
I því liggur gildi þess og
nauðsyn að siíkri starfsemi sé
haldið uppi.
Er ætlun þín að Pöntunar-
félagið verði um langa framtíð
keppinautur K.E.A. í viðskipfa-
lífi Akureyrar?
Eg vona að sá tími, sem þess
gerist þörf, verði sem skemst-
ur. K. E. A hefir öll skilyrði
til að bjóða Akureyringum þá
hagkvæmustu verslun, sem
verða má. Ég tel að þessi skil-
yrði hafi um of verið notuð til
að auðga félagið, sem fyrirtæki,
á kostnað neytendanna. Pönt-
unarfélagið er tæki til að sanna
þessa skoðun. — Og það hefir
sannað hana.
Þegar K. E. A. fæst til að
líta sanngjarnar á þessar stað-
reyndir og taka fullt tillit til
(þeirra í jstarfsemi sinni, vona ég
að Pöntunarfélagið verði ekki
þröskuldur fyrir eðlilegri þróun
þess.
Á hvaða forsendum var bygð
brottvikning þín úr K. E. A. í
vetur?
A því, sem stjórn þess kall-
aði ,,fjandskap“ minn í garð
félagsins, en sem hún annars
rakti sérstaklega til þátttöku
minnar í launabaráttu verk-
smiðjufólksins á Akureyri í
haust. Það sem raunverulega lá
til grundvallar er því sú afstaða
kaupfélagsforystunnar að
skoða stéttarsamtök verkalýðs-
ins sem fjandsamlegan aðila, er
kaupfélagið verði að slást við,
Leiðbeininpar
iil skattgreiðenda
Þeir sem kæra vilja skatt eða
útsvar eða hvorttveggja, skal
bent á að hafa hugfast:
1. Að skattkærur skulu stíl
aðar til skattstjórans í Reykja-
vík.
2 Að útsvarskærur skulustíl
aðar til niðurjöfnunarnefndar
Reykjavíkur.
3. Að kæra ekki skaft og út-
svar í sömu kæru heldur senda
skattkæru og útsvarskæru sitt
í hvoru lagi. — Sfcattkæran
inr.ihaldi allar upplýsingar og
rök, sem kærandi óskarað bera
fram, en í útsvarskærunni er
þá nægilegt að vísa til skatt-
kærunnar.
4. Að gleym ekki að rita
nafn sitt og b .íilisfang undir
kæruna. Ef jður ritar kæru
fyrir annan, verður nafn og
heimilisfang þess, sem kært er
fyrir, að vera greinilegt. Með
„heimilisfang“ er hér áft við
heimilisfang samkvæmt síðasta
manntali. Hafi flutningar áft
sér stað síðar, verður að til-
greina í svigum nýja heimilis-
fangið.
5. Að draga ekki til síðustu
stundar að senda kæru.
Flokksfélagar
og aðrir lesendur!
Skiptið við þá, sem aug-
lýsa í þjóðviljanum, oglát-
ið blaðsins getið!
en ekki viðurkenna sem banda-
mann í hinni almennu hags-
munabaráttu alþýðunnar til
sjávar og sveita. 1 þessu felst
aftur einskonar yfirlýsing kaup-
félagsforystunnar um það,, að
K.E.A eigi ekki að vera fyrst og
fremst hagsmunasamtök þess
mikla fjölda fátækra alþýðu-
manna, sem mynda það, heldur
umfram allt auðsöfnunarfyrir-
tæki.
Er ekki efi á, að K. E. A. er
þarna komið út á hála braut,
sem er hættuleg því sjálfu og
þeim fjöldagrundvelli, sem það
byggir á. Mér er líka kunn-
ugt um, að auk verkamannanna
á Akureyri, sem eru í K. E. A.
eru margir smábændanna, sem
fordæma þessa afstöðu til verk-
lýðssamtakanna og óttast af-
leiðingar hennar. — Enda er
hún líka í algerðu ósamræmi
t. d. við afstöðu „KRON“ hér í
Rvík, eins og hún kemur fram
í samþyktum síðasta aðalfundar
þessa félags.
Er þess að vænta, að K. E.
A. breyti afstöðu sinni einnig á
þessu sviði, svo tekist geti vin-
samlegt samstarf með því og
verklýðssamtökunuin í stað bar
áttunnar, sem verið hefir.
Verkfallið
Framh. af 1. síðu.
Er þannig var sýnt, að at-
vinnurekendur vildu ekki semja
um neitt viðunandi kaup, á-
kvað félagið að stöðva vinnuna
og i,er starfsfólkið í „Nót“ á-
kveðið í að hætta ekki fyr en
viðunandi lausn fæst.
Skeiðará
Framhald af í. síðu.
Skeiðará enn lítil, en tveimur
stundum síðar — eða kl. 9,30
— var hún tekin að vaxa og
orðin mórauð. I al!an dag hef-
ir hún svo halcið áfram að
vaxa jafnt og þétt, og var
laust fyrir miðaftan orðin meiri
en nokkru sinni í allra mestu
sumarleysingum. Allar líkur
eru til. þess, að jökulhlaup sé I
aðsigi, en Öræíingar telja hugs
anlegt, að það stafi af fram-
hlaupi jökullóna á vatnasviði ár
innar, en ekki af eldgosi —
enda hefir að svo komnu ekk-
ert orðið vart við eldsum-
brot í jöklinum.
(FO. I OÆR).
3$838$8S88®8SS8«S$8SS8$S
Flokksskrifstofan
er á Laugaveg 10, opin alla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.
atíuvímmmmvm