Þjóðviljinn - 26.07.1938, Side 3

Þ J ó Ð V I LJINN
Þriðjudaginn 26. júlí 1938.
Eloa svik
ösan
ð r
og
ll. 8l
«vf ll-
Svik og blefls&lBsgss' ibeldsisis fi
hitaveitaBnálÍviB bejrre svo Sram
úr béfl ali basjatbdar getsi ekki
polad pað ieefiiir
piúomyiNN
Málgagn Kommúnistaflókks
Islands.
Ritstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfrsgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur út alla daga nema
mðnudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
1 lausasölu 10 aura eintakiö.
Vikingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Milli tveggja stóla
Nýja Dagblaðið byrjaði á
sunnudaginn að atyrða kom-
múnista og reyna að telja póli-
tík þeirra samskonar og heild-
salanna. Annars hefir blaðið
verið svo frjálshuga í umtali
sínu undanfarið og óhrætt, í
umtali um braskarana, að manni
hefir ósjálfrátt dottið í hug
málsháttur, er byrjar svo: „Þeg
ar kötturinn er burtu,.....“
Það er hlægileg firra, er N.
Dbl. reynir að telja lesendum
sínum trú um, að kommúnist-
ar fagni erfiðleikunum, er nú
dynja yfir. Þess má sannarlega
engin merki sjá. Yfirleitt er
fylgjendum núverandi ríkis-
stjórnar best að taka frá upp-
hafi skynsamlega á þessum mál
um, en vera ekki með neinn
þvætting, heldur reyna að átta
sig á hvað gera skuli og ger?
það.
Pólitík sú, sem N. Dbl. virð-
ist helst ætla stjórninni að reka,
minnir átakanlega á það, að
setjast á milli tveggja stóla —
og dumpa niður. Framsókn á
um tvent að velja, til að geta
stjórnað landinu á þeim erfiðu
tímum, sem framundan eru:
Annaðhvort að ganga með heild
salaklíkunni móti verkalýðn-
um og svíkja þannig kjósend-
ur sína, kenningar og fortíð,
— eða að standa með verka-
lýðnum og vinna að því, að
bjarga alþýðu manna sem best
yfir hallærið, þó það kosti að
heildsalar og hátekjumenn verði
að láta af óhófslifnaði sínum
og lifa við sömu kjör og aðrir
íslendingar.
Aðra hvora leiðina verður
Framsókn að velja — o$ í raun
inni hefir bændastétt landsins,
sem Framsókn á alt sitt fylgi
hjá, þegar valið — valið sam-
vinnuna við verkalýðinli í með-
• vitundinni- um það að vinnandi
stéttirnar heyra saman. Það,
sem um verður barist í Fram-
sókn nú, er því hvort sá hluti
foringjaliðsins á að raða, sem
spilst hefir af umgengninni við
jburgeisana í Reykjavíkoggerst
hálaunaður sjálfur, — eða hvoP
flokkurinn, bændurnir, eiga
að ráða stefnunni. Það er eng-
inn „gullinn meðalvegur" til
fyrir Framsókn í þessu máli,
reyni hún í trúnni á einhverja
slíka hugaróra, að ganga bil
beggja, mun ríkisstjórn henn-
ar brátt sannfærast um, að hun
} bænum er vart um annað
talað en hitaveitumálið. Þúsund
ir manna höfðu litið til þessa
svífur í lausu lofti, og skellur
von bráðar niður — á milli
stólanna.
Það, sem fyrir liggur, er að
skapa hér á íslandi sterka,
þjóðlega lýðræðisstjórn, sem
þorir að reka hagsmuna-
pólitík fyrir vinnandi stéttirn-
ar og hefir þær því að baki sér,
og þar með þann fjöldagrund-
völl, sem sterk stjórn verður
að hafa á slíkum tímum, sem
nú eru að hefjast, þann fjölda-
grundvöll, sem núverandi
stjórn hefir vantað. '
Verkalýður íslands — og þar
með Kommúnistaflokkurinn —
óskar eftir samvinnu við Fram-
sókn um varðveizlu og endur-
bót á þeim lífskjörum, er vinn-
andi stéttir landsins nú búa við
— um vernd Iýðréttinda og
sjálfstæðis íslendinga, — en
honum er ljóst, að slíkt verður
aðeins gert með einurð og
djörfung gagnvart braskara-
valdinu í Reykjavík, en ekki
með undanlátssemi og uppgjöf,
þegar í odda skerst, eins og
hefir verið höfuðsynd núver-
andi stjórnaf í viðskiptum henn
ar við Landsbankastjórnina, höf
uðpaur og verndara braskara-
valdsins.
Hitt er Nýja dagblaðinu bezt,
að hætta að þvætta um, að
kommúnistar vilji nota byrj-
andi • neyðarástand til að
„steypa þjóðfélaginu‘L Fram-
sóknarmönnum er vel kunnugt
um, að Kommúnistaflokkurinn
hefir allra lýðræðisflokka bezt
'sýnt það í verkinu við síðustu
kosningar, að hann vill vernda
lýðræðið. Hættan á að ofbeldi
verði beitt nú til að knýja fram
breytingar á þjóðfélaginu, staf-
ar beinlínis frá fasistaarmi í-
haldsins.
En það má Framsókn muna,
að það er ekki verkalýðurinn,
sem á sök á þessari kreppu að
neinu leyti. Hún stafar ein-
göngu af auðvaldsskipulaginu,
og mega þeir sér um hana
kenna, sem vilja viðhalda yfir-
ráðum auðmannanna í þjóðfé-
laginu. En þar sem verkalýð
urinn ræður, þar sem Komm-
únistaflokkurinn fer með stjórn,
þar eru kreppur ekki til, þar
er það sorglega og heimsku-
lega ástand mannfélagsins end-
anlega afnumið, að menn verði
að svelta — vegna alsnægtanna
< sem þeir hafa skapað.
«
máls, sem helstu atvinnuvonar-
innar í sumar og vetur. Tug
ir þúsunda höfðu trúað því að
loks væri framkvæmd þessa
velferðarmáls að nálgast. — Og
svo kemur reiðarslagið: Ekkert
lán.
íhaldsblöðin voru búin að
'lýsa því yfir fyrir síðustu bæj-
arstjórnarkosningar, að lánið
væri fengið. 10,000 Reykvíking-
ar greiddu íhaldinu atkvæði í
þeirri trú- — Og svo reynist alt
sem íhaldið hefir sagt, aðeins
svik og lýgi. Atvinnuvon þús-
unda Reykvíkinga var í veði,
þúsundir áttu afkómu sína á
næstunni undir því, að þetta
tækist, — en afkomumöguleik-
ar verkamannafjölskyldnanna
voru aðeins leiksoppur í hendi
hinna pólitísku braskara íhalds-
ins.
Það er staðfest, að hitaveitu-
málið hafi verið vel undirbúið
og „projektið" sé gott. Það er
ennfremur staðreynd, að lítill
bær, eins og Akureyri, — þar
sem góð samvinna hefir verið
milli flokkanna um rafvirkjun-
armálið, — hefir fengið 2 milj.
króna lán til rafvirkjunar. —
Og svo fær Reykjavik ekki 8
miljón króna lán til fyrirtækis,
sem viðurkent er ágætt! Hér
getur ekki verið öðru um að
kenna, en of miklum drætti á
málinu af hálfu íhaldsins í
flokkshagsmunaskyni, óvitur-
legri framkomu Péturs Hall-
dórssonar og vantrausti erlend-
is á fjárhagsstjórn íhaldsins á
Reykjavík.
íhaldinu kemur nú í koll, að
vilja altaf halda þessu máli sem
einkamáli sínu. Nú verður það
og skoðað sem einkasök þess
að þetta mál hefir sfrandað í
höndum þess —- og það að
makleikum.
En þær þúsundir Reykvíkinga
sem vilja fá hitaveituna, bæði
sökum hennar sjálfrar og at-
vinnunnar við hana, vilja ekki
láta sér lynda að standa nú
uppi atvinnulausir, með ryk-
mökkinn yfir bænum, þó íhald-
ið hafi með alveg sérstakri
frekju, klaufaskap og svikum
siglt þessu máli í strand í
augnablikinu.
'Reykvíksngar heimta hitaveit-
una, og fyrst íhaldið svíkst um
að útvega hana, eftir að hafa
gefið hátíðlegar yfirlýsingar um
að hún væri fengin, þá verða
Reykvíkingar sjálfir að taka
málið í sínar hendur.
Ihaldið hefir ekkert gert
fnema tlt með afskiftum sínum
af hitaveitumálinu. Það hefir
Þjócviljinn hafði falið mér, Örv-
ar-Oddi, að veita móttöku hinum
konunglegu gestum fyrir hans hönd.
Ég er vanur að umgafigast slikt
fólk }r\á pví í grárri forneskju og
pað öðruvísi kempur en nú~tíðk-
ast. Hefðu skyggnir menn verið
viðstaddir, hefðu peir séo mig með
gráa, sicu skeggið, ýmist nœrri út-
varpspuhmum eða stórmennum
landsins.
Þegar Friðrik Kristjánœon sté á
land sá ég skjótt, að aldrei myiidi
hann veifn konungur yfir Islandi,
pví fyrir mann eins og mig, sem
óitfi cesku fyrir 15 öldum, pá eri\
nœstu árin fram á veginn jafn Ijós
og pau sioastlicnu. Því varð mér
að hrista skeggið, er prinsinn sté
á land, — og hljóp við pað raf-
magn úr skeggi mér í línu útvarps-
ins og gerðist slik truflun af, að
ekki mátti paðan meir á íslérisku
mcela. Fannst mér réttast, að frá
manni peim, sem aldrei verður ann-
að en danskur krónprins, eða í
besta lagi danskur kóngur, vceri
skýrt á dönsku í lítvarpið — og
varð pað svo. (
En litið pótti mér legggjast fyr-
ir kappa móttökunefndarinnar, er
peir réðu ekki einu sinni við raf-
imgnið í skeggi mfp í byrjun mót-
tökunnar. Hvað inyndi pá verða, ef
ég tœki að nota örvaimœli minn og
boga á forna vísu.
**
Sjaldan hefir mér pótt eins vcent
um islenskuna eins og pegar hún
pagnaði við danska konungssöng-
inn. Það var sem tungan sjálf skildi
pað betur en peir, sem töluðu hana,
að undirlcegjuhátturinn átti ekki við
lagst á það sem flokksmál, eins
og ormur á gull, tafið fyrir því
og eyðilagt þannig besta tím-
{ann, sem til var til að fá lárr,
Það hefir hagað sér heimsku-
lega gagnvart erlendum lánar-
drotnum og stórspilt að öllutn
líkindum fyrir framtíðarviðskift
um við þá. Og það hefir með
óstjórn sinni á fjármálum
Reykjavíkur spilt svo trausti á
Reykjavík, að Akureyrarbæ
gengur betur að fá lán érlendis
en höfuðborg íslands.
Flestir menn ,sem væru gædd
ir sómatilfinningu, mundu sjá
heiður sinn í því að segjá af
sér eftir svona ófarir. En bæj-
arfulltrúar íhaldsins hafa ekki
mikið af þess háttar tílfinning-
um. „Fyrst við kommnst íbæj-
arstjórnina með lygum, þá get-
um við eins setið þar með
svikumF — hugsa þær vafa-
laust íhaldsskepnurnar nú.
gn reykvísk alþýða þarf að
láta þessa herra vita álit sitt á
þeim. Hún þarf að sýna það í
verkinu, að hún lætur ekki
bjóða sér svona framferði hvað
ofan í annað. — Hún krcfst
þess að annaðhvort taki íhald-
ið ærlega höndum sainan við
aðra flokka bæjarstjórnarinnar
um framkvæmd á hitaveitu-
málinu, eða það víki og láti
kjösa bæjarstjórn á ný.
hana — pað lét best að túlka harut
á dönsku.
**
Heldur póttu mér húrj'ahrópin lin
— og pað lítið pað var, pá var,
sannarlega auðséð að menn voru
l á t n i r húrra. Það er alveg
skakt af móttökunefndinni að hafa
svona fámennar og fáar œfingar.
pað á að láta piisundir manna
standa dögum saman á lpróttavell-
inum og húrra allan daginn. Og svo
á að vem einn aðstoðarmaður frá
móttökunefnd fyrir framan hvern
dhorfanda cí hafnarbakkanum, og
sýna honum tíkall um leið og látið
er hrópa hwra — og pann tíkall á
maðurinn að fci, ef hann húrrar
með. Þannig vceri pá ef til vill
haegt að gem einhverja spejmta,
sem ekki sjrí neitt spennandi við
liýrra-ópin út af fyrir sig. — Þvi
móttökunefndinn vceri pá Ijóst, að
aldrei fœri menn að húrra af
sjálfsdáðum, — og meira að segja
Vilhjálmi Þ. var gert petta Ijóst,
pvi að hann sagði í iltvarpið, að
menn vceru komnir niðjir á hafn-
arbakkann af forvitni og gestrisni.
— Sem sé: af kommgshollustu kom
enginn einasti maður; — en af
snobbtsma nokkrir.
Og af hverju átti menn pái al
hrópa? Af snobbisma? Já, pað er
sannarlega gleðilegt, að peir skuli
ekki vem fleiri í Reykjavík, snobb-
arnir.
**
Svo fóru betri borgamrnir að
heilsa upp á krónprinsinn sinn. Allt
af verður mér að kima, pegar ég
sé islenzkar „sjálfstœðis-lietjur'“ í
danskri hirð. Og yfir öllum „kons-
úhimun“, með sinar fimi orður og
löngu titla, stóð letmð óisýnilegri
skrift: „Orður og titlar, — ónýtt
ping, — eins og dcemin sahna, not-
ast oft s'em uppfylling, í e'yður
verðleikanna". — En tveir helztu
„betri borgamrnir‘“, sem parna
mcettu, fundust mér harla furðuleg-
ir. Það eru pingmenn, sem byggja
a grundvelli hins visindalega sósí-
alisma, marxismans, og cetla að af-
nema konungsvaldið á Islandi inn-
an fimm ám, — eftir stéfnuskrá
peirra sjálfra. Og parna voru peir
aú heilsa krónprinsinum með handa-
bandi, Haraldur og Ásgeir. — Ja,
að. peir eru sósialistar, er enginn
vafi á, — pað er bara ómögulegt
að sjál
**
Þái yœti ég ncestum pvi trúað,
uð pað vœri „raucura" blóðið í
henni Ingiríði, krónprimessunni, en
í þeim. Þvi langa-langa-lang afi
hennar var pó alltaf byltingamaður
og fékkst mikið við að steypa kon-
angum af stóli, og jafnvel háls-
höggvapá, ef peir voru mjög bölv-
aðir. Og pó að hann yrði að lokum;
kongunsjálfur, hann Bernadotte, pá.
hefir liann liklega varla upplitast
mikið meir við pað en sumir, sem
kalla sig sósialista nú til dags. ,
FI@kteSrlfeinfe.Ei
er á Laugaveg 10, opm afla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.