Þjóðviljinn - 29.05.1938, Síða 2

Sunnudaginn 29. maí 1938.
ÞJÓÐVILJINN
Garl von Ossietzky var kval« HEorgnnblaðið og hlnt-
inn til danða af nazistnnnna Iey*a IsIaild®
Frásögn
eins félaga haus frá fangabúðunum i Esterwegen.
Dauði Carls von Ossietzky
hefir enn á ný beint augum
allra siðaðra manna til Þýzka-
lands. Ossietzky var aldrei
kommúnisti, en hann barðist
djarfri baráttu fyrir friði og
frelsi. Af núverandi valdhöfum
Þýskalands er friðarbaráttan og
frelsisviðleitnii talin til glæpa
og landráða. Maður, sem var
heimsþekktur leiðtogi friðar-
sinna, hafði fengið friðarverð-
laun Nóbels, var í augum nas-
istanna hættulegri en stór-
glæpamaður. Þeir þvældu Ossi-
etzky úr einu fangelsinu í ann-
að, dauðveikan börðu þeirhann
áfram við erfiðisvinnu í hinum
iHræmdu fangabúðum í Ester-
wegéít,
Blað þýsku alþýðufylkingar-
innar „Deutche Volkzeitung",
sem gefið er út í París, birti
22. maí eftirfarandi grein um
Ossietzky í Esterwegen, eftir
einn þeirra, er þar voru honum
samtímis. Greinarhöfundur er
þýskur járnsmiður og lifir nú
hú í Brússel.
„Ossietzky var vinur okkar
allra, hann gerði sér engan
mannamun, lét sig það engu
skipta, hvort meðfangar hans
voru jafnaðarmenn, kommún-
istar, utanflokksmenn eða nas-
istar, er sjálfir fengu að kenna
á kúgun valdhafanna.
1 Sommenburg, þar sem
Ossietzky var hafður í haldi
áður en hann kom til Ester-
wegen, voru viðhafðar sérstak-
lega illræmdar píningaraðferð-
ir. Hváð eftir annað kom það
fyrir, að Ossietzky var dreginn
út úr rúmi sínu um iniðja nótt,
— berfættur og í einni þunnri
skyrtu var hann rekinn út og
aftur og fram um portið, skip-
að að henda sér niður á harð-
frosna jörðina, verðirnir börðu
hann með gúmmíkylfum og létu
hann liggja tímum saman í þeim
stellingum, að allur þungi lík-
amans hvíldi á fingrum hans
og tám. Þegar kvalarar hans
höfðu barið hann og sparkað í
hann eins og þá lysti, hrintu
þeir honum inn í klefann aft-
ur. En á meðan höfðu aðrirþað
hlutverk að hella skjólu af
köldu vatni í flet hans.
Örmagna líkamanum var
fleygt á rennblauta hálmdýn-
una. Fremjendur píninganna
voru altaf hafðir druknir, á-
fengið borgaði stjórn fangabúð
anna.
Þegar ég sá Ossietzky fyrst,
átti hann örðugt með gang
vegna óskaplegra misþyrminga.
En kjarkur hans bugaðist ekki,
og er ég fór að tala við hann
urn pyndingarnar, benti hann
mér á aðra félaga okkar, Stöc-
ker, Kasper og fleiri, sem ekki
gatu gengið öðruvísi en við
hækjur.
Meðferðin á Ossietzk’y í Son-
nenburg, var stórhættuleg
heilsu hans; og í Esterwegen
sætti hann hroðalegri meðferð.
Eg svaf í næsta rúmi við hann,

OSSIETZKY
bg gat því fylgst með líðan
hans frá degi til dags. Ég sá
hvernig hann þjáðist, þótt hann
reyndi að dyljast þess. Hann
átti oft mjög erfitt með að
vinna þau verk, er honum
voru fyrirskipuð. Læknirinn
skipaði svo fyrir, að vegna sjúk
leika Carls yrði hann ekki lát-
inn stunda erfiðisvinnu úti,
heldur aðeins léttari störf heima
í skálanum. Eftir þessu var far-
]ð í tvo daga. Að þeim liðnum
skipaði fangastjórinn svo fyrir,
að hann skyldi fara út með
okkur hinum. Við komum okk-
ur saman um það félagarnir,
að létta :e>ftir megni vinnuna
fyrir þeim félögum, sem krafta-
minstir voru. Þetta reyndum
við einnig með Carl. Hann var
sá af okkar hóp, sem minsta
líkamsburðina hafði.
**
Dag nokkurn unnum við Os-
sietzky saman við framræsingu
Hann hafði ekki krafta til að
aka börunum. Þessu fór fram á
aðra viku. Þá kom S.A.-maður
til okkar. Sagðist hann hafa
veitt okkur athygli í tvo klukku
tíma, og spurði mig birstur
hversvegna eg æki altaf bör-
unum. Ég sagði honum, að ég
hefði mokað upp í allan daginn
áður, og meitt mig dálítið, svo
að ég ætti hægra með að aka
en moka, og þessi verkaskift-
ing seinki ekkert vinnunni. Þá
spurði S.A.-maðurinn hvað ég
væri að atvinnu. Ég svaraði því,
að ég væri járnsmiður. Svo
spurði hann Ossietzky að því
sama. Carl kom ekki strax fyr-
ir sig orði. Ég svarað'i í hans
stað, og sagði að hann væri
garðyrkjumaður. Stormsveitar-
maðurinn sagði mér að þegja
og spurði Carl aftur sömu
spurningarinnar. Carl sagði frá
að hann væri rithöfundur. Þá
varð hann að segja nafn sitt:
Carl von Ossietzky.
„A-já“, sagði stormsveitar-
maðurinn. „Datt mér ekki í
hug, bölvaður júðaskriffinnur
inn þinn. Þú ætlar að koma þér
undan vinnunni, en bíddu við
góðurinn, ég skal kenna þér
betri siði“. Svo sparkaðj hann
í mig með byssuskeftinu svo að
ég hné niður. Hann sparkaði í
mig þar til ég skreiddist áfæt-
urna aftur. Svínabestið þitt,
þú ert á bandi þeirra bölvuðu
I Júða, og lýgur að mér í þiokka-
j bót. Mokaðu upp í og láttu
< hann aka“, — og benti um leið
á Ossietzky. „Halló“, kallaði
'hann í fanga, sem var að vinna
skamt frá okkur, komdu hing-
, að og mokaðu í börurnar, þeir
geta báðir ekið“. Maður þessi
var glæpamaður, er hafði ver-
ið dæmdur til 2% árs fanga-
vinnu. Hann njósnaði fyrir
fangastjórann um fangaana, og
hafði verið fluttur til Esterwege
eingöngu í því skyni og lofað
að gefa honum upp eitthvað a'
hegningunni. Maður þessi f
nú að rnoka upp í börurn .r
með okkur, og hamaðist eins
i iog hann ætti lífið að leysa.
Lét hann helmingi meira: í þær
■ en vant var. Ossietzky ók nú,
en stormsveitarmanninum þótti
hann ekki fara nógu hart, en
hljóp á eftir þonum og rak
byssuskeftið í bak honum svo
að hann datt áfram og með
andlitið í forina í börunum.
Carl ætlaði að þurka forina
framan úr sér, en kvalari hans
Ieyfði það ekki, en löðrungaði
hann á báðar kinnar, og sagði
um leið: „Ég skal þurka fram-
an úr smettinu á þér“.
Ossietzky sótti aftur í bör-
urnar. Augnaráð hans varstar
pegar Ossietzky voru veitt N obelsverðíaunin, fór sendiherra
pjóðverja í Oslo á fund Hiílers og fékk skipun um að mót-
mæla þessu. Hér á myndinni sést sendiherrann ásamt Hitler.
Morgunblaðið skrifar b.jart-
næma forystugrein um hlutleysi
Islands og hversíu gætilega verði
með það að fara. Það beinir
vandlæting-arorðum til ís’enskra
dagblaða fyrir óivarleg skrif um
erlenda atburði, og sérstaklega
veitist það þó að útvarpinu og
þá einkum Sigurði Einarssyni
guðfræðisdósent fyrir hlutdræg
erlend yfirlit, sem, geti orðið
háskaleg sjálfstæði landsins.
Það má víst ganga að því vísu,
að Morgunblaðið á hér ekki við
hinn fræga útvarpsfyrirlestur
Sigurðar Einarssonar um mála-
ferlin í Moskva, þa,r sem fram
kom óhjúpaðri fjandskapur í
garð Sovétríkjanna en hann hef-
ir sýnt. ncikkru öðru ríki í fyrir-
lestrum sínum, Áre'ðanlega á
Morgunblaðið ekki, heldur við
Rússlandsskrif Alþýðublaðsins,
því að ef svo væri, hefði Morg-
unblaðið sjálft gengið á undan
með góðu fordæmi og ekki birt
neitt fjandsamlegt Sovétríkjun-
um. Morgunblaðinu er sarna, þó
að Sovétríkin séu móðguð. En
það eru skrif vinstri blaðanna
og þá sérstaklega Þjóðviljans um
fasitsiaríkin, sem koma við hjart-
að í Morgunblaðinu. Og af scmu
ástæðu er því í nöp við Sigurð
j andi, auðvitað afmyndað, tenn-
urnar fast samanbitnar. Æðarn-
ar á enni hans þrútnuðu. Ég
vissi að nú tók hann á því sem
hann átti til. Félagarnir, sem
næstir unnu horfðu á þessar
aðfarir, magnstola af reiði. En
ekkert hljóð kom út fyrir var-
ir Carls, og virtist það æsa kval
ara hans til enn meiri grimdar.
Ossietzky ók af stað með kúf-
fullar börur, og neytti nú síð-
ustu orku sinnar. Leiðin lá yfir
forarvilpu, þar sátu börurnar
fastar. Stormsveitarmaðurinn
hljóp bölvandi og ragnandi í
áttina til hans, en ég varð fljót-
ari af því mig grunaði að nú
hlyti eitthvað skelfilegt að ské,
— ég ók börunum mínum af,
öllu afli framan á börur Carls
svo að þær ultu um koll, og
hann datt endilangur. Þegar ég
ætlaði að reisa hann upp, lá
hann eins og með krampa.
Önnur hendi hans var kreppt
upo að brjósti hans, en með
1 ..ú klóraði hann niður í mold
na. Ég kraup niður við hljð
hans og sá að blóð seitlaði út
úr munnvikum hans. Ég hróp-
aði til félaganna: „Hjálp, hann
er búinn að fá blóðs_pýju“. —
Nokkrir þeirra komu hlaup-
andi til okkar og kældu uln-
liði hans og brjóst með vatni.
Hvað eftir annað tók hann til
hjartans, og í hvert skipti af-
myndaðist andlit hans af sárs-
auka.
Nokkrum dögum síðarspurði
ég Ossietzky, hvernig hafi
staðið á blóðinu, er gekk upp
úr honum..
Carl svaraði: „Sleppum því,
— nú á dögum er úthellt svo
miklu af dýrmætu blóði, að
ekki er vert að spyrja eftir
nokkrum dropum".
O. E. (Brússel).
Einarsson. Því að það verður
að viðurkenna, að séra Sigurð-
ur hefir oft tekið mjög sanna ogr
sjálfsagða afstöðu til þessarar
A illimannastefnu í útvarpserind-
um sínum. Han,n hefir t. d. á-
rætt að nefna ófriðinn á Spárú
sínu rétta nafni, ekki borgara-
styrjöld eða uppreisn, heldur-
stríð — innrásarsltríð fasista-
rikjanna í lýðræðisland,, sem
ekkert, hafði til saka unnið.
Iíann hefir stundum, leyft sér
að nefna saminingsrofin samn-
ingsrof og svo framvegis. Þetta
er engan veginn, sagt séra Sig-
urði til lofs, því að það verð-
skuldar sannarlega ekkert sér-
stakt loif, þó að menn nefni hlut-
ina réttumi heitum, þó að færri
hafi nú hugrekki tilþessenvera
bæri.
En eigi séra Sigurður ekki lof
skilið fyrir að ljúga ekki vísvit-
andi til um framferði fasista-
ríkjanna, að nefna ekki öll
þeirra glæpaverk fínum nöfn-
umi, eins og þjóðern:sst,efnu og
friðarstarf, þá á hann enn síð-
ur skilið árásir Morgunblaðsins
fyrir þetta.
Þegar fasistar ráðast á Abess-
iníu, Spán, Austurríki eða Kína,,
þá myndi Morgunblaðið vilja
láta kalla það bjargráðastarf-
semi gagnvart þessum þ óðum.
Og þegar flugvélasprengjur fas-
istanna tæta sundur á fáum mín
útum þúsundir kvenna og barna
i spönskum og kínverskum borg-
um, þá myndi Morgunblaðið
kjósa, að blöð og útvarp kölluðu
það líknarstarf gagnvart þessu
fólki, til að frelsa það frá boi’sé-
vismanum. Þettia, er skiljanlegt.
Islenska íhaldið er ekki annað
en einn lirnur þess alþjóðlega
auðvalds, sem heldur uppi fas-
ismanum, sem síðasta örþrifa-
ráði sjálfu sér til bjargar. Þess
vegna er íslenska íhaldið og hinn
alþjóðlegi fasismi eitt og hið
sama. Og þess vegna ber í,s-
lenska íhaldið siðferðislega á-
byrgð á öllum glæpum fasism-
ans, öllum morðum hans, á Spáni
og í Kína. Þessi samábyrgð kem-
ur ljóst fram í dálkum Morgun-
blaðsins dag hvern, þrátt fyrir
allan grímubúning þess.
Skóviðgerðir
Sækjum Sendum.
Fljót afgreiðsla
Gerum við allskonar gúmmískó
Skóvinnustofa
Jens Sveinssonar
Njálsgötu 23, sími 3814
Dtb eiðið DjPvi i i ii