Þjóðviljinn - 17.07.1938, Blaðsíða 2

Simnudaginn 17. júlí 1938.
P JOÐVILJINN
Norrant lýðræðl og þýzM
elnræðlsvald.
Hðfandnr greinnr þessarnr Caleb J.
Anderson, er Jafnadarmaðar. Birtlst
grelnin nýlega í sænskn jafnaðarm.blaðl
Það þarf «kki að dvelja lengi
í Suður-Jótlandi til að komast
að því, að hinn „stór-þýsk'i“
áróður á þar við erf'iðar ástæð-
ur að etja. Félagsleg og at-
vinnuleg afkoma Suður-Jót-
lands hefir batnað stórlega
undir stjórn Dana s.l. 18 ár og
hinsvegar er Þýskaland svo
mærri, að íbúunum er auðvelt
að afla sér sæmilegrar fræðslu
um ástandið þar og gera sam-
anburð.
Mann fer fljótlega að gruna,
að s'ú togstreita milli Dana og
Þjóðverja hér, sem blöðin láta
sér svo tíðrætt um, eigi aðal-
upptök sín við ritstjórnarborð-
m. » :
Það verður ekki annars vart,
en að þýski minnihlutinn lifi
í góðri sambúð við meirihlut-
ann danska. Við atkvæðagreiðsl
una 1920 taldi þessi minnihluti
25% allra kjósenda við síðustu
þjóðþingskosningar. 1935 var
var hann aðeins 15.4%, 12.621
kjósandi.
Þjóðverjar skilja hér undan-
tekningarlítið dönsku og mæla
gjarna á danska tungu. Á gest-
gjafa- og kaffihúsum sitja Dan-
ir og Þjóðverjar hverjir innan
um aðra og eru ósköp kumpán-
legir.
Einangraðir árekstrar geta
vitanlega komið fyrir og óróa-
seggir og æsingamenn eru að
sjálfsögðu til hér eins og ann-
arsstaðar, en hitt, að Þjóðverjar
Suður-Jótlands séu óánægðir
með dönsk yfirráð, er fölsun á
staðreyndum. Og þegar blöð
þriðja ríkisins tala um kúgaðan
og hundsaðan minnihluta í
Suður-Jótlandi, er óhætt að
vísa því til föðurhúsanna sem
blekkingu og lýðskrumi. Það
er áreiðanlega sein fundinn ann
ar staður, þar sem minnihluta
þjóðarbrot býr við manhúðlegri
aðstæður en einmitt hér.
Meðan Þjóðverjar ríktu hér
var dönsku skólunum lokað
hverjum af öðrum, svo að 1888
fyrirfanst enginn skóli í Suður-
Jótlandi, þar sem kent væri á
dönsku, þó voru íbúar lands-
ins að yfirgnæfandi meirihluta
Ðanjjrv
Nú eru 32 almenningsskólar
og 54 einkaskólar, þar sem
kenslan fer fram á þýsku —
og alls eru aemendur í þessum
skóluæ um 4000. í hverjum
hrepp, sem hefir minst 20%
þýskra kjósenda sem eiga til
samans 10 börn, er séð um að
kensla fyrir þau fari fram á
þýsku. Hinir mörgu ei.nkaskól-
ar njóta einnig ríkisstuðnings
eftir almennum reglum. í mörg
um skólum fara fram reglulega
guðsþjónustur á þýsku. Þjóð-
ernislega minningardaga getur»
hver haldið hátíðlega eftir vild
•mg í tímarit sín geta Þjóðverj-
arnir skrifað eins og þeim best
líkar. Það er vissulega torráðin
gáta, hvað nazistarnir þarna
eiga við, þegar þeir í blöðum
sínum eða á mannfundum eru
að krrefjast menningarlegrar
sjálfstjórnar fyrir þýsku íbúana.
Þeir gæta þess líka að skil-
greina ekki nánar þetta hugtak.
Stór hluti Þjóðverjanna, hversu
þýsksinnaðir sem þeir kunna að
vera, stendur miklu nær Dan-
mörk nútímans en þriðja ríkinu
— og um fram alt er þeim ljós
sá reginmunur, sem er að at-
vinnulegum og félagslegum
kjörum beggja landanna.
Danskur kaupsýslumaður
sagði við mig fyrir skömmu:
„Ef Þjóðverji er óánægður mjeð
ástandið hér, ráðleggjum við
honum að fara í heimsókn yfir
landamærin. Það dugar venju-
lega“.
Þegar ég kom að landamær-
um við Krusaa, sá ég að þetta
var virkilega haldgott varnar-
lyf gegn áróðri nazismans. Kru-
saa er ekki stór bær, en þar eru
margar verslanir. Ég ætlaði að
ná í landslagskort og fór inn
í búð í því skyni. En það var
undarleg sjón, sem blasti við
mér. Á búðarborðinu lá stærð-
arhrúga af smá-pökkum. Éggat
mér fyrst til ,að þetta mundu
vera brjóstsykurspakkar, því að
þeir gátu varla vegið meira en
100 gröm hver. Mér varð samt
fljótlega ljóst, að mér hafði
skjátlast og að þessir smápokar
höfðu að geyma ýmiskonar vör-
ur. Hinumegin við búðarborð-
ið stóð röð af kössum, sem
voru fullir af þessum jafnstóru
— eða öllu heldur jafnlitlu —
pokum. Þaðan tók búðarþjónn-
inn þessa smápoka og lagði í
ihrúguna á borðinu, eftir þvl
sem viðskiftamaðurinn las upp •
af pöntunarlistanum. Áður en
viðskiptamaðurinn fékk troðið
pinklunum í bakpokann, kom
ég tölu á þá — þeir voru 53.
Þegar búðin tæmdist skömmu
síðar, lét ég undrun mína í ljós
við einn búðarþjóninn, yfir
þessari smásöluverzlun.
— Já, þetta lítur máske dá-
lítið undarlega út, svaraði hann
en hér er allt miklu ódýrara en
í Þýzkalandi. Þar kostar t. d.
sykurpundið 39 phenninga en
21 eyri hér, og svo eru margar
vörur, sem fást þar alls ekki.
Franskbrauðið er alveg grátt
á litinn. Hveiti er ekki til. —
Þjóðverjar hafa leifi til að
flytja með sér héðan tollfrjálst
undir 100 grömmum af ýms-
um vörutegundum — samt ekki
öllum — og við höfum
hér tilbúna 98 gramma poka í
þessu skyni. Flestir viðskipta-
mennirnir leru frá Flensborg,
sem cr 6—7 kílémetra héðan.
Hve marga þýzka viðskipta-
vini hafið þér á degi hverj-
um? spurði ég.
— Það eru ekki svo margir
— 50—60 á dag — og stund-
um uppj í hundrað. Áður, þegar
við gátum selt smjör, ost og
egg — stóðu menn í löngum
röðum hér fyrir framan og
biðu eftir afgreiðslu. En upp
á síðkastið hefir þeim verið
bannað að taka þessar vörur
— Sögðuð þér, að sykur-
pundið kostaði 39 pfenninga í
Þýzkalandi?
— Já, sykurinn þar kostar
svona þrefalt—fjórfalt meira en
hér, ef reiknað er eftir gengi.
Og hvernig eru launin?
Qetið þér séð mursteinsþakið
þarna fyrir handan, hélt hann
áfram og benti í suðaustur.
„Það er koparverksmiðja.
Nokkrir af verkamönnum þar
eru viðskiftavinir okkar. Viku-
laun þeirra eru 28—30 mörk —
og þeir eiga fyrir konu og börn-
um að sjá“.
„ .... Þá ráðleggjum við
þeim að fara í heimsókn yfir
landamærin. Það dugar venju-
lega“. Þessi orð danska kaup-
sýslumannsins endurhljómuðu í
eyrum mér.
Án stuðnings frá þriðja ríkinu
mundi suður-jóski nazisminn
þegar verið liðinn undir lok.
En með þessari aðstoð sunn-
an að getur hann rekið sína há-
væru lýðskrums- og auglýsinga
starfsemi — og dregið fram líf-
ið. En þessir talsmenn fyrir end
urskoðun landainæranna Þjóð-
verjum til ávinnings, eru svo
gjörsnauðir að rökum, að út-
breiðslustarf þeirra getur vart
gert Danmörku mikið tjón.
Nazistarnir eru nóg'u skynsam
ir til þess að hrópa ekki vígorð
sitt um „blóð og jörð“. Allir
vita, að frá örófi alda hefir
Suður-Jótland verið dansktland
og er enn.
Nazistarnir eru meira að
segja farnir að tala um, að
landamæri sem byggð eru á
skoðanalegri afstöðu fólks, séu
hin einu réttu.
Nazistarnir á Suður-Jótlandi
geta að vísu vakið óró og ó-
vissu meðal íbúanna og spilt
þannig fyrir sambúðinni milli
þýska minnihlutans og danska
meirihlutans, en án þýskrarinn-
rásar verður Suður-Jótland’
aldrei lagt undir Þýskaland.
Drukknun.
1 fyrradag fannst lík ungrar
,stú!ku í höfninni. Reyndist það
vera Hanna Helga Kristjáns-
dóttir ,starfsstúlka á Sjúkrahú(Si
Hvítabandsins. Hanna var um
tvítugsaldur, utan af landi.
Á J>eim tíma þegar hreppstjórar
voru margir í liverri sveit, bjuggu
eitt sinn tveir hreppstjónar í Bjarn-
eyjum á Breiðafirði. Þar voru og
fleiri bændur. Svo bar við að prest-
ur kom að húsvitja í eyjunum, og
voru þá hreppstjórarnir báðir við-
staddir og sátu saman meðan á
yfirheyrslunni stóð. Prestur spyr þá
einn bóndann hver séu náðarmeðul-
in. Bóndi þegir, en prestur sér
að annar hreppstjórinn brosir við,
ogvtíkur sér að honum með spurn-
ingiina og segir: „Máske þér vilduð
segja mér það“? Hér kom enn þögn
á móti, en þá vikur hinn hreppstjór-
inn sér að embættisbróður sínum
og segir: „Segðu guðs orð“. Hinn
áræddi ekki að hafa það eftir, en
ýtir á hann og segir: „Segðu það
sjálfur", og svo lauk, að hvoruguij
þorði að kveða upp úr fyrir prest-
inum.
••
Þjóf einum sem var sagt að bæta
ráð sitt og liætta að stela, tók því
vel og sagði: „Það verður alt að
fara eftir hentugleikunum".
**
Formaður nokkur í Bjarneyjum,
sem Guðlaugur hét, sagðist ekki
geta kastað þungum steini á guð,
þó hann gæfi sér ekki meira en
öðrum.
•*
Maður nokkur sagði ,að alt væri,
forgengilegt nema það ,seni guð
hefði sjálfur skapað.
*
Einu sinni var karli sýnt nýfætt
barn, og spurður að hvernig hon-'
um litist á það. Honum þótti barnið
óburðugt og sagði: „Það er ekkert
verk á barninu".
••
Bóndi nokkur á Belgsá í Fnjóska-
dal, sem bjargaðist sæmilega
og þurfti lítið til annara að sækja,
var líka hreykinn yfir sjálfum sér
og hafði fyrir. orðtak: „Gott er
það sem guð og menn gefa, ep
best er þó að taka hjá sjálfum sér.
**
Kona ein sem lá á banasænginni
og vissi að hún mundi innan skams
deyja, sagði: „Drottinn minn! að
dey.ja nú frá allri málnytunni".
**
Kerling kom eitt sinn á prests-
setur þar sem hæns voru; en þau
hafði kerling aldrei séð. Þegar hún
kemur heim sagði hún fréttimar,
og meðal annars sagði hún: „Það
eru skrítnir hundarnir hjá prestinum
okkar".
••
Maður nokkur sem var að byggja
sér smiðju, en var fátækur af bygg-
ingarefni, sagði: „Það er ekki gam-
an að vanefnaskortinum, þegar mað
ur má til að kljúfa tro raftana í
einn“.
**
Gamall hestajárningamaður sagði:
^Ég herði æfinlega svo fast snæri
utan um flipann á hestunum, sem
ég m^ian ég er að járna þá“.
— En ég gef þeim vænt högg sitt
undir hvorn“, sagði aðstoðarmaður
hans.
**
i Karl var einu sinni að hjúkra
veikum kvenmanni ,sem Guðrún hét
og var að gæta að hvort hún væri
lífs eða liðiin. En af því hann var
í vafa um hvort væri, sagði Iiann:
^Segðu til þess Gunna hvort þú
ert dauð“.
Næturlæknir:
í nótt: Karl S. Jónasson, Sól-
eyjarg. 13, sími 3925. Aðranótt:
Grímur Magnússon, Hringbraut
202, sími 3974. Helgidagslækn-
ir í dag: Kjartan Ölafsson,
Lækjargötu 6 B, sími 3003.
Næturvörður
verður í Ingólfs- og Lauga-
vegsapóteki þessa viku.
Útvarpið í dag.
10.40 Veðurfregnir.
11.00 Messa í DómkirkjunnL
Prrestvígsla. Guðmundur
Helgason cand. theol. vígður
að Staðastað.
12.20 Hádegisútvarp.
15.00 Útvarp fra flugstefnu á
Slandskeiði.
17.40 Útvarp til útlanda. (24.52
m.
19.10 Veðurfrcgnir.
19.20 Hljómplötur: Klassisk
göngulög. •
19.40 Auglýsingar
1960 Fréttir.
20.15 Erindi: Frá París til ís-
landsmiða, I. Adólf Guð-
mundsson, dómtúlkur.
20.40 Hljómplötur.
a. Söngvar úr óperura.
b. 2105. „Hnotubrjótur",
svíta eftir Tchaikowsky.
21.30 Danslög.
24,00 Dagskrárlok.
Útvarpið á morgun: „ i
10.00 Veðurfrcgnir.
12.00 Hástegisútvarp.
15.00 VteðurfregHÍr.
19.10 Veðurfregnir.
19.20 Hljómplötur: Vöggu-
söngvar.
19.40 Auglýsingar.
19.50 Fréttir.
20.15 Sumarþættir. V.Þ.G.
20.40 Hörpuleikur. Frú Nanna
Egilsdóttir.
21.05 Útvarpshljómsveitm leik-
ur alþýðulög.
21.30 Hljómplötur: Kvartett,
Op. 18, nr. 3, eftir Beeth«ven
22.00 Dagskrárlok. ^ 4