Þjóðviljinn - 29.06.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudaginn 29.
PJÖÐVILJINN
j'úní 1938
Varnlelkl og æfiatýri &
NorðnrlSndnnii,
Eitir Il|a Ehresbnrg
Ilja Ehrenburg, hinn heims-
frægi rússneski rithöfundur og
blaðamaður var nýlega á ferð
um Norðurlönd. Hann hefir rit-
ap nokkrar athuganir sínar frá
ferð þessari í sovétblaðið „Is-
vestía‘“, og birtist greinin hér
nokkuð st)dt.
„Ferðamanninum finnst norð-
urhornið á Evrópu eins og skap
að til þess a8 hvíla sig jrar og
hressa. Priðja farrýmis-járn-
brautarvagnar eru með breið-
um sætum og stórum gluggum,
rétt eins og salarvagnar. Borg-
irnar eru hreinar og rúmgóðar.
1 Stokkhólmi rífast engir nema
máfarnir í miðbænum, vegfar-
endur tala hljóðlega, ýta ekki
við öðrurn vegfarendum, flýt?
sér ekki.
í blaði frá Berlín gefur að
lesa: „Verslunarsambönd vor
við Norðurlönd fara síbatn-
andi“. Svíþjóð á dásamlega
málma. Berlín skipar: Látið okk
ur fá málminn, ef þið takmark-
ið útflutninginn, sendum við
ykkur úrslitakosti. Svona fara
þeir að því að kaupa. Svo snýr
Berlín sér til Danmerkur. Hérna
-— hérna hafið þið nærföt,
sokka, lampa, rakhnífa — ef þið
takmarkið innflutninginn, setj-
um við ykkur úrslitakosti. Að
baki verslunarsamningunum
skröltir í skriðdrekum, sprengju
flugvélar gæta þess að samn-
ingunum sé framfylgt.
Handan við heimskautsbaug-
inn, á 68. gráðu, mitt í tundr-
unni *h eíir bærinn Kiruna risið
upp. Parna eru frægar málm-
vinnslur: Bærinn nýr: Brakkar,
há hús, margar gatnanna nafn-
lausar ennþá. Heimskautsnóttá-
stendur yfir í þrjá mánuði. Dag
hvern aka fjörutíu lestir fullar
af málmi þaðan til norska hafn-
arbæjarins Narvik. Mikið af
málminum fer til Pýskalands.
Árið 1932, rétt áður en Hitrer
komst til valda, flutti Svíþjóð út
2 miljónir tonna af málmurn.
Danmörk: „Andrúmsloftið er þungt, einnig hér . .
Árið 1937 voru fluttar út 14
miljónir tonna — og af þv'
meira en helmingur til Þýska-
lands. Svíþjóð óttast að hún
verði of háð Þýskalandi við-
skiptalega og reynir því að
auka útflutning sinn til Eng-
lands. En Pjóðverjar hóta. Járn-
málmurinn er eign ,Luossowara-
hirunowara h. f.‘, sænska rík-
ið á helming hlutabréfanna. —
Jafnaðarnrennirnir varpa önd-
inni mæðilega — — og láta
undan.
Námumennirnir í Kiruna búa
við fremur góð kjör. En þeir
eru öreigar, þeir greiða komm-
únistum atkvæði og lesa ákaf-
ir og hrærðir lýsingar í Komm-
únistablaðinu „Norrskensflamm
|an“ á lífinu í Madrid. Svíarhafa
safnað yfir tvær miljónir króna
til Spánarhjálparinnar, helming-
ur upphæðarinnar er frá verka-
lýðssamtökunum. Sextíu Svíar
hafa látið lífið á vígstöðvunum
við Madrid. Meðal þeirra voru
einnig námumenn frá Kiruna.
Petta er harmsaga öreigalýðs-
ins í auðvaldslöndunum. Langt
úti í tundrunni vinna öreigar
nætur og daga járnmálm, sem
síðan er notaður til að myrða
með spánska stéttarbræður
þeirra.
I Bofors-verksmiðjunum eru
smíðaðar fallbyssur. Til árs-
ins 1935 áttu Þjóðverjar verk-
smiðjuna. Pá voru samþykktný
lög: Engir nema innlendir menn
máttu eiga hernaðariðnað í Sví-
þjóð. En Þjóðverjunum varð
ekki mikið um. Þeir yfirfÆrðu
hlutabréfin á nöfn sænskratrún-
aðarmanna sinna! — Það þarf
víst ekki að taka það fram
að sænska stjórnin hefir haldið
stranglega ,,hlutleysis“-sattmál-
ann. Svíar hafa ekki selt
spönsku stjórninni eina einustu
byssu. En ég sá á Spáni flug-
vélar stjórnarhersins skotnar
niður með fallbyssum frá Bo-
fors. — í Svíþjóð hefir verið
Danmörk: „Landið . . . er eins og skapað til hvíldar og hressingar“.

Margur hefir komist í hann
krappan með þéringarnar. Einu
sinni biður húsfreyja vinnukonu sína
að fara til konu sóknarprestsins og
biðja hana að lána sér eitt blóð-
• mörsiður, hún skuli borga það með
iðri aftur, en umfram allt megi hún
ekki gleyma að þéra prestskonuna.
Vinnukonan spyr hvernig hún eigi
að segja það. Húsmóðirin sagði að
hún eigi að segja þér og yður. Síð-
an fer stúlkan og ber fram erindið
og segir: Hún húsmóðir mín biður
að heilsa yður, og biður yður að
lána sér yður fyrir iður.
Konmiúnistafiokki Bandaríkjanna
eykst mjög fylgi um allt landið. Á
síðastl. ári flutti formaður flokks-
ins Earl Browder erindi við 18 há-
skóla í Ameríku, og ýms útvarps-
félög hafa boðið honum að halda
ræður í útvarp.
í tilefni af því að liðin voru 150
ár frá því að átthagafjötranir voru
leystir í Danmörku, rituðu dönsku
rithöfundarnir Hans Kirk og Sigurd
Thomsen leikrit, sem sýndi bænda-
ánauðina, eins og hún var áður en
átthagafjötrarnir voru leystir. Var
leikrit þetta leikið við hátíðahöldin.
Á hátíðahöldunum voru sýndar ýms-
ar menjar átthagafjötranna, svo sem
pyntingartæki, sem notuð voru af
dönskum stórbændum og aðals-
mönnum á 18. öld, til þess að kúga
bændurnar.
**
Ekstrablaðið danska birtir fyrir
skönmiu frásögn um enskan fjöl-
leikamann, sem var á ferð' í Þýska-
landi. Hann lék þar á fjölleikahús-
um við ágætan orðstýr og mikið
lófaklapp af hálfu áhorfenda. Að
lokum kom fjölleikamaðurinn fram
á sviðið og hrópaði „Heil“‘, nam
því næst staðar og sagði, svo að
áhorfendurnir heyrðu: „Quð minn
góður, nú er ég búinn að gleyma
hvað hann heitir‘“.
\
*
Betty Boop, sem margir kannast
við úr teiknifilmum Max Fleishners,.
hlaut fyrir nokkru maagnaðar óvin-
sældir í Frakklandi fyrir það að
hún væri of ósiðleg. Nú hefir höf-
undurinn Max Fleishner orðið að
láta hana hverfa af léreftinu. Hefir
hann því búið til nýja teiknimynda-
stjörnu, sem hann kallar Sally
Swing.
**
Danskt blað fagnar því nýlega að
drottningin skyldi ekki komast til
Svíþjóðar, til þess að vera viðstödd
80 ára afmæli Gustafs Adolfs, en
hún komst þangað ' ekki, eins og
kunnugt er, vegna þess, að einn
af kjölturökkum hennar beit hana
litlu áður en hátíðahöldin skyldu
hefjast. Orsökin til þess að blaðið
fagnar svo þessu hlutskipti drottn-
ingarinnar er það, að hún kunni of
vel við sig við veizluhöld og verði
æfinlega að leggjast á sjúkrahús
vegna magasjúkdóms, eftir að hún
hefir setið stórveizlur.
**
Einn af þingmönnum Oxfordhreyf
ingarinnar, dr. Frank Buchmann,
hefir í tilefni af 60 ára afmæli sínu
gefið út boðskap til allra þjóða um
hvernig skuli komizt hjá viðskipta-
kreppu. Mannkynið á fyrst og
fremst að leggja stund á 4 höfuð-
dyggðir: heiðarleika, hreinleika,
kærleika og óeigingirni. Segir
Buchmann að eftir þessum leiðum
verði að greiða úr kreppunni, því
að hún sé „siðferðilegs eðlis“
myndað „Samband þjóðlegrar
æsku“. Öllum eru kunnar fyr-
irætlanir þess: Éf sænsku verka
mennirnir hugsuðu sér að
hindra flutning járnmálms til
Pýskalands á stríðstímum, þá
ætla meðlimir sambandsins að
vinna í stað verkfallsmanna. í
stjórn félagsins „Svíþjóð-Pýska-
land“ er þýskur hernjósnari, og
allt starf þessa æruverðuga fé-
lagsskapar fer í njósnir . _ .
Á lítilli danskri eyju stendur
bærinn Odense. Þar bjó And-
ersen í svolitlu húsi. Hann hef-
ur hlotið að beygja sig þegar
hann gekk úr einu smáherberg-
Jnu í annað. Á hans tímum
lifðu Odensebúar í friði og
spekt. Andersen ferðaðist til
Italíu, til Spánar, til Parísar.
Svo skrifaði hann heima í litla
húsinu sínu æfintýri um kín-
verska næturgalann og um ljóta
andarUngann. Á torginu stendur
minnismerki og upp við eir-
styttuna af Andcrsen sefur at-
vinnulaus verkamaður. Lífhans
ór einnig æfintýri. Hann er
fæddur í landi með grænum
engjum, fjölda kúa og svína.
Svínin fá mjólk að drekka —
svo mikið er til af mjólk í land-
inu. Hann vann hér áður fyr,
drakk öl, las blöð, lét sig
dreyma. Pá kom kreppan.
Enginn fékkst til að kaupa
danskt smjör eða danskt flesk.
Hvert atvinnufyrirtækið eftir
annað hætti. Ríkisstjórnin reyndi
að halda afurðunum í háu verði
og brenndi húsdýrum. Atvinnu-
leysinginn borðaði brauðið þurt
Svo var kreppan langt til lið-
in hjá, það var hætt að brenna
húsdýrin. En atvinnuleysið hélzt.
Auðvelt er að skýra þetta æf-
intýri með nokkrum tölum. Ár-
ið 1932 keyptu Pjóðverjar 39,-
000 kýr í Danmörku, 1937
keyptu þeir 160,000 kýr. Pá
voru einnig keypt 157 þúsund
svín, en ekki nema 12000 árið
1932. Pýskaland býr sig undir
ófrið, og þarf á miklu af mat
vælum að halda. En áður en
kaupin fóru fram neyddi þýska
stjórnin Dani til að gera við
sig verslunarsamning, sem er
Framh. á 3. síðu.