Þjóðviljinn - 23.08.1938, Blaðsíða 2

Þriðjudagurinn 23. ágúst 1938.
PJÓÐVILJINN
Í££3Í3ZKJ£.SSEC
Konan var hjá sóknarpresti sín- ;
um og bar mann sinn öllum vömm- |
um og skömmum og vildi helst fá
hjónaskilnað .Hlustaði prestur um
hríð á tal hennar og spyr svo að .
lokum:
— Hefir hann ekki verið yður
•trúr í hjónabandinu?
Konan: „Það er nú eins og pað
er tekið. Ég er til dæmis alls ekki
vjss um að hann sé faðir að honum
Sigga litla, yngsta stráknum okkar.
*»
Norskur dýralæknir, Tendal að
nafni, var nýlega á ferð í Dan-
mörku og áttu blöðin þar viðtal við
hann. Eitt peirra spurði meðal ann-
ars, hvaða höfuðmun hann teldi á
Norðurlandaþjóðunum þremur, Dön
um, Norðmönnum og Svíum, og var
svarið eftirfarandi:
— Þegar Svíi kveikir í sigarettu
býður hann gesti sínum fyrst eld,
Daninn kveikir fyrst í sinni sigar-
ettu og svo í sigarettu gestsins, en
Norðmaðurinn lætur sér nægja að
ikveikja í hjá sér og lofar gestinum
að eiga sig.
**
Það hefir löngum ekki pótt eins
þokkalegt á götum Reykjavíkurbæj-
ar og æskilegt væri. Eftirfarandi
lýsing á hinum „akdemiska“ hluta
bæjarins er tekin úr blaði frá 1901:
„Hugsum okkur til dæm-
is að útlendum ferðamanni, sem
kemur hér til að kynna sér menn-
ingarástand Islendinga og þá oftast
til að básúna athuganir sínar í erJ
lendum tímaritum og blöðum, —
hugsum oss að slíkum manni yrði
gengið um Skólastrætið í hitunum,
sem stundum ganga hér í júni og
júlímánuði, og Skólastrætið mundi
hann eðlilega ganga með þeirri til-
finningu ,að nú væri þann í þeim
„akademiska“ hluta bæjarins, höf-
uðborg sagnalandsins. Fyrst mundi
þonum að minsta kosti verða flök-
urt af þeim ótæmandi ódaun, sem
stígur upp úr rennunni fyrir ofan
pakkhús Bernhöfts og Guðmundar
læknis Björnssonar og úr smárenn-
um sem r-ennja í hana; einasta bót-
in, að stutt er þama til læknis fyr-
ir þenna ógæfusama ferðalang. En
fylgjum honum áfram; safngryfja
lærða skólans varð ekki til á ein-
um degi, enda mun nú óvíða hér
í bæ sjást cnnur eius forsmán, eins
og sá haugur við aðalmentastofnun
landsins. Til að klykkja út með,
kemur svo þessi makal»usi ösku-
haugur fyrir neðan bókhlöðu lærða
skólans; hannn er nú orðiiw svo
gamall, og felur sjálfsagt svo m?»-gt
í skauti sínu, að ekki er ótrúlegt
að hann geti verið verkefni fyrir
fornfræðinga lærða skólans“.
teikNistofa
Signrðar Thoroddseo
verkfræðings,
Austurstræti 14. Sími 4575.
Otreikningur járnbentrar
steypu, miðstöðvarteikningar
og önnur verkfræðingsstörf.
I heimsókn í Sovéiríkjunum
Að skílja SovcMkán*
Maður er oft spurður eftir-
farandi spurningar: Er virki-
lega hægt að sjá nógu mikið
á fáeinum vikum, þannig, að
það taki því að fara í svo stutta
kynnisför til að fræðast um Sov-
étríkin? Því er lil að svara, að
þetta er algerlega komið undir
ferðamanninum sjálfum. Pað er
hægt að dvelja þar árum sam-
an og sjá þó miklu minna en
aðrir, sem eru þar aðeins örfá-
ar vikur. Maður sem lifir á
staðnum getur verið jafn fáfróð
ur um' það, sem gerist í kring-
um hann eins og margir, sem
búið hafa helming æfi sinnar í
Lond-on eða í Indlandi.
En jafnvel stutt ferð, sém er
vel undirbúin getur verið mjög
fróðleg og þátttakendum til
stórgagns. í íyrsta lagi er á 200
kl.st. hægt að sjá og sannprófa
fjölda órækra og mikilvægra
staðreynda.
Pað geta til dæmis verið
hundruð nýrra verksmiðja sem
eru búnar vélum, sem að öllu
levti hafa verið smíðaðar í Sov-
étríkjunum — og sem fram-
leiða hluti eins og ritvélar, eim-
vagna, skip, vagna, raflampa og
hvað annað, sem vera skal.
I öðru lagi er unt að kynn-
ast fjölmörgum n}?jum stað-
reyndum á þessum 200 kí.st.,
er manni duttu ekki einu sinni
í hug, þegar lagt var af stað.
Maður sér fólk, sem stendur
í röðum og bíður eftir af-
greiðslu á farmiðum til Krím
eða eftir blöðunum, maður sér
ös í fata- og bókabúðum o.
s. frv.^í skemtigörðunum getur
að líta fjölda fólks, er hlustar á
fyrirlestra um erlend málefni
og utanríkismál, eða um nú-
tímavísindi, tafllist eða verk-
fræði.
Og þannig væri hægt að
halda áfram.
í þriðja lagi hittir maður
fjölda fólks á þessum 200 kl.st.
Jafnvel með túlki er hægt að
komast mjög langt, því að
fólk hefir mjög gaman af að
tala, svara spurningum og
spyrja sjálft.
Maður heyrir t. d .sögu um
ungan stúdent, sem starfar nú
sem umsjónarmaður stórs stúd-
entagarðs, faðir hans var bóndi.
Pessi maður er nú að taka próf
í rafvélafræði, eftir að hafaunn
ið í verksmiðju og verið 2 ár í
rauða hernum. Við tölum við
hann í hálf tíma og förum sv-o
rheð honum heim 1il hans. Slík
samtöl og viðræður geta mjög
hæglega átt sér stað. En auk
þess hitlir maður mjög oft
verkamenn, sem geta lalað
ensku eða þýsku. Til dæmis
kom til okkar 16 ára stúlka í
barnaleikhúsinu í Moskva og
mælti á enska tungu. Við tók-
um þegar að spyrja hana um
nám hennar og starf og húnn
spurði okkur svo um aðra hluli.
Það eru ótal aðrar leiðir
til að n£ sambandi við fólk.
Flokksféiagi okkar austur þar
fór með okkur í heimsóknir
til rússneskra ættingja sinna.
Eftir Dr. John Lewis, einn aðal-
leiðtoga Left-book-club íEnglandi
Slíkar viðræður, sem þessar
taka brátt að snúast um rúss-
nesk málefni og lifnaðarhætti
jfólks í Sovétríkjunum. Ef mað-
ur notar sér slík tækifæri upp-
götvar maður hvað venjulegir
Sovétverkamenn hugsa aðal-
lega um. Stolt þeirra yfir þeim
áröngrum, sem Sovétríkin hafa
náð og áhugi þeirra á erlend-
um stjórnmálum skín út úr öll-
um viðræðunum. Peir eru al-
veg gáttaðir á þeirri afstöðu,
sem Bretland hefir tekið í Spán-
armálunum. En hinsvegar minn
ast þeir ekki á neitt það, sem
fjandsamlegir gagnrýnendur
Sovétríkjanna mundu álíta, að
sovétverkamennirnir kvörtuðu
yfir, eins og hin ójöfnu laun,
vantandi frelsi, harðstjórn Stal-
ins og fleira af því tagi.
Venjulegur sovétborgari
gengur út frá hinu sósíalistiska
skipulagi, sem sjálfsögðum ldut.
Honum finnst þetta líf eðlilegt
— fullnægjandi og fult af fyrir-
heitum. .
Hann er frjáls og óttalaus
og veit ekkert af neinni harð-
stjórn.
Mísmtmandí sjénarmíð
Nú skal það þegar viðurkent
að allir ferðamenn sjá ekki iilut
ina með sömu augum. Marg-
ir skoða þetta á alt annan hátt.
Þeir eru algerlega fáfróðir um
ástandiði í 'Evrópu og Ameríku.
Peir vita ekkert um fátækt og
fæðuskort fjöldans í auðvalds-
skipulaginu. Heimur þeirra ut-
an Sovétríkjanna er milli- og
yfirstéttarheimur, með 1000
sterlingspunda árstekjum
hinn litlausi og daufi bakgrunn-
ur þessa heims er svo verka-
lýðsstétt og alþýða, sem þeir
vita ekki hætis hót um. Sovét-
ríkin eru engin millistétta-und-
irborg. Þau eru éitt vo^dugt
iðnaðarhverfi vinnandi fólks.
Því kunna margir heimsækjend
ur illa. Maður sem hefir enga
hugmynd um eða engan áhuga
á vandamálum atvinnuleysisins,
sem ekkert hirðir um þá stað-
reynd að miljónir verkafólks
hafa svo lítil laun, að þaðdreg-
ur aðeins fram lífið með harm.
kvælum. Menn sem láta sig
engu skifta þau ósköp af sjúk-
dómum og þjáningum, sem
hægt væri að koma í iveg fyrir
en lítið er gert til að draga úr
Fólk sem lætur sér standa al-
gerlega á sama, þó að svo að
segja engin barnaheimili sáutil
í okkar eigin landi. Slíkir heim-
sækjendur hafa ekki mikil skil-
yrði iil að skilja Sovétríkin.
Það hefir ekki mikil áhrif á þá,
þó að atvinnuleysinu þar l afi
verið útrýmt, þó að öllum hafi
verið gefið fult færi á að menta
sig og þroska — þó að öll lækn
ishjálp sé ókeypis, og skapað
hafi verið fullkomið kerfi af
dagheimilum barna, barnalækn-
ingastofum og barnaheimilum.
Þessir herrar eru ósnortnir af
slíkum hlutum, þeir höfða ekkJ
einu sinni til athugunargáfu
þeirra. Þá kemur sá mæli-
kvarði, sem notaður er við þess- j
ar athuganir. Verslunarmaður !
nokkur var okkur samferða i
heim á leið með járnbrautar- j
lestinni. Hann hafði ofc áður
komið iil Rússlahds. Dómar
hans um það voru svo yfir-
borðslegir, sem verða má —
lítilvægar athuganir, sem hann
hafði gert, setti hann í sam-
band við verslunarstarfsemi
sína. Alt var séð út frá sjónar-
miði rerslunarmánnsins, sem
gerir innkaup og eyðir fé. —
Það var ekki verið að athuga
hlutina út frá því, hvort þeir
táknuðu bætt kjör almennings
eða ekki.
Hann lét sér gleymast atriði
eins og útrýmingu atvinnuleys-
is og vinnuöryggið -- leyfi
með fullum launum, almennar
og ókeypis sjúkratryggingar
Honum sást yfir að húsaleigan
var aðeins 10°/o af launum í
þess að hér í landi er hún um
25°/o af launum verkamanna.
Þegar við mintum hann á
þessi atriði, skaut hann þeim
frá sér eins og þad væru alger-
lega óviðkomandi þessum mál-
um. Hann vissi í raun og veru
ekkert um þau né heldur kærði
hann sig að vita það.
Hann vildi vita hver væru
laun rússneskra verkamanna
borið saman við verkamanna-
laun í Bretlandi. Fjárupphæðir
voru það eina, sem hann skildi.
En hann er ekki sá eini, sem
þannig er farið. Það eru marg-
ir, sem skilja ekki mikilvægi
þessara „óviðkomandi“ atriða.
Og að lokum þetta: Er yfir-
leitt unt að skilja Sovétríkin,
ef maður veit ekkert um þá nið
urlægingu, miðaldamyrkur, sjúk
dóma ,og fátækt, sem einkendi
keisaraveldið rússneska?
Er unt að skilja Rússland nú-
tímans, án þess að þekkjasögu
heimsstyrjaldarinnar, byliingar-
innar og borgarastríðsins
gagnbyltingartilraunirnar, hina
skipulögðu skemmdarstarfsemi
borgaranna, hina frumstæðu
framfærslutækni og stjórnar-
hætti, og alla þá risavöxnu erf-
iðleikana, sem á því voru að
byggja upp sósíalismann í þessu
frumstæða landi — umkringdu
af fjandsamlegum auðvaldsríkj-
um.
Pofcmkín-þoirpm.
Við skulum nú gera ráð fyiir,
að við höfum orðið gætn-
ari við allar þessar hugleiðing-
ar — og vitum auk þess ials-
vert um auðvald Vesturlanda
og uppbyggingu sósíalismans í
Sovétríkjunum.
Við komum af tilviljun iil
Rússlands, það er tekið á móti
okkur af Ferðaskrifstofunn'i fyr-
ir útlendinga — Intnrist — og
leiðsögumenn þaðan eru ífylgd
með okkur, hvert sem farið er.
Er það nú ekki þannig, að
okkur verði aðeins sýnt það,
besta? Það lield ég naumast,.
því að í flestum tilfellum eru
leiðsögumennirnir heldur barna
legar stúlkur, sem vilja útskýra
fjölda atriða í sambandi \ið
málverkasöfnin, vélarnar í
súkkulaði-verksmiðjunum c. s..
frv., en sem eiga bágt með að
skilja að þú hafir aðallega
áhuga fyrir pcli iskum ogþjóð-
félagslegúm fyrirbrigðum, og
veiiir erfitt að koma auga á þá
hluti, sem þér þykir mest um
vert að athuga, eins og t. d..
faglega, félagslega og menn-
ingarlega skipulagningu/ í sam-
bandi við hverja verksmiðju.
Það, sem leiðsögumennirnir
sýna þér, er ekki það, sem
mest er um vert, heldur hlutir,
sem öllum eru auðsæir. En ef
þú spyrð, kemstu að því, að
hver verksiniðja hefir sinn skóla
bókasafn ,lyfja- og lækninga-
stofu, sína klúbba o. s. frv.;
og að það er ekki reynt að
leyna neinu. Leiðsögumannin-
um hefir einfáldlega ekkidott-
ið í hug, að það séu þessir
hlutir, sem þú hafir augastað
á. Ef til vill er það vegna þess,
að mörgtim ferðamönnum
þykja slík atriði mjög leiðin-
leg og vilja ekkert með þau
hafa að gera, svo að leiðsögu-
mennirnir eru orðnir vanir þvf
að draga aðallega athygli að
nýtísku vélum og stórum bygg-
ingum, sem vekja nokkurn á-
huga og undrun hjá þeim, sent
héldu að Rússar væru ennþá
villimannaþjóð. Það er heldur
engu leynt — það er ekki hægí.
Það er eins ómögulegt að fela
hið ,skelfileg“ Nevski-stræti (nú
heitir bað októberstrætið) eins
og það er ógjörningur að fela
Sankti-Stefánskirkjuna fyrir
ferðamanni, sem er staddur á
Parliamentsquar.e í London. —
Rússland, með öllum sínunt ann-
möVkum og kostum, með vöru-
skorti sínum . á sumum sviðum
— ofurfjölda, í isumum borgum,
stendur hverjum manni opið
eins og Hampstead-heiði, er á /
bankafrídögum. Ef Inturist
hefði það hlutverk að hafa á-
hrif á ferðamenn með því að
sýna þeim aðeins það besta,
þá eru Rússarnir sannarlega
verstu sýningarmenn heimsins.
Eftir 24 stunda dvöl í Lenin-
grad mundi ferðamaður, sem
frá fyrstu hendi hefir skökk
sjónarmið í öllum þessum mál-
um verða þess albúinn að trúa
hverju orði, sem stendur í „I
was a Sovjetworker“ eða ,,As-
signment in Utopia"*). Það er
talað tim „Potemkin-þorp', —
sýningarstaði, sem eiga að
blekkja hrekklaust ferðafólk.
Hvar eru þeir? Það er gert ráð
fyrir að ferðamennirnir fái ekk-
ert að sjá nema framhliðarnar.
Bak við þær sé skýlt hinum
andstyggilega veruleika. Þetta
fer í raun og veru alveg öfugt.
Það er einmitt framhlið Sovét-
Framhald á 4. síðu.
*) Tvö níðrii uni Sovétríkin.