Þjóðviljinn - 16.06.1938, Síða 3
Þ J<§ © V I L J I N N
Fimtudaginn 16. júní 1938.
gUÓOVILHNN
Mfilgagn KommúnistaflokkB
íslands.
Ritstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstiórn: Hverfisgata 4, (3.
hæð). Simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur öt alla daga nema
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavik og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
1 lausasölu 10 aura eintakio.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Simi 2864.
Morgunblaðið ger-
ir kröfu í þrotabú
tSkjaldborg arinnar4
íhaldið skipulagði stuðning
við hægriklíkuna, í Dagsbrúnar-
kosningunum. Sjálfstæðisflokk-
urinn skipaði fylgjendum sín-
um í Dagsbrún að greiða at-
kvæði gegn lagabreytingunum,
og með fulltrúum hægri-krat-
anna á Alþýðusambandsþing.
íhaldsmennirnir í Reykjavík,
örgustu fjandmenn verkalýðs-
samtakanna, 'stóðu við hlið
Guðjóni Baldvinssyni, Guð-
mundi R. Oddssyni og Erlendi
Vilhjálmss,ynj smöluðu með
þeim atkvæðum og fleyttu þess-
um verkalýðshetjum inn á Al-
þýðusambandsþingið í Ihaust.
Rjóðviljinn og Nýtt land hafa
skýrt frá þessum staðreyndum.
En verkamönnum er vorkunn,
þó að þeir trúi ekki fyrr en
þeir taka á, að slíkar baráttuað-
ferðir séu notaðar innan verka
lýðssamtakanna.
Morgunblaðið tekur í gæraf
öll tvímæli um þessa nýju, ó-
, óþverralegu breiðfylkingu. I-
hajdið hefir ekki getað þolað,
að Alþýðublaðið eignaði ,,A1-
þýðuflokknum“ allan „sigur-
inn“. I ritstjórnargrein kemst
Mbl. svo að orði:
„Hinsvegar er ástæðulaust fyr
ir Alþýðuflokkinn að hrósa
sigri . , . það sem því veldur,
að kommúnistar urðu undir, er
ekki nein efling Alþýðuflokks-
ins, heWur hitt, að Sjálfstæðis-
mejtinirnir í Dagsbrún greiddu
atkvæði gegn kommúnismanum
. . . Andstæðfngar kommúnista
unnu sameiginlegan sigur í
Ðagsbrún“.
Pví verður ekki framar mót-
mælt, að menn, sem dirfast' að
nefna sig forsvarsmenn verka-
lýðsins, hafa unnið „sameigin-
legan sigur“ á verkalýðnum og
málstað hans, rneð örgustu
fjandmönnum verkalýðssamtak-
anna.
Það þýðir ekki að neita þeirri
staðreynd, að í Dagsbrún er tals-
verður hópur manna, sem eru
íhaldsmenn. Pað þýðir ekki að
neita þeirri staðreynd, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir séð sér
leik á borði vegna klofnings-
brölts hægri kratanna, og skipu-
lagt fylgismenn sína í Dagsbrún
— stofnað félag sem telur um
200 manns, og starfar sem eins-
konar lið íhaldsins að innanfé-
Iagsmálum Dagsbrúnar.
Það er hættulegt að loka aug-
Hvað á að gera til þess að
verjast mæðiveikinni?-
Nýtt rit um sauðfjárpestina, eftir Guðmund Gíslason lækni.
Guðmundur hefir unnið að rannsókn veikinnar á
Rannsóknarstofu Háskólans ásamt dr. Níels Dungal
Birni Sigurðssyni lækni og fleirum.
Mæðiveikin er fyrir löngu
hætt' að vera viðfangsefni ís-
lensku bændastéttarinnar einn-
ar. Pessi skæða sauðfjárpest, er
hefir strádrepið bústöfn bænda
í í fjölda sveita, er orðið vanda-
i mál, sem alla þjóðina varðar.
Stórar upphæðir eru nú árlega
veittar af almannafé til varnar
útbreiðslu veikinnar og til hjálp
ar þeim bændum, er orðiðhafa
fyrir þyngstum búsifjum af
völdum hennar. Sérfræðingarn-
ir, dýralæknarnir, liggja í heipt-
úðugum ritdeilum og virðist
koma saman um fátt, svo að
almenningur á örðugt með að
átta sig á því, sem gerist í
rannsókn veikinnar.
Nýti rit um mæöi-
veikina-
Það er því góðra gjalda vert,
að nú hefir verið gefið út rit
um tnæðiveikina, þar sem sam-
an er komin í aðaldráttum sú vit
neskja, er fengist hefir um veik
ina. Rit þetta „Um mæðiveiki“
eftir Guðmund Gislason, lækni,
er sérprentun úr Búnaðarritinu,
37 bls. að stærð. Guðmundur
Gíslason er ungur læknir, er
unnið hefir undanfarið að rann
sóknum mæðiveikinnar á Rann
sóknarstofu háskólans, ásamt
dr. Níels Dungal o. fl. — Bæk-
lingurinn hefst á kafla er nefn-
ist „Lýsing og einkenni sjúk-
dómsins“. Aðrir kaflar eru:
„Samanburður á einkennum við
lungnapest og mæðiveiki“. Þá
eru línurit um fjárstofn og fjár-
dauða á 12 bæjum í Borgarfirði
frá 1934—38, og „sýna línurit
þessi, að stofninn hrynur mest
unum fyrir þessum staðreynd-
um, og það er hættuleg „þró-
un“ verklýðsmála, þegar menn,
sem telja sig sósíalista, telja sig
forvígismenn verkalýðssamtak-
anna, gera bandalag við skipu-
lögð afturhaldsöfl innan verka-
lýðshreyfingarinnar, og vinna
með þeim „sameiginlega sigra“,
til sundrungar og eyðileggingar
þeim samtökum, er kostað hefir
áratuga harða og þrautseiga bar
áttu að byggja upp.
En þeir eru skelkaðir núna,
þessir „verkalýðsforingjar“, setn
stjórnuðu hinum „sameiginlega
sigri“.
Peir vita, að verkamennirnir
hvort sem þeir telja sig til kom-
múnista eða Alþýðuflokksins,
hugsa þeim þegjandi þörfina.
Þeir vita, að nú er að rísa
meðal verkafólksins í Reykjavík
liærra og hærra þessi ákveðna
krafa:
Burt með bandamenn íhalds
og atvinnurekenda úr verkalýðs-
samtökunum!
piður á tveimur til þremur miss-
erum, en þá er nær allsstaðar
komin greinileg stöðvitn í fjár-
dauðann“. Þá kemur kafli um
„Mæðiveiki og fjárkynið“, og
loks lokakaflinn: „Hvernig eiga
bændurnir að haga sér gegn
mæðiveikinni, ef dæma skal eft-
ir reynslu, sem þegar er fengin,
og að hve miklu Ieyti geta þeir
vonast eftir að sleppa betur
framvegis?“
Vegna þess að gera verður
ráð fyrir að fleiri hafi áhuga
á að fylgjast með þessum mál-
um, en þeir sem fá Búnaðar-
ritið, birtir Þjóðviljinn hér að-
atriði þessa síðasta kafla. En öll-
um þeim, sem vilja afla sér nán-
ari fræðslu um núverandi stig
rannsóknanna, er ráðlegt að ná
sér í bækling Guðmundar.
Hvernig er skynsam-
legast að setja á?
„Bændum þeim, sem fengið
hafa mæðiveikina í fé sitt', hef-
ir um ásetning lamba flestum
farið á einn veg. Fyrsta árið,
þegar þeir heyrðu um veikina
í kringum sig og gátu búist við
því, að hún væri komin í fé
sitt', settu þeir á lömb, eins og
ekkert hefði í skorist. Annað
árið, þegar veikin var í algleym
ingi hjá þeim, settu þeir enn á
allmikið af lömbum og treystu
því, að betur mundi fara, en á
horfðist, en þegar þeir svo á
næsta misseri, fara að missa
bæði lömbin og veturgamla féð,
þá er að vonum kjarkurinn
þrotinn hjá flestum, og er þá
víðast lítið eða ekkert sett á af
lömbum.
í ljósi þeirra athugana, sem
hefir verið lýst hér á undan
er þetta það allra hættulegasta
Lömbin frá áruiuim áður en
veikin kemur fram og einnig
lömbin, sem sett eru á árið sem
veikin er skæðust, hrynja oft-
ast niður, en úr því fer að lifa
mikill hluti af þeim. Með því að
setja þetta unga fé á má líka
búast við því, að veikin magn-
ist, og jafnvel meira falli af
stofninum en annars hefðiorð
ið.
Reynslan bendir því tvímæla-
laust á það, að réttast sé að
slátra og koma í verð unga
fénu, eftir því sem hægt er,
frá árunum áðu ren veikin fer
að gera usla og frá árinu, sem
hún geysar mest, en fara síðan
strax að koma upp nýjum
stofni.
Svo mikið er nú kunnugtorð-
ið um útbreiðslu mæðiveikinn-
ar, að það mun í flestum til-
fellum vera hægt að ákveða
nokkru áður en dauðsföll fara
að byrja, hvort féð á bænuin
sé smitað. Þetta gildir að vísu
ekki um fyrstu bæina á nýjum
svæðum, en reynslan sýnir, að
á þeim bæjum gengur veikiu
yfirleitt hægara, og ef þeir
bændur hafa samvinnu við Rann
sóknastofuna um það að finna
fyrstu kindurnar, sem veikjast,
ætti í þeim tilfellum að vera
hægjt í tíma að gera ráðstafanir
gagnvart unga markaðsfénu.
Við slíkar ráðstafanir vinnst
tvennt. Fullt verð fæst fyrir
unga féð og sóttin nær sér ekki
‘fúðri í eins miklu af mótstöðu-
lausu fé, og því von um, að
hún geti ekki magnast eins
mikið.
Þegar hér er komið verður
að mestu að bíða átekta og
láta það koma í ljós, hve mikla
mótstöðu féð hefir gagnvart
veikinni. Þó verður bóndinn ef
mögulegt er, að útvega sér hrút,
sem reynst hefir vel, eða er af
sterku kyni með tilliti til mæði-
veikinnar. Þá getur komið til
mála, strax á næsta hausti
að byrja að koma upp stofn-
inum aftur, og séu þá valin til
þess gimbralömb undan hrausta
hrútnum og þeim hluta ánna
sem best hafa reynst.
fAerkileg dæmi am
varnír gegn mæði-
veikinni.
Mikill hluti af þeim bæiidum,
sem búa á hinum svokölluðu
„grunuðu svæðum“, hafa vænt-
anlega ekki enn fengið mæði-
veikissmitun í fé sitt. Þess má
vænta, að margir þeirra vildu
léggja á sig allmikið aukastarf
til þess að verja féð, jafnvel
þótt ekki væri nema um eins
eða fárra ára frest að ræða.
Á Hrísum í Flókadal hefir
tekist að verjast veikinni. Bær
inn stendur efst í dalnum. Bónd-
inn smalar fyrir fyrstu réttir á
haustin og nær þannig mest-
um hluta fjár síns. Til rétta
koma aðeins fáar kindur, sem
ekki eru teknar heim. Féð á
nærliggjandi bæjum hefir haft
sýkina síðustu tvö árin. Allan
þann tíma hefir svo hundruð-
um skiptir af sjúku fé gengið
saman við féð á Hrísum, en
ekki komið að sök. Mest hefir
þó verið um samgang við féð
á næsta bæ, sem heitir Hæll,
Bændurnir á Hæli og Hrísum
hafa haft þá reglu síðustu tvö
árin, að ef kindur af Jiinum
bænum lentu saman við heima-
Iféð í smölun, voru þær annað-
hvort reknar úr hópnum eða
hýstar í hesthúsi, sömu reglu
hefir og bóndinn á Hrísum haft
við allt ókunnugt fé, sem þang-
að kom. Fyrir’ einu og hálfu
ári komust tvær mæðiveikar
kindur inn í rétt með fénu á
Hrísum, en voru strax teknar
íburt. Ekki hefir komið fram
nein sýking frá þeim. Á bæ
einum í Lundareykjadal er til
talsvert af fé frá Hrísum og
hefir ekki tekið veikina. ,Jdér
virðist því ekki vera um að
ræða neina sérstaka mótstöðu
í stofninum, heldur verður að
álíta, að heilbrigði fjárins sé
vörnunum að þakka.
Féð í Fljótstungu í Hvít-
ársíðu er að mestu leyti, ísér-
stakri girðingu allt sumarið.
Síðan mæðiveikin kom fyrst
fram, hefir fjöldi af sjúku fé
verið þar með því á 'sumrin
og margt drepist þar í högun-
um.. Samt sem áður kom ekki
upp veiki í Fljótstungufénu fyr
en síðastliðið vor, eða talsvert
seinna heldur en á flestum bæj-
um þar um slóðir. í fljótu
bragði virðist þó, að féð á þess-
um bæ hefði átt að sýkjast fyr
vegna Fljótstungurétta, en þar
kemur árlega fram fjöldi fjár
úr Reykholtsdal. Skýringin virð-
ist vera sú, að féð hefir sér-
:stöðu í réttunum. Bóndinn smal
ar sér og rekur féð í sérstak-
an dilk, en dregur síðan strax
úr aðkomuféð. Auðvitað var
hér ekki höfð nein sérstök ná-
kvæmni í frammi, þar sem ekki
var talin nein von um, aðhægt
væri ;að verja Fljótstunguféð
smitun. Þrátt fyrir það virðast
þessar kringumstæður hafa orð-
ið til þess, að verja féð sýk-
ingu í heilt ár. Hér var ekki
um að ræða neina verulega mót
stöðu hjá stofninum, því að féð
hrundi niður seinni hluta síð-
asta árs.
Yfirleitt er það reynsla á
„sýktu svæðunum“, bæðisunn
anlands og norðan, að á þeimt
bæjum, þar sem flest féð kem-
ur fram við heimasmölun, kem-
ur veikin síðar upp. Sé mikiU
hluti fjárins rekinn til rétta, fer
að bera á hinni almennu sýk-
ingu í fénu allt að því ári fy*.
íslenska réttafyrir-
komulagið vel fallið
til að dreifa fjársiuk*-*
dómum.
Réttafyrirkomulagið á íslandi
er sýnilega vel til þess fallið,
að .{jreifa fjársjúkdómum eg
magna þá. Svo alvarleg er þesSi
sýkingarhætta frá réttunum,að
það væri raunar nægileg skýr-
ing á því fyrirbrigði, hve mikl-
um mun skæðari mæðiveikin er
á íslandi, heldur en sami sjiSÉt-
dómur eða skyldir í nágranna-
löndunum. Ef bændur hér
hefðu, eins og algengast er er-
lendis, fé sitt á sama landssvæð-
inu allt árið, það kæmi líti-ð
sarnan við fé nágrannans og
enginn samgangur væri við aðr
ar sveitir, þá mundi landinu í
heild stafa lítil hætta af mæði.
veikinni.
Það er því fullkomin ástæða
til þess að taka réttafyrirkomu-
lagið til nákvæmrar athugunu
ar. Mér hefir t. d. dottið í hug,
hvort ekki mætti gera eftirfar-
andi breytingar á meðferð fjár-
ins í réttunum:
(Frh. á 4. síðu.)