Þjóðviljinn - 20.07.1938, Page 2
Mjðvikudaginn 20. júlí 1938.
ÞJÓÐ VILJINN
AtviBMleysið i Hafiarfirði.
200 atvinnuleysingjar, engin atvinna
*
Verkamenn krefjast vinnu af ríki og bæ.
Kona nokkur sem var við lestur
á föstudaginn langa, og heyrði lesna
piningarhistóríuna, segir eftir lest
urinn: „Mikil er sagan ef hún væri
sönn“.
• •
Vestfirskur skipstjóri ,sem þótti
harður í fyrirskipunum sínum við
háseta, var eitt sinn á innsiglingu.
Þegar komið var nærri legunni er
stýrimaður búinn að ganga svo frá
akkeri skipsins, að ekki þurfti ann-
að en sleppa því lausu. Matsveinn-
inn var ungur piltur og gáskafull-
ur, hin mesta hermikráka, en skip-
stjóri var sérkennilegur í rnáli. Þeg-
ar inn á höfnina kom, en þó langt
frá legustaðnum, og skipið enn á
mikilli ferð, kallaar matsveinninn:
„La gaa!‘“ (láttu fara). Stýrimaður
bregður við og sleppir akkerinu,
og alt í sjóinn. — Segir skipstjóri
þá, sem frægt er orðið: „Hver
andsk ... . sagði la gaa, la gaaj!
sjálfur gat ég sagt La gaa, la gaa‘“.
••
Þann 9. júlí 1876, var uppi fótu'
og fit i Reykjavik. Ekkert póstskip
var þó komið. En hvað var annars
um að vera? Við vatnspóstinn í
Aðalstræti voru konur og unglingar
að segja fréttir en aðrir hlustuðu
á, vöguðu á stað með vatnsföturn-
ar og sögðu þegar heim kom óvana-
leg og ný tíðindi, en þau voru þessi:
„Áttæringur frá Isafirði er kominn.
Formaðurinn heitir Sölvi Þorsteins-
son og þrír með honum. Þeir sigldu
fyrir öll annes og voru tvo sólar-
hringa á leiðinni". Fréttin þótti
mörgum ótrúleg ,en samt var hún
sönn. Jón Magnússon, fyrrum Vest-
urlandspóstur, keypti skipið þar
vestra og lét færa það hingað. —
Hver mundi hafa vitað um nú, þó
t. d. „Fossamir" hefðu komið með
trillubát að vestan? Líklega fáir
nema þeir, sem bátinn fluttu og þeir
sem vinna hjá Eimskip. — Þann 9.
þ. m. voru 62 ár síðan þetta skeði.
— (Aðsent).
**
Um aldamótin síðustu var maður
einn á Vesturlandi sem Jón hét.
Hann kunni allar Andrarímur utan
að og kvað úr þeim við raust.
Einu sinni er hann hafði lokið kveð-
skap sínum, sagði hann: „Það er
ég viss um, að aldrei hcfir neinn
kappi Islandi verið annar eins og
Andri‘“. Var honum þá bent á Gunn-
fir á Hlíðarenda og Grettir Ásmunds
son. „Já“, segir Jón. „Ég hef oft ver
ið að hugsa um það með sjálfum
mér, að hvernig á því hefir stað-
ið að þeir reyndu aldrei með sér,
þó hafa þeir Grettir og Andri altaf
verið að ráfa hér um fjöllin í 20
ár“.
*•
Eitt sinn er lömb voru rekin á
fjall og rekstrarfóikið kom heiin
aftur, hafði það orð á hve illa
lömbin hafi rekist. Kona ein á bæn-
um furðaði sig hvað mest á þessu
bg segir: „Alveg er ég hlessa! Ogg
lömbin sem eru rekin þessa leið á
hverju ári“.
Viimur gjaldeyris
nefnd að því að
auka atvinnuleys
iö í landinu — í
þágu erlendra iðn
aðarhringa?
Hagtíðindin fyrir júní
skýra frá því, að innflutn-
ingurinn til maíloka hafiver
ið sem hér segir á tveim
vöruflokkum, og eru aftan
við settar tölurnar yfirsama
tíma; í 'fyrra:
Efnivörur til iðnaðar 1938,
910 þús .kr., 1937, 1051
þús .kr., 1937, 53 þús.kr.
þús. kr.
Hreinlætisvörur 1938, 104
Hráefnin til innlenda iðnað-
arins hafa minkað, en út-
lenda iðnaðarvörurnar í
hreinlætisgreininni hafa tvö-
faldast. M. ö. o. vörunum
frá Lever Brothers, Henkel
& Co. og öðrum erlendum
hringum eru veitt sérréttindi,
heildsalarnir í þeim vörurm
fá helmingi meiri innflutn-
ing en áður, — en innlenda
iðnaðinum er neitað um hrá-
efni, takmarkað við hann
meira en fyrr.
Vill gjaldeyrisnefnd gefa
skýringu á þessu fyr-
fyrirbrigði?
Maður nokkur samdi grafskrift
eftir vin sinn látinn svo hljóðandi:
Þú, Pétur Sigurðsson, sætlega blund
þr ríú, í lífsuiiprisu von, átján hundr
uð og þrjú.
Verkamannafélagið Hlíf í
Hafnarfirði hélt fund um at-
vinnuástandið í bænum s. 1.
inánudag, eins og skýrt var
frá hér í blaðinu í gær. Á
fundinum var eingöngu rætt
um atvinnuleysið og hvaða ráð-
stafanir bæri að gera til þess,
að bæta úr því neyðarástandi,
sem nú ríkir í Hafnarfirði. —
Voru verkamenn á einu máli
um það, að beita samtökum sín
um til hins ýtrasta, til þess að
knýja fram vinnu af hendi rík-
isstjórnarinnar, og var sam-
þykkt í einu hljóði áskorun til
hennar um að hefja að nýju
vinnu í Krísuvíkurveginum. —
Nefnd frá bæjarstjórn hafði tal
af ríkisstjórninni s. 1. mánudag,
og mun nefnd þessi hafa reynt
að fá stjórnina til að hefja ein-
hverja vinnu fyrir Hafnfirð-
inga. — Nefnd þessi mætti þó
ekki á fundi verkamannafélags
ins, og ekki heldur neinn af
bæjarfulltrúum verkalýðsins.
Verður það að teljast óviðfelld-
ið af þeim mönnum, sem vilja
teljast forystumenn hafnfirzkra
verkamanna, sömu mönnunum,
sem ákafast biðla til fylgis al-
þýðunnar í kosningum, að
hundsa svo samtök verkalýðs
ins, að þeir geta ekki einu sinni
gefið sér tíma til að koma á
fund stærsta verklýðsfélagsins
í bænum, til að skýra verka-
mönnum frá viðtali sínu við
ríkisstjórnina, né ræða við þá
hvað gera skuli.
I sambandi við atvinnubætur
í Hafnarfirði sjálfum, var sam-
þykkt áskorun á hafnarnefnd og
bæjarstjórn um að hefja und-
irbúning að því, að smíði báta-
bryggju gæti hafizt í bænum í
haust, en í kösningunum í vet-
ur, var smíði þessarar bryggju
ein af þeim verklegu frarn-
kvæmdum, sem bæjarfulltrúar
verkalýðsins hétu að beita sér
fyrir. — Annars verður ekki
kómizt hjá því, að gagnrýna
það úrræða- og framkvæmda-
leysi, sem bæjarstjórnarmeiri-
hlutinn hefir sýnt í atvinnumál-
um bæjarins, þar sem bærinn
hefir, þrátt fyrir óvenjulega mik
ið atvinnuleysi, ekki hafið neinæ
vinnu fyrir verkamenn. Hafn-
firzk alþýða má ekki láta það
viðgangast, að sigrar þeir, sem
hún hefir unnið yfir afturhald-
jnu í bænum, séu aðeins notað
ir til að skreyta hnappagöt
þeirra manna, sem alþýðan hef
ir falið að stjórna bænum fyr-
ir sína hönd.
Það má vænta þess, að kröÞ
ur hafnfirzkra verkamanna á
hendur ríkisstjórninni beri nú
einhvern árangur, en það er og
víst, að sú vinna, sem ríkið
kann nú að hefja fyrir Hafn-
firðinga, nægir enganveginn til
þess að bæta að nokkru veru-
leggu leyti úr því neyðarástandi
sem nú ríkir í bænum. Verka-
menn í Hafnarfirði verða því
að gera þá kröfu til bæjarins,
að liann hefji þegar í stað at-
vinnubætur. Þessari kröfu
verða verkamennirnir að fylgja
fast fram liver og einn, og þeir
verða að láta forráðamönnum
bæjarins skiljast það, að það
Framh. á 4. síðu.
Grimmúðugar Gyðinga-
ofsóknir í Austurríki.
Úr Contemporary Review
Gyðingaofsóknir nasista í
Austurríki hafa enn á ný vakið
andstygð alls hins mentaða
heims á kynþáttafræði nasista
og ofsóknum þeirra gegn Gyð-
ingakynþættinum. Hin nýju yfir
völd Austurríkis létu það verða
sitt fyrsta verk að stofna til
Gyðingaofsókna í stórum stíl.
Með valdatöku Hitlers í Aust-
urríki hófust ofsóknirnar með
öllum þeim aðferðum, er fimm
ára „æfing" í Þýskalandi hafði
gefið nazistunum. ÞúsundirGyð
inga voru teknir fastir og
þeir sendir í fangabúðir, fyrir
það eitt að þeir voru Gyðingar.
Þúsundir Gyðinga urðu fyrir á-
rásum og rupli stormsveiíanna,
á heimilum sínum, á götunni,
í búðum og skrifstofum. ÖIlu
var rænt sem hönd á festi, pen-
ingum og verðmunum, einnig
venjulegum nytjaáhöldum. Ræn
ingjarnir komu venjulega fjórir
saman til að brjóta alla mót-
spyrnu á bak aftur og ná sem
mestum ránsfeng. TRánið átti að
líta út eins og opinber frarn-
kvæmd, stormsveitarmennirnir
skrifuðu kvittun fyrir því sem
þeir rændu, en auðvitað var
hún einskis virði. Ef kært var
á lögreglustöðina, fekst það eitt
svar, að ránið hlyti að hafa ver-
ið framið af „kommúnistum í
einkennisbúningi nazista og lög
reglan mundi tafarlaust koma,
ef hún væri kölluð til sl kra
aðferða". En væri kallað á lög-
regluna, kom það ekki fyrir að
hún léti sjá sig fyrr en ræningj-
arnir voru komnir sína leið með
ránsfenginn. En Gyðingarnir
voru látnir borga 20 sjiilinga
fyrir gabb við lögregluna!
Stór vöruhús voru rænd ai
einkennisbúnum nazistum, er
báru vörurnar út í stóra vöru-
bíla og óku í burt með þær.
.Ránsferðir þessar, bæði í Vín
og öðrum austurrískum borg-
urn voru svo vcl skipulagðar,
að auðséð var að ræningjarnir
höfðu nákvæma lista yfir bú-
staði Gyðinga.
I Seitenstettengasse í Vín er
aðalkirkja (Synagoge) Gyðing-
anna. Vikum saman héldu naz-
istarnir þar til. Þeir tóku Gyð-
inga úr nágrennínu, drógu þá
til kirkjunnar, og neyddu þá til
að íklæðast bænarskrúða og
vinna, þannig klæddir, hvers-
konar óþrifaverk, en á meðan
urðu þeir að syngja HorstWes-
sel-sönginn.. Aðrat Gyðinga-
kirkjur í Vín voru ver leiknar,
brotnar innan og saurgaðar.
Gyðingarnir í Steiermark og
öðrum fylkjum landsins urðu
illa úti. En versta útreið fengu
Gyðingarnir er bjuggu í Burg-
enland. Þar bjuggu gamlarGyð
ingaættir, er mann fram af
manni höfðu átt þar heimkynni.
Nú kom skipun frá Berlín um
að enginn Gyðingur mætti eiga
heima nær tékknesku eða ung-
versku iandamærunum en 50
km. Þeir sem nær bjuggu, voru
reknir frá heimilum sínum, eign 1
j ir þeirra gerðar upptækar* cg I
þeir sjálfir hundeltir úr einu hér
aðinu í annað, yfir landamæri
Tékkóslóvakíu og Ungverja-
lands, þaðan aftur í héndur
þýzku stormsveitarmannannr.
Meðal þessa fólks var margt
gamalmenna og barna.
Gyðingarnir í Austuríki eru
glötun vígðir, en fyrst verða
þeir að reyna kvalir og þreng-
ingar. Allir embættis- og sýsl
unarmenn af gyðingaættum, við
háskóla, dómstóla, lægri skóla,
sjúkrahús eða aðrar stofnanir,
voru reknir úr stöðum sínum.
Aðeins þeir læknar, sem ómiss-
andi eru, fá að halda áfram
starfi, og er þó mjög þrengt
kosti þeirra.
Leikhús, tónlistarstofnanir,
kvikmyndaframleiðslan, blöð
og tímarit, voru „hreinsuð“,
þar mega engir Gyðingar koma
nálægt. Öll verzlunarfyrirtæki
voru neydd til að segja upp
þeim starfsmönnum sínum, ef
gyðingaættar voru. Gyðingar,
er eiga verzlanir eða önnur at-
vinnufyrirtæki, verða að taka
nazistiska skrifstofumenn, er
hafa eftirlit með öllum rekstri
fyrirtækisins. Víða voru Gyð-
ingar neyddir til að láta slík
fyrirtæki af höndum við
„Aría“.
Engar þjáningar eru of skelfi-
legar, engin óvirðing nógu sár,
engin kúgun nógu grimm
handa hinum varnarlausu fórn-
um „norræna menningarand-
ans“. Það er því engin furða,
þó að þeir grípi til sjálfsmorða,
hundruðum saman. Auk þess
er rnargt af þeim „sjálfsmorð-
um“, sem frá er sagt, ekkert
annað en morð.
Þýzka stjórnin hefir í hyggju
að útrýma öllum Gyðingum úr
Austurríki, og þá fyrst og
fremst úr Vín á fjórum næstu
árum. Og Gyðingar væru
manna fúsastir til að yfirgefa
það föðurland, sem ekkert hef-
ir að bjóða þeim annað en kúg-
un og ofsóknir. En hvert eiga
þeir að fara? Tugir og hundr-
uð umsókna liggja fyrir hverju
einasta erlendu konsúlati í Vín.
Ekki færri en 80.000 umsóknir
um innflutningsleyfi hafa kom
ið fram, beiðnir um að mega
setjast að í nágrannalöndunum,
Vestur-Evrópu, Bandaríkjun-
um, Kanada, Ástralíu, Nýja-Sjá-
landi Palestínu, Paraguay, En
Gyðingar fá innflutningsleyfi af
skornum skammti og með afar-
kostum, og þýzka stjórnin mein
ar þeim að flytja úr Iandi. Hún
hefir sett þau lög, að allar eig-
ur Gyðinga erlendis, er nema
yfir 5000 marka verðmæti, skuli
„skrásettar“ og gefnar upp, sva
að þýzka stjórnin geti ráðstafað
þeim eftir geðþótta.
„Norræni andinn“ lætur sér
ekki nægja að ofsækja Gyð-
inga. Hann ofsækir samtímis allt
það, sem dýrmætast er af menn
ingu nútímans með óskaplegri,
villimannslegri grimmd, er vart
á sinn líka í sögunni.