Þjóðviljinn - 26.05.1938, Blaðsíða 2

Fimmtudaginn 26. maí 1Q38
Þ JOÐVILJINN
Brynjólfur Bjarnason form. KFI fertugur
B
RYNfÖLI JARNASON, formaður Kom-
múnistaflokks isiands, er fertugur í dag.
Kommúnistaflokkurinn flytur sínum ágæta formanri
föskir sínar á þessum degi, þakkar honum langt og þrotlaust
s'tarf í þágu sódýUsmans og vonar að sosiaMstisk frelsishreyf-
in,g íslensku aíþýðunnar megi sem lengst njóta forustukrafta
hans.
Brynjólfur hefir verið formaður Kommúnistaflokksins frá
stofnun hans. Gáfur hans, mai'xistisk þjálfun, siðferðislegt þrek
og Li ugsjónatrygð hafa skipað honum í fararbrodd íslensku
verklýðshreyfingarininar. Hann er sérstaklega gæddur þeim
ágætu foringjaeinkennum, — sem verklýðshreyfingin svo sér-
staklega þarfnast, — að missa aldrei sjónar á lokatakmarkinu
og miða baráttuna sífelt við að ná því sem fyrst og sem best.
jþegar Brynjólfur í dag Htur til baka yfir síðasta áratug
æfi sinnar Ojg íslensku verklýðshreyfingarinnar, þá mætir hon-
iiím sú sjón, sem mest gleður hjarta hvers braufryðjanda, það
lað sjá flokkinn, sem hann veitir formensku, þróast frá litlurn
hóp kommúnista yfir í sterkan baráttuflokk íslenska verka-
lýðsíns, sent nú sténdur frámmi fyrir því að sameinast öðrum
sósíalistum landsins í voldugan fjöldaflokk íslenzku alþýðunn-
pr á grundvelli sóknarinnar fram til sósíalfismans. Meðvitund-
in um þennan glæsilega árangur starfs síns, er hans besta
afmælisgjöf.
pað er nú hvorki staður né stund til að skrifa sögu Brynj-
ólfs, því tíann er einmitt nú í þeirri ánægjujegu aðstöðu að
eiga sterkan þátt í því að SKAPA SÖGU ISLENSKU
|>JÖ|ÐARINNAR, og við vonum það allir, vinir hans )og
félagar, að sá þ(íftur verðl sterkari og meiri með hverju árinu -
sjem Iíður. En hins vilí þjóðViIjinn freista á þessum degi, að
bregða upp fyrir Iesendum sínum nokkrum myndum af því
hvemig kommúnisfiskur foringi Iifir og bersf,\og mun því
krefja Brynjólf nokkjuð sagna um það, sem á daga hans hefír
drifið. þjöðviljanum finst að íslensk alþýða sé nú búufað fá
að heyra það mikið frá Brynjólfi um sín mál að einu sinni
megi hún einnig heyra um baráttu hans, sem ekki verður
áðskilin frá heildarbafáttu alþýðunnar fyrir frelSi sínu og
sosíalisma. E. O.
Viðtal við Brynjólf Bjarnason.
Brynjólfur Bjarnason
Brynjólfur er fæddur aðHæli
í Gnúpverjahreppi 26. maí 1898
Foreldrar hans eru Bjarni Ste-
fánsson, er þá var vinnumað-<
ur á Hæli og Guðný Guðna-
dóttir, uppeldisdóttir Einars 'á
Hæli. Er Brynjólfur var tveggja
ára, fluttu þau niður í Flóa, og
bjuggu þar allan sinn búskap,
og þar ólst Brynjólfur upp,
þangað til hann fór á skóla.
Guðný er dáin, en Bjarni er á
lífi og dvelur nú í Reykjavík.
Brynjólfur las utanskólaund-
ir gagnfræðapróf, og varð stú-
dent tvítugur, árið 1918.
Ég fór heim til Brynjólfs í
fyrrakvöld, — hann hefir nú
árnin saman búið í lítilli íbúð
á Brekku-tíg 14B, þar er sama
og eina stofan, skrifstofa Brynj-
ólfs og íveru- og setustofa
þeirra hjónanna og Ellu litlu
dóttur þeirra.
Brynjólfi leizt ekkert á það
að ég skyldi ætla að hafa við-
tal við hann í tilefni af fertugs-
afmælinu, yfirlætislausari mað-
ur er ekki til og hanu fæst
mjög ógjarna til að tala um
sjálfan sig. ! þess stað segir
hann mér margt um hreyfing-
una, um félaga sína.
„Hver eru fyrstu kynni þín
af verklýðshreyfingu og sósíal-
isma“, spyr ég.
„í Menntaskólanum fengum
við nasasjón af verklýðshreyf-
inn-unn? o." ölafs Frlð-
rikssonar. í sama bekk og ég
var Hendrik Ottosson, hann var ,
mikill sögumaður, dáði Marx
og Lassalle og taldi sig sósíaý
ista. Síðan kom Jón,Thorodd-
sen með í hópinn. Á þessun^
árum stóð mikill styrr um Ólaf
Friðriksson, og lenti í æsing-
um í skólafélaginu út af hon-
um. Kristján Albertsson var
formaður félagsins. Bað hann
Ólaf að koma á fund og halda
fyrirlestur um sósíalismann. En
þá kom babbi í þátinn. Einmitt
um þetta leyti gerði Thór Jens-
sen eitthvert mikið „gustuka-
verk“, gaf eitthvað til fátækra
minnir mig. Ólafur Friðriksson
tók þetta fyrir, í blaðinu „Dags,
brúna, sem hann var þá rit-
stjóri að, og lýsti í óþvegnum
orðum góðgerðastarfsemi borg-
aranna í auðvaldsþjóðfélagi.
Kiistján Albertsson var skjól-
stæðingur Thórsaranna reidd-
ist Ólafi, og tók aftur boðið
um framsöguræðu í skólafélag-
inu. Um þetta varð rimma í
skólanum, og heimtaði Kristján
„traustsyfirlýsingu'' af félaginu.
Var hún samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum gegn
þrem, — á móti voru Hendrik
Ottósson, Árni Ólafsson málari
og ég. Þetta er líklega í \ fyrsta
skipti, sem ég tók opinbera
afstöðu í slíku máli. En upp
frá þessu urðum við Hendrik
, nanir viinr
Haustið 1918 fer ég til Kaup-
mannahafnar, til háskólanáms í
náttúrufræði. Á fyrstu árunum
eftir stríðið var þar sterlc synd-
ikalistísk verkalýðshreyfing og
einnig all-öflug vinstri-sósíalj-
istísk starfsemi, er varð kjarn-
inn í Kommúnistaflokknum.
Nokkrum árum síðar var stofn-
uð fyrsta kommúnistíska stúd-
jenta„grúppan“ í Danmörku, og
var ég einn af stofnendunum.
Á fyrsta fundinum fengum við
Thöger Thögersen (nú ritstjóri
„Arbejderbladet"), er þá var
einn helzti leiðtogi flokksins,
okkur til leiðbeiningar. Það-
an voru þessi mál svo innleidd
í íslenkza Stúdentafélagið, og
oft barizt harðlega. Lauk þvi
svo, að við „kommúnistarnir"
tókum þar stjórnina, Pálmi
Hannesson, Sveinbjörn Högna-
son og ég. Fór sú „stjórnar-
bylting friðsamlega fram. Krist
ján Albertsson var enn formað-
ur. Eitt kvöld kemur han': heim
til mín, og segir: Hér Kem ég
til þín eins og Ka iy greifi
til ungversku komrr ústanna —
til að afhenda yk ar völdin.
Þú fórst á annað þing Al-
þjóðasambands kommúnista.
— Já, við Hendrik fórum
þangað sem gestir. Við urð-
um að fara yfir Noreg, fórum
alla leið Norður í Vardö, það-
an var okkur smyglað til Múr-
mansk á litlum fiskibát, og vor-
«m við 18 tíma. í íeiðinni. Þetta
var um hásumar (árið 1920)
og gekk ferðin vel, en í bát-
inn var hrúgað fólki, fulltrú-
um á heimsþingið frá Norður-
löndum og víðar. Man ég eft-
ir þeim Alfed Madsen og Jac-
ob Friis frá Noregi, Sillén op-
Samuelsson fr-t Svíþjóo. Múr-
mansk var í rúsíum, nýbúið ;.2
reka innrásarherinn þaðan, en
hópar finnskra flóttamanna
voru að byggja bæinn upp.
Járnbrautarlestirnar voru ó-
stundvísar og fóru hægt, gengu
víst fyrir brenni. Auk þess voru
stöðugt framin vinnusvik (sa-
botasje) við þær, og kom það
ruglingi á alla flutninga. Land-
ið var herjað af borgarastríði
og innrásarstyrjöld, þess sáust
allsstaðar merki.
— Það hefir verið dálítið
um að litast á y. heimsþinginu
1935.
— Já, segir Brynjólfur og
brosir glatt, það var dálítið
annað um að litast.
— Kynntust þið nokkrum
stórmennum á 2. þinginu?
Við hlustuðum þar á marga
helztu kommúnistaleiðtogana er
þá voru. Lenin talaði þarna á
þinginu, auk hans man ég eft-
ir þýzku fulltrúunum, Levi og
Willy Miinzenberg, ítalanum
Serrati og frakkanum Cachin,
englendingnum Gallacher og
ameríkumanninum John Reed,
— Reed bjó í næsta herbergi
við okkur ok kom oft inn til
að spjalla við okkur. Hann dó
úr útbrotataugaveiki skömmu.
síðar.
— Hvenær kemurðu svo
heiin?
— I ársbyrjun 1924. Varð að
hætta námi vegna peningaleys-
is, og hafði þá líka verið veik-
ur um lengri tíma. Hér byrj-
ar síi'a;: baráttan um stefnuna
í vinstt i hreyfingunni í Á!\ ý'
flokknum, og skerst þar íljóit
í odda með okkur kommúnist
um og Ólafi Friðrikssyni, og
endaði það með því, að jatn-
aðarmannafélagið lognaðist út
af, c.. „Spart"“ vnr stofnuð ár-
| ið íOiy, á koinmúnistískum
• grundveili. Á þessum ámm var
„Réttur" eina landsmálgagn
kommúnista. Ég hafði dvaiið
um tím'a í Berlin við nám, og
kynnzt þar Einari Olgeirssyni,
Ársæli Sigurðssyni og Stefáni
Péturssyni, er allt voru eldheit-
ir kommúnistar. Einar og Stef-
án höfðu þá þýtt kommúnista-
ávarpið, og kom það út 1924.
Þegar heim kom lögðum við
svo saman krafta okkar til að
vekja kommúnistíska hreyf-
ingu.
— Hvaða atvinnu hafðirðu
á þessum árum?
— Því get ég varla svarað,
Ég fékk sjaldan arðbæra vinnu,.
fékkst við tímakennslu og
kenndi einnig nokkuð í skól-
um. Þegar Helgi Jónsson dó
stóð til, að ég yrði kennart’
við Menntaskólann, í náttúru-
fræði, en þá kom guðlastsmál-
ið, og mun hafa valdið því, að
ég fékk ekki þessa atvinnu.
— Á þessum árum verður
þú samt „ábyrgur heimilisfað-
ir“, eins og þeir segja, setn
selja sannfæringu sína.
— Já, ég kvæntist 1928 -—
á einmitt 10 ára hjónabandsaf-
mæli 26. maí. En 1928 og 1929
voru líka mestu „velgengnis-
ár“, sem ég hefi lifað. Þá fékk
ég sumaratvinnu við síldar-
einkasöluna, við rannsóknir, og
hafði fyrra árið 2000 kr. í laun,.
en seinna árið 3000. Þetta eru
hæstu árslaun, sem ég hefi
haft, bæði fyrr og síðar. Enda
var mikið talað um þetta sem
bitling!
— Og 1930 verðurðu for-
maður Kommúnistaflokksins og
ritstjóri Verkalýðsblaðsins. Þá
held ég að þú hafir nú ,haft
hýruna?
— Ekki neitt smáræði! Fyr-
ir þau störf var aldrei borgaö
eyrisvirði, það var ekki hægt.
Þó fór auðvitað mikið starf í
blaðið. Það varð sá skipuleggj
andi á landsmælikvarða, ersafn
aði Kommúnistaflokknum sam-
an, tengiliðurinn, sem var skil-
yrðið fyrir vexti flokksins.
1 hverju telurðu það liggja,
að Kommúnistaflokkur íslands
hefir náð miklu meiri áhrifum
en bræðraflokkarnir á Norður-
löndum?
— Til þess liggja margar á-
stæður, en að mínum dómi
fyrst og fremst þessi: Þegar
kommúnistar hefja starfsemi
sína hér á landi, er verkalýðs-
hreyfingin ung og; í örum vexti.
Hún er ekki stöðnuð í sósíal-
demókratískum formum. Það
er ekki til nein sósíalistisk tra-
disjón, engin sósíalistisk fræði-
kenning. Þeir fyrstu, sem fara
að boða hér sósíalistískar fræði
kenningar, eru konimúnisfarn-
• ir. Það eru komrnúnistar, sem
skipuleggja frá rótum verka-
Iýðshreyfinguna í tíeilum lands-
tílutum. Þar m helzt var til
-ísir að sósHldemókrátískum
skipulagsforn .ur svo sem {
Revkiavík var við rammastan
| itip að draga.
Hér hafa verið dregin sam-
an nokkur atriíi' ú iðfali r' k-
Fran7\ « » -?%.