Þjóðviljinn - 14.08.1938, Blaðsíða 2

Sunnudaginn 14. ágúst 1938.
►J#»VILJINN
Eins og kunnugt er, lagði Vilhjálm
ur II. Þýskalandskeisari á flest
gjörva hönd. Fanst pað oft á, að
honum þótti að ekki væru margir
sér jafnsnjallir, jafnvel þegar um
vísindi og listir var að ræða. Með-
al annars lagði hann talsverða stund
á ljóðagerð.
Einhverju sinni bar svo við, að
íbúar keisarahallarinnar í Potsdam,
þóttust hafa orðið varir við vofú
þá, er stundum átti að sýna sig, og
var það sögn, að „Hvíta frúin“ í
Potsdam, boðaði stórtíðindi, er hún
lét sjá sig. Fyrirburðurinn þótti því
talsvert merkilegur og var mikið
um hann rætt.
Keisarinn var vantrúaður á slíkt,
og til þess að sanna, að þetta væri
aðe/ns hugarburður þjónustufólks-
ins, skipaði hann svo fyrir, að vörð-
ur skyldi haldinn á nóttum, og áttu
varðmennirnir að gefa á hverjum
morgni skriflega skýrslu um hvers
þeir hefðu orðið varir. Þetta fékk
þó skjótan enda, því að herforingi
sá, er gefa átti fyrstu skýrsluna orð-
aði hana svd í grunleysi:
Alt með kyrð og spekt í höllinnj
í nótt. Hans hátign keisarinn situr
inni í herbergi sínu og yrkir ljóð,
en andann hefir enginn orðið var
við.
**
Nemandi: Fyrirgefið herra prófes-
sor, ég get ekki Iesið það, sem þér
hafið skrifað á spássíuna á ritgerð--
inni minni.
Prófessorinn: Ég skrifaði að þér
ættuð að skrifa læsilega.
**
Lærlingurinn: Var það nú endi-
Iega nauðsynlegt að slá mig niðu/
á þenna hátt.
Hnefaleikarinn: Og sei, sei, nei,
ég kann tuttugu aðrar aðferðir til
þess, sem eru að minsta kosti jafn-
góðar.
**
A: Það er auðséð að þú ert gift-
ur, ég sé ekki eitt einasta gat á
sokknum þínum.
B: Já, eitt af því fyrsta sem konan
mín gerði, var að kenna mér að
bæta þá.
**
A: Jæja, hvernig gengur það síð-
an þú giftist.
B: Og alveg eins og í Paradis.
A: Það gleður mig að heyra.
B: Já, við höfum ekki spjör til
þess að vera í og búumst þá og
þegar að vera rekin út.
**
1 rétlum var rjfist um hver ætti ó-
merking. Þegar deilan tók að harðna
svo að búast mætti við ryskingum,
hrópaði bóndi einn mikill fyrir sér,
úr hópnum:
Mér er andsk . . . sama hvað
þið segið ,ég á lambið, hver sem á
það.
Rannsókn á samvöxnum tví-
burum, er hefir mikið giidi fyrir
ráðningu ýmsra líffræðilegra
og sálfræðilegra viðfangsefna
Tvö siúlkubörn með sameiginlegan bol og fæiur.
Pau eru orðin sjö mánaða og þrífast mjög vel.
Efííir A. L Bogoslovsfey lífeðlísfræðíng.
Prófessorarnir G. N. Speran-
sky og P. K. Anokhin fluttu ný-
lega á lækna-vísinda-ráðstefnu
í Sovétríkjunum mjög eftirtekt-
arverða skýrsiu um rannsóknir
sínar á satnvöxnum tvíburum,
sem þeir höfðu haft undir hönd
um.
i
I
I
1
!
Tvíburar þessir ,sem voru
stúlkubörn, fæddust í nóvember
1937 á fæðingarstofnun í
Moskva. Samtímis hafði móðir-
in eignast þriðja barnið, dreng,
sem var alveg heilbrigður.
Pessir tvíburar hafa ve:ið und
ir stöðugu eftirliti lækna og líf-
eðlisfræðinga á lækningastofu
prófessors Speranskys. Allir
markverðir viðburðir í lífi
þeirra hafa verið kyikmyndaðir
jafnóðum.
Tvíburarnir ,sem heita Galína
og Irina, hafa tvö höfuð, fjóra
handleggi ,sameiginíegan bol og
aðeins tvo fætur. Er hægri fótur
inn undir stjórn þess tvíburans,
sem er hægra megin, en sá
vinstri undir stjórn híns.
Slíkum fyrirbærum hefir að
vísu verið lýst fyr. í bókum, en
þau hafa ekki verið vísindalega
rannsökuð. Tvíburar, sem þann-
ig eru samvaxnir, eru á vísinda-
máli kallaðir „Thoracopagus“
og deyja venjulega skömmu eft-
ir fæðinguna. Pessir tvíburar,
sem hér um ræðir, eru samt
orðnir 7 mánaða gamlir.
Síamísku tvíhmarnír
urðu 63 ára*
Fáir samvaxnir tvíburar hafa
orðið langlífir, og þá því að-
eins, að líkamir þeirra hafi ver-
ið samvaxnir á litlu svæði og
hafi hvor um sig haft öll nauð-
synleg líffæri. En þá hafa þeir
líka getað orðið mjög gamlir
og jafnvel eignast börn. Þatmig
er það kunnugt um hina frægu
síamísku tvíbura, að hvor þeirra
eignaðist 9 börn og að þeir
urðu 63 ára að aldri.
' Þegar hvor hinna samvöxnu
tvíbura hefir öll nauðsynleg líf-
færi og þau starfa á eðlilegan
hátt, er unt að skilja þá hvorn
frá öðrum með uppskurði, án
þess að lífi þeirra stafi hætta af.
Tvíburarnir okkar Galina og
Irina, hafa sundurgreind tauga-
kerfi, tvö hjörtu og maga, en
að líkindum aðeins eina lifur,
sameiginlegar garnir, sameigin-
lega kirtla og kynfæri og þess-
vegna er ekki unt að skilja þá
í sundur með skurðlækningu.
Það er og afarmikilvægt og
merkilegt fyrir vísindin, að tví-
burarnir hafa fyllilega aðgreind
taugakerfi — en að nokkru sam
eiginlega blóðrás — sameigin-
legt lymfu- og vessakerfi („hu-
moral system").
Það er alkunna, að lífeðlis-
fræðingar hafa enn ekki orðið
ásáttir um, hvern þátt taugakerf
ið og lymfu- og vessakerfið eigi
í ýmsum grundvallarfyrirbær-
um lífsins (eins og svefni, hung-
ur-, þorsta- og sársauka-skynj-
un o. s. frv.). Það virðist eins
og þessir tvíburar hafi frá nátt-
úrunnar hendi verið sérstaklega
til þess gerðir að varpa ljósi á
ýms atriði i þessu sambandi.
Oifsöíí og uppirumi
svefnsins.
Það er deilt um það með líf-
eðlisfræðingum, af hverju svefn
inn stafi. Um það eru uppi tvær
kenningar. Annar flokkurinn
með franska lífeðlisfræðingnum
Pierron í fylkingarbrjósti, held-
ur því fram ,að svefninn stafi
af því, að safnast hafi fyrir í
blóðinu mikið af eiturefnum —
svokölluðum „hypnotoxinum“.
Hin kenningin, sem sett var
fram af rússneska lífeðlisfræð-
ingnurn Pawlow telur hinsvegar
aðsvefninn komiaf tálmun,sem
þróist í heilaberkinum og breið
ist þaðan eftir aðaltaugakerf-
inu.
Ef talsmenn fyrri kenning-
anna hefðu rétt fyrir sér, ættu
tvíburarnir okkar að sofna nokk
urnvegin samtímis, þar sem eit-
urefnin í blóði annars mundu
fljótlega komast í blóð hins.
Þessu er þó ekki þannig farið.
Stúlkubörnin sofna og vakna
alveg óháð hvort öðru. Það má
því álykta, að kenning Pawlows
sé rétt. Venjulegur, eðlilegur
svefn fer fram undir ákvarðandi
og leiðandi áhrifum aðaltauga-
kerfisins, en eiturefni í blóðinu
eru þar aðeins að litlu leyti að
verki.
Lífeðlisfræðingar hafa deilt
mjög um hvern þátt vessa- og
lymfukerfið (humoral-factors)
eigi í sársaukaskynjuninni. Sum
ir eru þeirrar skoðunar, að meg
inþátiinn í sársaukatilfinning-
inni eigi sérstök mjög virk líf-
ræn efnasambönd, er myndist í
líkamanum við það, að eitt eða
annað Iíffæri verður fyrir ytri
áorkan. Flestir vísindamenn á
þessu sviði hallast þó að því,
að sársaukakendin stafi beint af
ytri áorkan á taugakerfið.
Ef fyrri kenningin væri rétt,
mætti gera ráð fyrir, að ef öðr-
um tvíburanum væri valdið
sársauka, hlyti það jafnframt að
trufla liinn. En tilraunirnar hafa
sýnt hið gagnstæða. Þegar öðru
stúlkubarninu hefir verið vald-
ið sársauka — af skiljanlegum
ástæðum; í mjög smáum stíl —
hefir aðeins það eitt hljóðað.
Hinn tvíburinn hefir ekki sýnt
nein merki þess, að hann fyndi
til óþæginda. Kenningin um að
sársaukakenndin eigi upptök sín
í taugakerfinu, virðist því öllu
réttari.
Upptfusií hungur*
kenndarmnar.
m
í lífeðlisfræðinni er mjög út-
breidd kenningin um að hung-
urtilfinningin eigi rót sína í
áorkan hins svokallaða „dauða
blóðs“ á taugakerfið. Við saðn-
inguna fái blóðið þau efni, sem
það vantar og hungurkendin
hverfi því. Ef þessi kenning
væri rétt,mætti gera ráð fyrir,
að ef öðrum tvíburanum væri
gefið að borða, svo sem hann
lysti ,væri hirin jafnframt mett-
aður. En þetta stenzt ekki. Eft-
ir að öðru stúlkubarninu hefir
verið gefið að borða, heldur
hitt áfram að biðja um mat og
borðar engu minna og stund-
um meira en það fyrra. Það er
því augljóst, að aðal-taugakerf-*
ið á meginþáttinn í því að
skapa hungurkendina og „dauða
blóðið“ er ekki afgerandi liður
í því sambandi.
Tvíburarnir leggja líka fram
efni til skýringar á ýmsum veik-
indafyrirbrigðum í sambandi við
hina eða þessa sjúkdóma. Það
er eftirtektarvert, að ef hitinn
vex í öðrum tvíburanum eykst
hann jafnfran'it í’hinum. Heima-
koma, sem byrjaði á höfði ann-
arar stúlkunnar, færðist strax
yfir á hina, en var þar vægari.
Það rná því telja, að ef önnur
stúlkan veikist, veikist hin líka
— og ósóttnæmi gildi jafnt
fyrir báðar.
Að lokum bregða þessir tví-
burar ljósi á ýms vandamál sál-
fræðinnar — og benda á
ákveðnar lausnir í því sambandi
Eins og kunnugt er, skifti Hip-
pokrates gamli mönnumjT fjóra
skapgerðarflokka, bráðlynda,
grimmlynda, daufgerða og þung
lynda, og áttu skapgerðarein-
kenni þessi að byggjast á niður-
skiptingu og hlutföllum millí
ákveðinna vökva í líkamanum
„Hjá inDfæddnm
á Snmatra og
Mandi“.
Morgunblaðið telur að kom-
múnistar og Hendrik Ottóson
guðfræðinemi, fremst í flokki,
hafi sýnt skipsmönnum afbeiti-
skipinu ,,Emden“ ókurteisi. Ég
býst við því, að hergöngur naz-
istanna hafi verið kurteislegar
í augum Mgbli, og hirði ég
ekki að deila við það urn þá
hluti. Aftur er það vitað, að all-
ur þorri bæjarbúa stóð högg-
dofa af undrun yfir slíkii ósvífni
sem þessir dátar Hitlers sýndu
sjálfstæði íslands, þar sem þeir
lögðu sig ekki svo lágt, að.
spyrja yfirvöld bæjarins um
leyfi til hersýninga sinna. Slíka
frekju hafa engir aðrir viðhaft,
enda þess heldur ekki af öðrum
að vænta. Enskir gesiir, semhéic
voru staddir, skátar og aðrir,
furðuðu sig stórum á þessu at-
hæfi öllu, og þótti engu líkara',
en að ísland væri þegar orðið ný-
lenda Þýska'ands. Það mun síst
auka veg vorn hjá lýðræðisríkj-
um heimsins, þegar þessir
ensku ferðamenn skýra frá fei'5
sinni hingað til íslands. Ekki
bætir heldur fyrir, að stærsta
hótel bæjarins hampaði haka-
krossfánanum framan í hína
bresku gesti og höfðu þeir orð
á þessu.
Til ánægju og uppbyggingar
íslendingum skal ég geta þess,
að ég átti tal við tvo af liðsfor-
ingjum skipsins og spurði þá
hverju það sætti, að þeir héldu
slíkar hersýningar hér á íslandi.
Þeir skýrðu mér frá því,aðþeir
(að vísu með leyfi yfirvaldanna)
hefðu haldið samskonar sýning-
þr á Sumaíra og Java og öðrum
slikum stöðum til að skemta inn-
fæddum mönnum og þessvegna
hefðu þeir einnig gert það hér.
Hvernig líst hinum björtu og
stoltu „aríum“ íslands á sam-
líkinguna?
Hendrik j. S. Oííóssofl
(t. d. gallvökvinn í þeim bráð-
lynda, blóðið .í þeim griimm-
lynda o. s. frv.).
Sanrkvæmt kenningu Paw-
lows ákveðast skapgerðar-ein-
kennin af eiginleikum og starfs-
háttum taugakerfisins.
Það hefir þegar verið bent á,
aðtvíburarnir hafa sameiginlegt
lymfu- og vessakerfi. Skapgerð
þeirra og hegðun er samt mjög
ólík. Annar tvíburinn grætur
lágt og lítið, hinn grenjar ósköp
in öll. Annar er tiltölulega ró-
legur og fáskiftinn, hinn er upp-
stökkur og auðveldara að hafa
áhrif á hann o. s. frv. Þessi mis-
munur á auðsjáanlega rót sína
í ólíkum taugakerfum.
Hér virðist enn, sem kenning
Pawlows sé staðfest.
Líffræði- og sálfræðilegum
rannsóknum á tvíburunum verð
ur haldið áfram og má búast
við ,að af þeím verði hægt að
draga margar nýjar, merkilegar
ályktanir, bæði fyrir fræðikenn-
ingar vorar og starf
Lauslega þýtt
úr. Moscow News.
/