Þjóðviljinn - 15.06.1938, Blaðsíða 2
Miðvikudaginn 15. júflí 1938.
I»J(5«VILJI&1N
■ w
Wðutflklng að njndast í Englandi.
Kommúnistar, samviHnnmenn.jiberalir 09 fjöldi
verkalýðsfélaga 09 flokksfélaga Verktmanga-
flokksins ganga í bandalag gegn faslsma og stríði
flægri kratarnir berjast vonlanst gegn elnlmginmi
Otbreiðsla fasismaijs í heim-
inum veltur nú mjög á lýðræð-
isríkjunum í Vestur-Evrópu og
þá fyrst og fremst á afstöðu
Englands.
Þegar þýski herinn settist að
í Rínarhéruðunum, var Frakk-
land reiðubúið til að láta hart
mæta hörðu, en breska stjórn-
in sagði sig úr leik, gg Frakk.
land þorði ekki einsamalt. —
Frönsku stjórninni var kunnugt
um fyrirætlun Hitlers um Aust-
urríki mörgum dögum áður en
landránið fór fram, og var ekki
ófús á að krefjast þess að sjálf-
stæði landsins yrði haft íheiðri.
En enska utanríkisráðuneytið
vildi ekkert aðhafast og franska
stjórnin gafst þá upp við að
gera nokkuð.
Þetta sama hefir gerst í Spán-
armálunum. Hvað eftir annað
hefir franska stjórnin verið að
því komin að láta undan kröfu
alþýðunnar í landinu um vopna-
sölu til Spánska lýðveldisins. I
öll skiptin hefir England kom-
ið í veg fyrir það, eða réttara
sagt enska íhaldsstjórnin.
ENSKU „MUNKAHETT-
URNAR“.
Það er þannig enska stjórnin,
sem heldur á örlögum álfunn-
ar í höndum sér, eða réttara
sagt: klíka Hitlers-aðdáendanna
utan um ^hamberlain, Halifax
Lord Astor og Lady Astor, —
klíka þessi er í nánum tengslum
við bresku auðjöfrana.
Það er þessi litla aðalsklíka,
er nefnd hefir verið „ensku
Munkahetturnar“, sem ræður
stefnu bresku stjórnarinnar, og
hefir þarafleiðandi úrslitaþýð-
ingu í pólitík álfunnar. Og
stefna stjórnarinnar í heimspóli
tíkinni, sem Iýsir sér ekki síst
í viðleitni til að koma á fjór-
veldabandalagi Bretlands,
Frakklands, Þýskalands og ít-
alíu, er beint sé gegn Sovét
ríkjunum, og sífeldri undanláts-
semi við fasistaríkin, -r- hefir
Harry Pollitt.
að vonum vakið ugg og ótta,
meðal lýðræðissinna í Englandi,
enda er nú ekki um annað
meira ritað og talað meðaj
þeirra, en leiðir til að steypa í-
haldsstjórninni.
^ þingræðisgurndvelli er
þetta mögulegt með því að sam
þykkja vantraust á stjórnina í
Neðri málstofunni. En lítil lík-
indi eru til að það verði gert.
Stjórnin hafðii öruggan meiri-
hluta meira að segja á slíkum
æsingadögum og í byrjun ít-
ölsku samninganna, er Anthony
Eden var látinn segja af sér
og talsverður hluti íhaldsflokks-
ins undir forustu Churchills,
virtist vera kominn í andstöðu
við stjórnina. íhaldsflokkurinn
hefir 384 þingmenn jmeðflokks
brotum frjálslyndra og verka-
manna, er styðja stjórnina 424)
í Neðri málstofunni, en alls eiga
þar sæti 615 þingmenn. Af
þingmönnum íhaldsflokksins
munu um 50 fylgja Churchill,
en ekki þýðir að reikna með
þeim í stjórnarandstöðunni.
„FRIÐARSAMBANDIД -
UNDANFARI ALpÝÐUFYLK-
INGAR.
Hugsanlegt er að íhaldsstjórn
in óski sjálf að ganga til kosn-
inga, áður en kjörtímabilið er
útrunnið, til þess að hún geti
þakkað sér þá eflingu atvinnu-
lífsins, er orðið hefir undan-
farin ár, en hefir nú þegarsnú-
fist í afturför.
Verkamannaflokkurinn hefir
154 þingmenn í Neðri málstof-
unni. Engin von er til þess að
hann einn geti náð meirihluta í
næstu kosningum. Það er því
síst að furða að enskir verk-
lýðssinnar séu farnir að líta al-
varlega í kringum sig eftir
bandamönnum í baráttunni
gegn íhaldi og fasisma og stríði
ekki einungis vegna íhöndfar-
andi þingkosninga, heldur líka
vegna hins ískyggilega ástands.
Fyrir ensku alþýðuna er barátt-
an gegn fasisma og stríði orðin
mál málanna, brýnasta úrlausn-
arefnið. Þetta kemur m. a. fram
í því, að vísir til alþýðufylk-
í Bretlandi er rét't að mynd-
ast, einmitt um þessi mál, svo-
nefnt „Friðarsamband“.
Um páskaleytið í vetur hélt
„Friðarsamband“ þetta þing um
Spánarmálin, og má telja það
þing fyrsta stóra sigurinn í sköp
un alþýðufylkingar í Englandi.
Fulltrúarnir voru langflestir
kosnir af alþýðusamtökum,
verkalýðsfélögum, samvinnufé-
lögum, verkamannafélögum og
Kommúnistaflokknum. Fyrir
Verkamannaflokkinn mættu
bæði leiðtogar vinstrimannanna,
t. d. Pritt, Cripps og Baker, og
Attlee majór, leiðtogi flokksins
á þingi. Þingið fékk þegar á
sig pólitískan blæ, samþykkti
m. a. áskorun til Verkamanna-
flokksins um að láta einsk-
is ófreistað til að steypa
íhaldsstjórninni. Þingið mælti
með Imyndun alþýðufylkingar
gegn fasismanum. Ræða komm-
únistaleiðtogans Harry Pollitt,
vakti mjög mikla athygli. Þing-
ið sendi nefndir til verkalýðs-
félagasambandsins log Verka-
mannaflokksins um að kalla þeg
ar saman aukaþing í þeim til-
gangi að sameina alla andstæð-
inga fasismans til að steypa
stjórninni og breyta utanríkis-
pólitík Englands. Fyrir hönd
Verkalýðssambandsins svaraði
Citrine að slíkt kæmi ekki til
mála, en tillagan var tekin upp
á fundi framkvæmdanefndar
Verkalýðssambandsins nýlaga,
og urðu um hana heitar umræð
ur.
Friðarsambandið hefir fundið
sterkan hljómgrunn í verkalýðs
samtökunum ensku. Hvaðanæfa
berast samþykktir og ályktanir
frá þingum fagsambanda um
stuðning við málstað þess, og
áskoranir á Verkamannaflokk-
inn um þátitöku í ,Samstarfi lýð-
ræðisaflanna. Meðal hinna þýð-
Ensk utanríkispólitík! Hitler og Halifax lávarður semja.
í Brasilíu te^ru gefin út 15 dag-
blöð á þýzku, og i landinu eru alls
1400 þýskir skólar.
**
Torfi Eggertsson eða Eggerz hét
islenskur nánismaður, sem dvaldi í
Xaupmannahöfn á fyrri hluta i(<>-
usfu aldar og andaðist þar ungur.
Urn Torfa gengur sú saga, að
þegar hann hafði lokið inn-
tökuprófi þvf, er þá tíðkaðist við
háskólann, hafi hann lagst veikur
af kirtlasjúkdómi í hálsinum. Var
farið með liann á Friðriksspítala
og gerður á honum skurður. Sag-
an segir að Torfi hafi Sjálfur hald-
ið mundlaug undir blóðrásina, sem
var mikil og brá hann sér ekki
hið minnsta.
En sár hans höfðust illa við og
tóku þau hvern kirtilinn á fætur
öðrum. Reyndu Iæknar bæði að
brenna sárin með járnum og lækna
þau á annan háff, en allf kom fyr-
ir ekki- Lá hann í kröm þessari
þrjú missiri og sá enginn honum
bregða allan tímann og var hinn
gamansamasti. Litlu áður en Torfi
dó orkti hann vísu þessa:
Illa þrífast eitmð sár,
upp sig rífa í skyndi;
sporin hnifa, bruninn bblár
burtu drífa yndi.
**
Einu sinni voru ferðamenn úr
Reykjavík á skemtiferðalagi uppi í
sveit; pað mun hafa verið á bann-
árunum, þegar helst var hægt að
ingarmestu félagsheilda má
nefna Samband enskra sam-
vinnumanna, er telur 5 miljónir
meðlima. Þekktur samvinnumað
ur, Sydney Elliot, skrifaði grein
í blað sambandsins og hvatti
þar til stofnunar sambands milli
samvinnufélaganna, Verka-
mannaflokksins, Verkalýðssam-
bandsins, Kommúnistaflokksins
og Frjálslynda flokksins til sam-
eiginlegrar baráttu gegn stríði
og fasisma. Grein þessi var
mikið rædd á þingi samvinnu-
manna, er háð var um miðjan
apríl, og samþykkti þingið að
taka þessa stefnu upp, og kjósa
fulltrúa á þing Friðarsambands
ins. Samskonar samþykktir hafa
þing stórra fagsambanda einn-
ig gert.
Nú er það afstaða Verka
mannaflokksins, sem allt verka
VERKAMANNAFLOK KUR-
INN OG AFSTAÐAN TIL
KOMMONISTA.
En Verkamannaflokkurinn
neitar enn allri samvinnu við
Kommúnistaflokkinn. Stöðugter
hamrað á því, að kommúnist-
arnir séu svo „róttækir“ að þeir
fæli kjósendurna í burtu.
Síðustu aukakosningar, op
þá einkum kosningin í Ipswich,
hafa unnist fyrir þátttöku komm
únistanna, bæði í sjálfri kosn-
fá „dropa“‘ hjá lækifunum. Kom
þeim félögum saman um að búa
til Ivfseðla og reyna að fá út á
þá hjá héraðslækninum. Rituðu þeir
lyfseðlana á ýms nöfn, er þeir
mundu eftir í svipinn, þar á meðal
eins dáins manns, er þótti sopinrt
góður j lifanda lífi. Fóru þeir svo
til læknisins og báðu um spíritus-
inn. Las læknir yfir seðlana og«
þekkti þegar nafn dána mannsins,
sem var kunningi hans, og seui
hann vissi að var látinn.^ Horfir
læknirinn á seðilinn um stund og
segir: t
.— Jæja, drekkur hann ennþá.
• •
Eiiríkur, faðir Sigurðar Breiðfjörð
þótti raupsamur með afbrigðum en
var alla æfi bláfátækur maður. Einu
sinni konr hann í Hrappsey og
varð mönnum tíðrætt um jarða-
kaup og háar tölur. Varð þá Eirík-i
að orði: „Þegar ég kem inn í Rif-
girðingar, verður .mér ekki skota-
skuld úr skattholi minu, 900 dölum“L
Var þar Viðstaddur Jón bróðir
Magnúsar Ketússonar og segir: —
„Heyrðist mér níu skildingum“‘.
**
Eiríkur var drykkjumaður mikill
að sögn, á síðustu árum. Fór hann
fiskiferð. Datt útbyrðis en var þó
dreginn irm í skipið. Gekk þá wijög
upp úr honum blóð. Lá hann um
hríð og andiðst litlu síðar, og er
sagt að hánn hafi orðið fáum harm-
dauði. 3
I ingabaráttunni og atkvæða-
. greiðslunni og bendir það ekki
til þess að kjósendur „fælist“
kommúnistana. Afturhaldssöm-
ustu foringjarnir í Verkamanna-
flokknum eru farnir að ympra á
alþýðufylkingu, þar sem komm-
únistaflokkurinn væri útilokaður
en sú hugmynd hefir engan byr
fengið, — enda er „Friðarsam-
bandið“ fyrst og fremst tilorð-
j ið fyrir frumkvæði og starf
Kommúnistaflokksins.
Innan Verkamannaflokksins
er afstaðan til alþýðufylkingar
mjög skipt. Fjöldi flokksfélaga
hefir upp á eigið eindæmi
gengið í Friðarsambandið. !
flokksstjórninni berjast vinstri-
mennirnir Pritt, Baker, Stafford
Cripps eindregið fyrir málstað
einingarinnar, og Attlee major,
er hingað til hefir verið á móti
einingunni, virðist nú vera að
breyta um stefnu, — hann hefir
dvalið á Spáni undanfarið.
Ennþá liafa hægrimennirnir
meirihluta flokksstjórnarinnar,
og hafa stuðning afturhalds-
samra fagfélagabrodda svosem
Citrine. En fylgismenn einingar-
innar eru í stöðugri sókn. Og
þeim tekst tvímælalaust fyr eða
síðar fyrirætlun sín.: að skapa
enska alþýðufylkingu nógu
sterka til að gerbreyta stjórn-
málaviðhorfinu í Englandi.